ตรวจวัดระดับวิตามินและสารต้านอนุมูลอิสระในร่างกาย

ข้อมูลทั่วไปเกี่ยวกับการตรวจวิตามินและสารต้านอนุมูลอิสระ

วิตามิน (Vitamin) เป็นสารอาหารสำคัญที่ร่างกายต้องการเพื่อให้การทำงานของระบบต่างๆ และการเจริญเติบโตเป็นไปอย่างปกติ โดยเราจะได้รับวิตามินจากอาหารที่รับประทานในแต่ละวัน
อย่างไรก็ตาม อาหารที่เลือกรับประทานอาจมีวิตามินในปริมาณที่น้อยหรือไม่ครบถ้วน หลายคนจึงเลือกรับประทานวิตามินเสริมเพิ่มเติมจากมื้ออาหารหลัก

รับประทานวิตามินเสริมเวลาไหนดี?
โดยปกติควรรับประทานวิตามินเสริมหลังมื้ออาหาร เพราะร่างกายจะสามารถดูดซึมไปใช้ได้ดีที่สุด และหากเป็นไปได้ควรเลือกมื้ออาหารที่เป็นมื้อใหญ่สุดของวัน

ใครที่เสี่ยงต่อการขาดวิตามิน?
กลุ่มที่เสี่ยงต่อการขาดวิตามิน ได้แก่

• ผู้สูงอายุ
• ผู้ที่ได้รับแสงแดดไม่เพียงพอ
• ผู้ที่งดรับประทานเนื้อสัตว์
• ผู้ที่แพ้อาหารบางประเภท เช่น นมวัว
• ผู้ที่ผ่าตัดกระเพาะหรือลำไส้
• ผู้รับประทานยาที่ส่งผลต่อการดูดซึมวิตามินบางอย่าง
• ผู้ที่ดื่มสุรา สูบบุหรี่ ดื่มเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีนจำนวนมากเป็นประจำ ซึ่งจะทำให้ร่างกายสูญเสียวิตามินอย่างรวดเร็ว

การตรวจระดับวิตามิน เป็นการตรวจที่ทำให้รู้สภาวะขาดหรือเกินของวิตามินในร่างกาย เพื่อให้เลือกรับประทานเสริมได้อย่างเหมาะสม

การตรวจระดับวิตามิน สำคัญอย่างไร?
การตรวจวัดระดับวิตามินในร่างกาย นอกจากจะทำให้ทราบว่าควรได้รับวิตามินชนิดใดเพิ่มเติมแล้ว ยังเป็นการป้องกันการเลือกรับประทานวิตามินบางชนิดมากเกินไป จนอาจก่อให้เกิดผลเสียด้วย

ประเภทของวิตามิน
วิตามินแบ่งเป็น 2 กลุ่ม ได้แก่

• วิตามินที่ละลายในน้ำ ได้แก่ วิตามินบี1 บี2 บี3 บี5 บี6 บี7 บี9 บี12 และวิตามินซี กลุ่มนี้จะอยู่ในร่างกายประมาณ 2-4 ชั่วโมง ส่วนที่เหลือจากการใช้งานจะถูกขับออกทางปัสสาวะ โอกาสที่จะสะสมในร่างกายจึงมีน้อย ไม่ค่อยก่อให้เกิดผลข้างเคียง
• วิตามินที่ละลายในไขมัน ได้แก่ วิตามินเอ ดี อี และเค วิตามินชนิดนี้จะละลายในไขมัน หรือน้ำมันเพื่อดูดซึมเข้าสู่ร่างกาย ไม่สามารถขับออกทางปัสสาวะได้ หากได้รับมากเกินไปจะถูกสะสมไว้ในร่างกาย ซึ่งหากมีการสะสมมากเกินไปอาจมีผลเสียกับร่างกายได้

หมายเหตุ

• หากมียา วิตามิน หรือสมุนไพร ที่รับประทานเป็นประจำ อาจนำไปด้วยในวันตรวจ เพื่อปรึกษาแพทย์

