ฉีดวัคซีนป้องกันโรคปอดอักเสบ IPD 23 สายพันธุ์ 1 เข็ม สำหรับเด็กเล็ก ผู้สูงอายุและผู้ที่มีโรคประจำตัว

โรคปอดอักเสบ IPD⠀(Invasive Pneumococcal Disease) หรือโรคติดเชื้อนิวโมคอกคัส (Invasive Pneumococcal Infection) เกิดจากร่างกายติดเชื้อนิวโมคอกคัส ที่สามารถติดต่อระหว่างคนสู่คนได้ง่ายผ่านทางการไอ จาม สัมผัส และทำให้เกิดโรคในหลายส่วนของร่างกายตามมาได้ โดยเฉพาะปอดอักเสบ

หากได้รับเชื้ออาจทำให้เกิดการติดเชื้อในกระแสเลือด หรือลามไปที่สมองจะทำให้เกิดเยื่อหุ้มสมองอักเสบ ซึ่งอันตรายถึงขั้นเสียชีวิตได้ โดยเฉพาะเด็กเล็กที่มีอายุไม่เกิน 2 ปี และผู้สูงอายุ เนื่องจากภูมิคุ้มกันในร่างกายยังมีไม่เพียงพอ โรคนี้มักแพร่กระจายได้ง่ายในสถานที่ที่มีผู้อยู่อาศัยหนาแน่นกว่าปกติ หรือสถานรับเลี้ยงเด็ก

กลุ่มที่มีความเสี่ยง

• เด็กอายุไม่เกิน 2 ปี และผู้ใหญ่อายุ 65 ปีขึ้นไป
• ผู้ที่อาศัยอยู่ในบริเวณที่มีผู้คนหนาแน่นมาก
• ผู้ที่มีประวัติเป็นโรคปอดอักเสบลุกลาม
• ผู้ที่มีภูมิคุ้มกันต่ำ เช่น เด็กเล็ก ผู้สูงอายุ ผู้ติดเชื้อ HIV ผู้ตัดม้ามออกแล้ว ผู้ที่ได้รับการปลูกถ่ายอวัยวะ ผู้ที่ได้รับยากดภูมิคุ้มกัน เป็นต้น
• ผู้ที่ป่วยเป็นโรคเรื้อรัง เช่น โรคไต โรคหัวใจ โรคตับ โรคเบาหวาน โรคปอด น้ำในสมองรั่วและไขสันหลังรั่ว เป็นต้น
• ผู้ป่วยโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวและมะเร็งต่อมน้ำเหลือง
• ผู้ที่ได้รับการฝังเครื่องมือแพทย์ที่หูชั้นใน หรือฝังประสาทหูเทียม

วัคซีนป้องกันโรคปอดอักเสบ มีกี่แบบ?
วัคซีนป้องกันโรคปอดอักเสบ แบ่งได้เป็น 2 ชนิด ได้แก่

• ชนิดคอนจูเกต (PCV) สำหรับใช้ในเด็กอายุตั้งแต่ 6 สัปดาห์-5 ปี และผู้ใหญ่อายุมากกว่า 50 ปี มีทั้งแบบ 10 สายพันธุ์ (PCV-10) และ 13 สายพันธุ์ (PCV-13) วัคซีนชนิดนี้สามารถกระตุ้นภูมิคุ้มกันได้ดี ป้องกันได้ทั้งโรคปอดอักเสบ และการติดเชื้อในกระแสเลือด
• ชนิดโพลีแซคคาไรด์ (PPSV) สำหรับฉีดในเด็กอายุ 2 ปีขึ้นไป และใช้ฉีดสำหรับผู้ใหญ่ สามารถป้องกันเชื้อได้มากถึง 23 สายพันธุ์ (PPSV-23) วัคซีนชนิดนี้กระตุ้นภูมิคุ้มกันไม่ดีเท่าชนิดคอนจูเกต แต่เน้นการป้องกันการติดเชื้อในกระแสเลือด

ตารางเวลาการให้วัคซีน
วัคซีน IPD แบ่งเป็น 2 ชนิด คือ สำหรับผู้ใหญ่และสำหรับเด็ก ดังนี้

วัคซีนสำหรับเด็ก

• กรณีเริ่มฉีดตั้งแต่อายุ 2 เดือน จะฉีดวัคซีนชนิด PCV ทั้งหมด 4 เข็ม เมื่ออายุ 2, 4, 6 เดือน และเข็มสุดท้ายฉีดกระตุ้นเมื่ออายุ 12-15 เดือน
• กรณีเริ่มฉีดหลังจากอายุ 2 เดือน ถึง 6 เดือน จะฉีด 4 เข็มเช่นกัน โดย 3 เข็มแรกแต่ละเข็มห่างกัน 6-8 สัปดาห์ และเข็มสุดท้ายฉีดกระตุ้นเมื่ออายุ 12-15 เดือน
• กรณีเริ่มฉีดหลังอายุ 6 เดือน แต่ไม่ถึง 1 ปี⠀จะฉีด 3 เข็ม โดย 2 เข็มแรกห่างกัน 2 เดือน และเข็มสุดท้ายฉีดกระตุ้นเมื่ออายุ 12-15 เดือน
• เด็กอายุ 1-5 ปี จะฉีด 2 เข็ม โดยแต่ละเข็มห่างกัน 2 เดือน
• เด็กที่อายุ 5-18 ปี ที่มีสุขภาพแข็งแรง ไม่จำเป็นต้องฉีดแม้จะไม่เคยได้รับวัคซีนมาก่อน เพราะภูมิคุ้มกันในร่างกายสามารถป้องกันเชื้อได้แล้ว

วัคซีนสำหรับผู้ใหญ่

• ผู้ที่อายุ 65 ปีขึ้นไป ควรฉีดวัคซีนชนิด PPSV ทุกๆ 5 ปี
• ผู้ที่อายุ 65 ปีขึ้นไป หากไม่เคยได้รับวัคซีนป้องกันโรคนี้มาก่อน แพทย์อาจแนะนำให้ฉีดวัคซีนชนิด PCV เพื่อกระตุ้นภูมิคุ้มกันก่อน แล้วตามด้วย PPSV เพื่อเพิ่มภูมิคุ้มกันต่อเชื้อก่อโรคให้ครอบคลุมมากขึ้น โดยฉีดห่างกัน 12 เดือน
• ผู้ที่อยู่ระหว่างอายุ 19-64 ปี และมีสุขภาพแข็งแรง ไม่จำเป็นต้องฉีด เพราะภูมิคุ้มกันในร่างกายสามารถป้องกันเชื้อได้

ฉีดวัคซีนป้องกันโรคได้ 100% หรือไม่?
การฉีดวัคซีนนี้สามารถป้องกันการติดเชื้อนิวโมคอกคัสบางสายพันธุ์เท่านั้น จึงไม่สามารถป้องกันการเกิดโรคได้ 100% และไม่สามารถป้องกันโรคปอดอักเสบที่เกิดจากเชื้อไวรัสหรือเชื้อรา แต่การฉีดวัคซีนจะช่วยลดความเสี่ยงการเกิดโรคที่เกิดจากเชื้อนิวโมคอกคัสลง

หมายเหตุ

• การฉีดวัคซีนป้องกัน IPD จะฉีดเข้ากล้ามเนื้อ โดยอาการข้างเคียงส่วนใหญ่เป็นอาการเฉพาะที่ เช่น ปวดบวมบริเวณที่ฉีด มักไม่รุนแรงและหายได้เองภายใน 2-3 วัน
• การรับบริการขึ้นอยู่กับการประเมินของแพทย์