กระต่ายเป็นสัตว์ที่สามารถขยายพันธุ์ได้รวดเร็ว และเข้าสู่วัยเจริญพันธุ์พร้อมมีลูกได้ตั้งแต่อายุ 4-6 เดือนเป็นต้นไป เมื่อกระต่ายเกิดการตั้งครรภ์แล้ว จะใช้เวลาประมาณ 31 วันก่อนที่จะให้กำเนิดลูกๆ

การเพิ่มจำนวนของกระต่ายที่รวดเร็วเช่นนี้ อาจเป็นปัญหาสำหรับผู้เลี้ยงที่มีพื้นที่จำกัด ดังนั้นการพากระต่ายไปทำหมันเพื่อควบคุมการขยายพันธุ์อาจเป็นตัวเลือกที่เหมาะสมสำหรับคุณ

การทำหมันกระต่ายสามารถทำได้ทั้งตัวผู้และตัวเมีย เพราะนอกจากประโยชน์ด้านการควบคุมจำนวนการขยายพันธุ์แล้ว ยังมีส่วนช่วยปรับพฤติกรรมหลายๆ อย่างที่จะกล่าวถึงต่อไปด้วย

การทำหมันกระต่ายตัวผู้

การทำหมันกระต่ายตัวผู้ (Neuter) เป็นการผ่าตัดนำเอาลูกอัณฑะออก โดยกรีดเปิดแผลบริเวณถุงอัณฑะเพียงเล็กน้อย แต่สัตแพทย์จะทำการผ่าตัดโดยให้ยาสลบกับกระต่าย

หลังจากผ่าตัดทำหมันกระต่ายตัวผู้เรียบร้อยแล้ว บริเวณถุงอัณฑะของกระต่ายอาจยังบวมอยู่ประมาณ 2-3 วัน และจะค่อยๆ ดีขึ้นตามลำดับ

ข้อควรระวังกรณีทำหมันกระต่ายตัวผู้คือ หลังจากทำหมันแล้วอาจยังคงมีอสุจิหลงเหลืออยู่ในระบบสืบพันธุ์ได้ประมาณ 3 สัปดาห์ ดังนั้นยังควรต้องแยกกระต่ายตัวผู้ที่ทำหมันแล้วออกจากกระต่ายตัวเมียไปก่อน จนกว่าอสุจิที่หลงเหลืออยู่จะหมดไป เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดการตั้งครรภ์ขึ้น

การทำหมันกระต่ายตัวเมีย

การทำหมันกระต่ายตัวเมีย (Spay) เป็นการผ่าตัดเอาทั้งรังไข่และมดลูกของกระต่ายออก โดยกรีดเปิดแผลบริเวณหน้าท้องเพียงเล็กน้อยเช่นเดียวกับการทำหมันตัวผู้ หลังจากนำมดลูกและรังไข่ออกแล้วจึงเย็บด้วยไหมละลาย

แผลผ่าตัดของกระต่ายตัวเมีย จะค่อยๆ ดีขึ้นและหายดีภายใน 2 สัปดาห์ ระหว่างนี้ควรให้ยา และดูแลตามคำแนะนำของสัตวแพทย์อย่างเคร่งครัด

