เช็คด่วน เชื้อโควิด-19 ลงปอดหรือยัง?

HDmall สรุปให้

ขยาย

ปิด

หลังติดเชื้อไวรัสโควิด-19 นอกจากเชื้อจะแทรกซึมไปยังเซลล์ต่างๆ ของร่างกายเพื่อฟักตัวและทำลายเซลล์นั้นๆ แล้ว เชื้อไวรัสจะแทรกซึมและทำลายปอด ทำให้เกิดอาการปอดอักเสบ หรือปอดติดเชื้อตามมาในช่วง 2 สัปดาห์แรกหลังติดเชื้อ
โดยปกติแล้วคนทั่วไปจะมีค่าออกซิเจนในเลือด (SpO2) อยู่ที่ 98-100% แต่ไม่ต่ำกว่า 95% แต่หากมีค่าออกซิเจนในเลือดน้อยกว่า 90% หมายถึงมีภาวะ ออกซิเจนในเลือดต่ำควรรีบไปพบแพทย์ทันที
นอกจากจะใช้อุปกรณ์เครื่องวัดออกซิเจนปลายนิ้ว (pulse oximeter) ตรวจเช็คอาการปอดอักเสบเบื้องต้นได้แล้ว ยังมีวิธีทดสอบง่ายๆ ด้วยการทดลองทำกิจกรรมเดิมที่เคยทำตามปกติไม่รู้สึกเหนื่อย แต่เมื่อมาทำใหม่กลับเหนื่อย เช่น การเดินไปมาในห้อง การลุกจากเก้าอี้เพื่อยืน หรือนั่งอยู่กับพื้นแล้วลุกขึ้น ให้สงสัยไว้ก่อนว่า อาจมีอาการปอดอักเสบ
หากสงสัยว่า มีอาการปอดอักเสบ แต่ยังไม่ได้เข้ารับการรักษาควรดูแลตนเองด้วยการนอนคว่ำเพื่อให้ปอดไม่มีการกดทับจากน้ำหนักตัวและหัวใจ ปอดจะสามารถทำงานได้ดีขึ้น ปริมาณออกซิเจนที่ร่างกายจะได้รับจะมากขึ้น ดื่มน้ำมากๆ
เปรียบเทียบราคาล่าสุดและแพ็กเกจตรวจหาเชื้อโควิด-19 หรือแอดไลน์ @hdcoth

แม้ว่า เชื้อโควิดลงปอด ปอดติดเชื้อ ปอดอักเสบ จะเป็นสาเหตุการเสียชีวิตที่สำคัญของผู้ป่วยโควิด-19 ทำให้เมื่อได้รับการวินิจฉัยว่า ติดเชื้อโควิด-19 ผู้ป่วยทุกคนจึงควรได้รับการรักษาโดยเร็วเพื่อชะลอการดำเนินโรคและยับยั้งความรุนแรงของโรค

แต่จากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 ในประเทศที่กำลังรุนแรงและมีแนวโน้มเพิ่มมากขึ้นๆ ทำให้ระบบสาธารณสุขเริ่มไม่เพียงพอต่อการรองรับผู้ป่วยรายใหม่

ด้วยเหตุนี้ผู้ป่วยจำนวนไม่น้อยจึงต้อง “รอเตียง” หรือรอรับความช่วยเหลืออยู่ที่ที่พักไปก่อน ระหว่างนี้จะมีวิธีอะไรบ้างเพื่อตรวจเช็คตนเองและคนใกล้ชิดว่า “เชื้อโควิดลงปอด ปอดติดเชื้อหรือยัง” เพราะนั่นเป็นสัญญาณสำคัญที่บ่งบอกว่า อาการโควิดเริ่มรุนแรง

แม้กระทั่งผู้ป่วยกลุ่มสีเขียวที่ได้รับการคัดเลือกให้อยู่ในกลุ่ม Home Isolation การแยกกักตัวที่บ้าน และ Community Isolation การแยกกักตัวในชุมชน ก็สามารถตรวจเช็คสุขภาพปอดของตนเองได้ด้วยเช่นกัน

HDmall.co.th จะบอกเล่าวิธีเช็คสุขภาพปอดของตนเองในวันที่เป็นเป็นโควิด 19 แบบเข้าใจได้ง่ายดังนี้

ป่วยโควิด-19 ปอดติดเชื้อ ปอดอักเสบ อันตรายอย่างไร?