สารอนุมูลอิสระ (Free Radicals) เป็นสารโมเลกุลที่ไม่เสถียร ความไม่เสถียรนี้จะทำให้เกิดปฏิกิริยาออกซิเดชันขึ้นกับโมเลกุลอื่นข้างเคียง และเกิดต่อเนื่องไปจนทำให้เซลล์ในร่างกายเกิดความเสียหาย ซึ่งจะเกิดผลเสียต่อร่างกายได้หากได้รับในปริมาณที่มากเกินไป

สารอนุมูลอิสระ มาจากไหน?
สารอนุมูลอิสระ เป็นสารที่มีในร่างกายของทุกคนตั้งแต่เกิด โดยเกิดจากกระบวนการเผาผลาญสารอาหารให้เป็นพลังงานของร่างกาย การหายใจ และจากมลพิษต่างๆ รอบตัวเรา เช่น ควันบุหรี่ ควันจากท่อไอเสียรถยนต์ โลหะหนักที่ปนเปื้อนในอากาศ เป็นต้น

ร่างกายมีกลไกควบคุมสารอนุมูลอิสระหรือไม่?
ปกติแล้วร่างกายจะมีกลไกควบคุมสมดุลของระดับสารอนุมูลอิสระ เช่น สร้างเอนไซม์ต้านอนุมูลอิสระขึ้นมาจับกับสารอนุมูลอิสระ หรือใช้สารต้านอนุมูลอิสระที่ได้จากอาหารเข้าไปเสริมสร้างระบบต้านออกซิเดชันให้ทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น

สารอนุมูลอิสระทำให้เกิดผลเสียต่อร่างกายได้อย่างไร?
เมื่ออายุเพิ่มมากขึ้น หรือได้รับปัจจัยภายนอกที่ส่งผลให้สารอนุมูลอิสระในร่างกายเพิ่มมากขึ้น จะทำให้ความสามารถในการควบคุมระดับสารอนุมูลอิสระลดลง เกิดการสะสมจนกลายเป็นสารพิษที่อาจก่อให้เกิดโรคต่างๆ เช่น โรคมะเร็ง โรคหัวใจและหลอดเลือด แก่ก่อนวัย หรือต้อกระจกได้

ตัวอย่างปัจจัยภายนอกที่ส่งผลให้เกิดสารอนุมูลอิสระเพิ่มมากขึ้นในร่างกาย

• การขาดวิตามินและเกลือแร่บางชนิด
• ได้รับรังสียูวี
• สัมผัสกับมลพิษต่างๆ เช่น ควันรถ ควันบุหรี่ สารเคมีปนเปื้อน
• รับประทานอาหารประเภท ทอด ปิ้งย่าง หรือสารปรุงแต่งอาหาร
• ความเครียด พักผ่อนไม่เพียงพอ หรือขาดการออกกำลังกาย

สารต้านอนุมูลอิสระ (Antioxidant) เป็นสารที่มีหน้าที่สำคัญในการป้องกันการเกิดอนุมูลอิสระ ทำลายหรือยับยั้งอนุมูลอิสระที่เกิดขึ้น และชะลอการเกิดปฏิกิริยาออกซิเดชัน (Oxidation) ซึ่งเป็นสาเหตุของความเสื่อมที่เกิดขึ้นกับเซลล์และอวัยวะต่างๆ ในร่างกาย

แหล่งที่มาของสารต้านอนุมูลอิสระ มี 2 ส่วน ได้แก่

• สารต้านอนุมูลอิสระที่ร่างกายสร้างได้เอง ได้แก่ เอนไซม์ต้านอนุมูลอิสระต่างๆ เช่น Superoxide Dismutases (SODs) Catalases หรือ Glutathione Peroxidases
• สารต้านอนุมูลอิสระที่ได้รับจากอาหาร ได้แก่ วิตามิน แร่ธาตุ หรือสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพที่ได้จากพืช เช่น แคโรทีนอยด์ พอลีฟีนอล