ข้อดีของการทำหมันกระต่ายตัวผู้

• ลดพฤติกรรมปัสสาวะไม่เป็นที่ โดยปกติกระต่ายตัวผู้มักปัสสาวะในตำแหน่งต่างๆ เพื่อแสดงอาณาเขตของตนเองเป็นธรรมชาติอยู่แล้ว การทำหมันกระต่ายตัวผู้จึงช่วยให้กระต่ายใช้ถาดสำหรับปัสสาวะได้ง่ายขึ้น
• ลดความก้าวร้าวของกระต่าย กระต่ายตัวผู้ที่ไม่ได้ทำหมันอาจก้าวร้าวจากระดับฮอร์โมนในร่างกาย แต่กระต่ายตัวผู้ที่ทำหมันแล้ว ฮอร์โมนเทสโทสเทอโรน (Testosterone) จะลดลง มีส่วนทำให้ความก้าวร้าวลดลงด้วยเช่นกัน
• ลดความเสี่ยงในการเป็นมะเร็งอัณฑะในกระต่าย (Testicular Cancer) โดยปกติมะเร็งอัณฑะมีโอกาสเกิดขึ้นได้น้อยอยู่แล้ว แต่การทำหมันกระต่ายตัวผู้ก็สามารถช่วยทำให้โอกาสเกิดโรคนั้นต่ำลงได้อีกเช่นกัน
• ช่วยให้เลี้ยงรวมกันง่ายขึ้น กระต่ายที่ยังไม่ทำหมันอาจต่อสู้กันเองในบางครั้งทำให้ผู้เลี้ยงกังวลใจได้ การทำหมันกระต่ายตัวผู้ทำให้กระต่ายเป็นมิตรมากขึ้น และเหมาะต่อการเลี้ยงพร้อมกันหลายตัวขึ้นด้วย

ข้อดีของการทำหมันกระต่ายตัวเมีย

• ลดโอกาสเสี่ยงเป็นมะเร็งมดลูกในกระต่าย (Uterine Cancer)
• ลดโอกาสเสี่ยงติดเชื้อมดลูก และปีกมดลูก (Pyometra) ซึ่งถือเป็นอาการร้ายแรง
• ช่วยลดพฤติกรรมก้าวร้าวลงได้ กระต่ายตัวเมียบางตัวอาจมีความก้าวร้าวได้เช่นกันหากไม่ได้ผ่านการทำหมัน
• ช่วยลดโอกาสเสี่ยงที่กระต่ายจะกัด หรือข่วนผู้เลี้ยง บางตัวอาจช่วยลดพฤติกรรมส่งเสียงขู่ได้

ทำหมันกระต่าย ใช้ยาสลบไหม?

ผู้เลี้ยงหลายคนกังวลว่ายาสลบอาจทำอันตรายกับกระต่ายได้เพราะกระต่ายเป็นสัตว์บอบบาง แต่เช่นเดียวกับการทำหมันสุนัข และทำหมันแมว ยาสลบ (Anesthetic) สามารถใช้ในการทำหมันกระต่ายได้เช่นกัน

โดยปกติสัตวแพทย์จะทำการตรวจร่างกายและความพร้อมก่อนทำหมันกระต่ายอยู่แล้ว เพื่อลดโอกาสผิดพลาดให้มากที่สุด โดยเฉพาะกระต่ายที่อายุเกิน 5 ปีขึ้นไป

การดูแลหลังทำหมันกระต่าย

เมื่อกระต่ายตื่นขึ้นจากฤทธิ์ยาสลบ สัตวแพทย์จะประเมินอาการต่างๆ เพื่อให้แน่ใจว่าไม่มีอะไรผิดปกติก่อนจะให้กลับบ้านได้ ขั้นตอนนี้สัตวแพทย์อาจอธิบายวิธีการดูแลทั่วไป เช่น การให้ยาปฏิชีวนะและยาแก้อักเสบ ควรทำตามสัตวแพทย์แนะนำอย่างเคร่งครัด

แม้การทำหมันกระต่ายจะเป็นการผ่าตัดที่เปิดแผลเล็ก แต่ช่วงเวลาพักฟื้นหลังทำหมันกระต่ายเป็นสิ่งสำคัญ ผู้เลี้ยงควรให้กระต่ายพักฟื้นที่ในพื้นที่ที่ปลอดภัย อบอุ่น เงียบสงบ ห่างจากสุนัขและแมว เพื่อให้กระต่ายพักผ่อนได้อย่างเต็มที่

หากกระต่ายกินอาหารได้น้อยลงมากหลังจากทำหมัน ควรปรึกษาสัตวแพทย์เพื่อหาแนวทางปฏิบัติที่เหมาะสม หรืออาจรับอาหารเสริมทดแทน