หลังติดเชื้อไวรัสโควิด-19 นอกจากเชื้อจะแทรกซึมไปยังเซลล์ต่างๆ ของร่างกายเพื่อฟักตัวและทำลายเซลล์นั้นๆ แล้ว ในบรรดาอวัยวะของร่างกาย “ปอด” จัดเป็นอวัยวะสำคัญยิ่งที่เชื้อไวรัสจะแทรกซึมและทำลาย ทำให้เกิดอาการปอดอักเสบ หรือปอดติดเชื้อตามมาในช่วง 2 สัปดาห์แรกหลังติดเชื้อ

ยิ่งปอดถูกทำลายมากเท่าไหร่ ประสิทธิภาพในการแลกเปลี่ยนออกซิเจนและการลำเลียงออกซิเจนไปหล่อเลี้ยงเซลล์ต่างๆ ในร่างกายก็จะลดลงมากเท่านั้น และหากระดับออกซิเจนในเลือดลดต่ำลงมากๆ ก็จะเป็นสาเหตุสำคัญนำไปสู่อาการโคม่าและการเสียชีวิตในที่สุด

ทั้งนี้โดยปกติแล้วคนทั่วไปจะมีค่าออกซิเจนในเลือด (SpO2) อยู่ที่ 98-100% แต่ไม่ต่ำกว่า 95% หากมีค่าออกซิเจนในเลือดอยู่ที่ 90-94% หมายถึง ออกซิเจนในเลือดต่ำกว่าปกติจนเกิดภาวะพร่องออกซิเจน ให้ระวังอาการผิดปกติ

แต่หากมีค่าออกซิเจนในเลือดน้อยกว่า 90% หมายถึง มีภาวะออกซิเจนในเลือดต่ำควรรีบไปพบแพทย์ทันที

อาการปอดอักเสบ หรือปอดติดเชื้อที่พบได้บ่อย ได้แก่

ไอแล้วเหนื่อย
หายใจไม่สะดวก
หายใจไม่ทัน
หอบเหนื่อยง่าย

หากอาการปอดอักเสบรุนแรงยิ่งขึ้น ผู้ป่วยจะมีอาการปอดบวมแน่นหน้าอก หายใจแล้วเจ็บหน้าอก พูดติดๆ ขัดๆ หรือไม่สามารถพูดเป็นประโยคได้ เริ่มมีอาการซึม ไม่รู้สึกตัว หรือตอบสนองช้าลง

วิธีเช็คตนเองว่า เชื้อโควิดลงปอดหรือยัง? แบบใช้อุปกรณ์

นอกจากอาการปอดอักเสบที่เราสามารถใช้ตรวจเช็คอาการของตนเองเบื้องต้นได้แล้วนั้น ยังมีวิธีตรวจเช็คอีกหลายวิธีด้วยกัน

รองศาสตราจารย์นายแพทย์ นิธิพัฒน์ เจียรกุล หัวหน้าสาขาวิชาโรคระบบการหายใจและวัณโรค ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล เผยถึงการทดสอบภาวะออกซิเจนต่ำในเลือดขณะออกกำลังกายดัวยการลุกนั่ง (sit-to-stand test; STST) ในผู้ป่วยโควิด-19

นอกจากข้อบ่งชี้ของวิธีนี้จะสามารถใช้คัดกรองผู้ป่วยปอดอักเสบโควิดในโรงพยาบาลหลักที่ยังไม่มี resting hypoxemia (SpO2 < 96%) เพื่อให้การรักษาด้วยยาสเตียรอยด์ (SpO2 คือ ความอิ่มตัวของออกซิเจนในเลือด)

วิธีนี้ยังสามารถใช้คัดกรองผู้ป่วยในโรงพยาบาลเฉพาะกิจ (hospitel) หรือโรงพยาบาลสนาม ที่ไม่พบปอดอักเสบโควิดในตอนแรก แต่อาจเกิดขึ้นใหม่ในระหว่างการติดตามการดำเนินโรคจนครบ 14 วัน เพื่อทำการประเมินใหม่โดยแพทย์พร้อมการเอกซเรย์ปอดได้ด้วย

อย่างไรก็ตาม วิธีทดสอบนี้ไม่เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่มีสัญญาชีพไม่คงที่ และผู้ที่ทรงตัวได้ไม่ดีขณะลุกนั่ง

อุปกรณ์

เก้าอี้แข็งแรงชนิดมีพนักพิงหลัง แต่ไม่มีที่เท้าแขน ความสูงจากที่นั่งถึงพื้น 40-50 ซม.
เครื่องวัดออกซิเจนปลายนิ้ว (pulse oximeter) ควรมีจอแสดงผลให้เห็นค่า SpO2 (ความอิ่มตัวของออกซิเจนในเลือด) และค่า HR (อัตราการเต้นของหัวใจ) ได้ชัดเจน โดยบุคลากร หรือผู้ที่อยู่ด้านนอกโซนผู้ป่วย ทั้งการดูโดยตรง หรือผ่านกล้องถ่ายทอด

วิธีการ

ให้ผู้ป่วยถอดหน้ากากอนามัยออก ยืนเท้าเอวและวางมือสองข้างไว้ที่สะโพก โดยสวมเครื่องวัดออกซิเจนปลายนิ้วตลอดการทดสอบ
เมื่อผู้ทดสอบพูดว่า “เริ่ม” ให้ผู้ป่วยนั่งเต็มก้นลงบนเก้าอี้ แล้วลุกขึ้นยืนตรงทันทีโดยไม่ใช้มือดันเก้าอี้ และกลับไปนั่งเต็มก้นอีกครั้ง ทำซ้ำให้เร็วที่สุดเท่าที่ได้ใน 1 นาที (ควรได้ 20-30 ครั้งใน 1 นาที) โดยผู้ป่วยกำหนดความเร็วที่ปลอดภัยและไม่หักโหมด้วยตนเอง ผู้ทดสอบตรวจสอบให้ผู้ป่วยนั่งให้เต็มก้นโดยข้อเข่าทำมุม 90 องศาและลุกขึ้นยืนตรงจนสุดตลอดการทดสอบ
ให้สิ้นสุดการทดสอบก่อนครบ 1 นาที ถ้าผู้ป่วยเหนื่อย หรือ HR > 120 (HR คือ อัตราการเต้นของหัวใจ) หรือ SpO2 ลดลงจากเดิม 3% ขึ้นไป (desaturation: ภาวะความอิ่มตัวของออกซิเจนต่ำ) โดยที่ค่านั้นต่ำจริงเมื่อเครื่องวัดและแสดงผลติดกัน 2-3 ครั้ง (เครื่องจะวัดและแสดงผลราวทุก 3 วินาที)
เมื่อสิ้นสุดการทดสอบหลังครบ 1 นาที ให้วัด SpO2 ต่อไปอีก 1 นาที ถ้ายังไม่พบภาวะความอิ่มตัวของออกซิเจนต่ำให้ถือว่า การทดสอบเสร็จสมบูรณ์

วิธีเช็คตนเองว่า เชื้อโควิดลงปอดหรือยัง? แบบไม่ใช้อุปกรณ์

นายแพทย์ธนีย์ ธนียวัน อาจารย์แพทย์ที่ประเทศสหรัฐอเมริกา เชี่ยวชาญโรคปอด การปลูกถ่ายปอด และวิกฤติบำบัด ได้แชร์วิธีทดสอบว่า ตนเองอาการหนักแค่ไหน โควิดลงปอดหรือไม่ด้วยตนเอง ผ่านคลิปวิดีโอ Doctor Tany ดังนี้

หากรู้สึกว่าเหนื่อยหอบ ให้สงสัยไว้ก่อนว่า อาจมีอาการปอดอักเสบ แต่หากไม่แน่ใจว่า เหนื่อยหรือไม่ แนะนำให้ประเมินได้ดังนี้

หากทำกิจกรรมเดิมที่เคยทำตามปกติไม่รู้สึกเหนื่อย แต่เมื่อมาทำใหม่กลับเหนื่อย เช่น การเดินไปมาในห้อง การลุกจากเก้าอี้เพื่อยืน หรือนั่งอยู่กับพื้นแล้วลุกขึ้น หากทำสัก 2-3 ครั้งแล้วเหนื่อย ให้สงสัยไว้ก่อนว่า อาจมีอาการปอดอักเสบ หรือกลั้นหายใจสัก 10-15 วินาที ถ้าทำแล้วเหนื่อย ก็สงสัยไว้ก่อนว่า อาจมีอาการปอดอักเสบ

จากการทดสอบทั้งการใช้อุปกรณ์และไม่ใช้อุปกรณ์ หากพบว่า เข้าข่ายปอดอักเสบ แนะนำให้ผู้ป่วยแจ้งญาติ หรือผู้ใกล้ชิดถึงอาการที่เป็น พยายามติดต่อขอความช่วยเหลือจากหน่วยงานสาธารณสุขที่เกี่ยวข้องให้เร็วที่สุดพร้อมแจ้งอาการ เพื่อให้ได้รับการรักษาที่เร็วที่สุด

ดูแลตนเองเบื้องต้นอย่างไร? เมื่อสงสัยว่า ปอดอักเสบจากโควิด?

ในคลิปวิดีโอ Doctor Tany นายแพทย์ธนีย์ ธนียวัน แนะนำวิธีปฏิบัติตัวของผู้ป่วยโควิดที่อาจมีอาการปอดอักเสบจากโควิด แต่ยังอยู่ในช่วง “รอเตียง” ดังนี้

แนะนำให้นอนคว่ำเพื่อให้ปอดไม่มีการกดทับจากน้ำหนักตัวและหัวใจ เนื่องจากปอด 2 ใน 3 จะอยู่ด้านหลัง วิธีนี้จะช่วยให้ปอดสามารถทำงานได้ดีขึ้น ปริมาณออกซิเจนที่ร่างกายจะได้รับจะมากขึ้น วิธีนอนคว่ำให้สบาย แนะนำให้กอดหมอนอย่างน้อย 1 ใบไว้กับหน้าอก แล้วนอนคว่ำ หันหน้าไปด้านใดด้านหนึ่ง บางรายอาจใช้หมอนมากกว่า 1 ใบก็ได้ เพื่อให้นอนสบายขึ้น
หากนอนคว่ำไม่ได้ เพราะรู้สึกหายใจไม่ออก ปวดหลัง มีหน้าท้องใหญ่ แนะนำให้นอนกึ่งตะแคงไปด้านใดด้านหนึ่ง แต่หากจะให้ดีแนะนำให้นอนกึ่งตะแคงกึ่งคว่ำราว 45 องศาจะได้ประโยชน์มากกว่าการนอนตะแคงตรงๆ
กรณีอยู่ระหว่างตั้งครรภ์ ยิ่งอายุครรภ์มากแนะนำให้นอนตะแคงด้านซ้าย เพื่อไม่ให้น้ำหนักของมดลูกกดทับเส้นเลือดดำใหญ่ ทำให้เลือดไหลเวียนได้สะดวกยิ่งขึ้น ป้องกันการเกิดลิ่มเลือดอุดตัน หากสามารถนอนตะแคงด้านซ้ายกึ่งคว่ำได้เล็กน้อยจะดีมาก เพื่อให้ปอดทำงานได้ดียิ่งขึ้น
ระหว่างนอนคว่ำ แนะนำให้เคลื่อนไหว หรือขยับขาบ่อยๆ เพื่อป้องกันการเกิดลิ่มเลือดอุดตันซึ่งเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้เกิดลิ่มเลือดอุดตันในปอด หัวใจล้มเหลวได้ เช่น งอเข่าเข้า-ออก ยืดเหยียดปลายเท้าเข้า-ออก ทำซ้ำๆ บ่อยๆ เพื่อให้เลือดไหลเวียนดี

นอกจากท่านอนแล้ว การรับประทานอาหาร การดื่มน้ำก็เป็นสิ่งสำคัญที่ต้องดูแลให้ถูกวิธี โดยนายแพทย์ธนีย์ ธนียวัน ให้คำแนะนำดังนี้

หากยังสามารถรับประทานอาหารได้ ให้พยายามรับประทานให้เพียงพอ
ดื่มน้ำมากๆ ประมาณ 2 - 2.5 ลิตรต่อวัน เพื่อให้เลือดไม่ข้นหนืด ลดอาการอ่อนเพลีย หน้ามืด แต่ดื่มมากเกินไปก็ไม่ดี
ในกรณีที่รับประทานอาหารไม่ได้เลย ควรดื่มน้ำที่มีเกลือแร่และพลังงาน เช่น น้ำเกลือแร่ที่ดื่มเวลาเสียเหงื่อจากการออกกำลังกาย น้ำเกลือแร่ที่ดื่มเวลาท้องเสีย
ถ้าเหนื่อยมาก เมื่อปวดปัสสาวะ หรืออุจจาระ อย่าลุกไปเข้าห้องน้ำคนเดียว อย่าล็อคประตูห้องน้ำเพราะการนั่งเบ่งถ่ายในขณะที่ร่างกายมีออกซิเจนต่ำจะทำให้หน้ามืด หมดสติ และหัวใจหยุดเต้นได้ แนะนำให้เตรียมอุปกรณ์สำหรับขับถ่ายไว้ข้างเตียงเพื่อความสะดวก เช่น กระโถน กระบอกปัสสาวะ กระดาษ หรือผ้ารองของเสีย
หากท้องผูกให้รับประทานยาระบายอ่อนๆ ดื่มน้ำมากๆ

ปัจจุบันการหาเตียงโควิดนั้นสามารถติดต่อหน่วยงานรัฐได้ผ่านช่องทางต่อไปนี้

สายด่วนกรมการแพทย์ โทร.1668
สายด่วนสถาบันการแพทย์ฉุกเฉินแห่งชาติ โทร.1669
สายด่วนสปสช. โทร.1330
สายด่วนกรมควบคุมโรค โทร.1442
สายด่วนประกันสังคม โทร.1506

ส่วนช่องทางไลน์ @1668.reg นอกจากนี้ยังมีกลุ่มอาสา ภาคเอกชนให้ความร่วมมือในการหาเตียงอีกเป็นจำนวนมาก กรณีมีภูมิลำเนาอยู่ต่างจังหวัด สามารถติดต่อสถานพยาบาลใกล้บ้าน โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (อสม.) สำนักงานสาธารณสุขจังหวัด หรือศูนย์ประสานงานเฉพาะของแต่ละพื้นที่

ล่าสุดภาคเอกชนร่วมมือกับองค์กรอาสาจัดทำโครงการ “Backhome” ช่วยแก้วิกฤตรอเตียงในกรุงเทพ นำผู้ป่วยโควิดกลุ่มสีเขียว หรือเหลืองอ่อน กลับไปรักษาตัวที่โรงพยาบาลบ้านเกิด หลังได้รับการวินิจฉัยเบื้องต้นจากแพทย์ก่อนเคลื่อนย้าย

รายละเอียดเพิ่มเติม Line ID : @backhome หรือโทร 094-1971764 พร้อมส่งหลักฐานผลการติดเชื้อโควิด-19 และหลักฐานที่บ่งบอกถึงภูมิลำเนา

หากสนใจเข้ารับการตรวจหาเชื้อโควิด-19 สามารถ เปรียบเทียบราคาล่าสุดและแพ็กเกจตรวจหาเชื้อโควิด-19 ได้ที่นี่เลย หรือติดตามข่าวสารวัคซีนโควิดในไทยที่ไลน์ @hdcoth มีแอดมินใจดีคอยให้บริการข้อมูล สั่งซื้อแพ็กเกจ และจองคิวนัดหมายทุกวัน ตั้งแต่เวลา 9 โมงเช้าถึงตีหนึ่ง! แอดเลยไม่ต้องรอ

รวมบทความที่เกี่ยวข้องกับวัคซีนโควิด

บทความที่เกี่ยวข้อง

ที่มาของข้อมูล

ขยาย

ปิด

อ.นพ.ธิติวัฒน์ ศรีประสาธน์, โควิด-19 ทำลายปอดแม้ไม่มีอาการ (https://chulalongkornhospital.go.th/kcmh/line/โควิด-19-ทำลายปอดแม้ไม่มี/), 21 กรกฎาคม 2564.
Panagis Galiatsatos, M.D., COVID-19 Lung Damage (https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/coronavirus/what-coronavirus-does-to-the-lungs), 21 July 2021.
Jill Seladi-Schulman, PhD, What to Know About COVID-19 and Pneumonia (https://www.healthline.com/health/coronavirus-pneumonia), 21 July 2021.
WebMD, Coronavirus and Pneumonia (https://www.webmd.com/lung/cov... July 2021.
รศ.นพ. นิธิพัฒน์ เจียรกุล สาขาวิชาโรคระบบการหายใจและวัณโรค ศิริราช, การทดสอบภาวะออกซิเจนต่ำในเลือดขณะออกกำลังด้วยการลุกนั่งในผู้ป่วยโควิด-19 (https://www.thoracicsocietythai.org/2021/04/24/sit-to-stand-test-for-patients-with-covid/), 21 July 2021.