เหงือกบวม สาเหตุและอาการ วิธีรักษาเหงือกอักเสบด้วยตัวเอง

เหงือกบวม แดง อักเสบ เป็นปัญหาสุขภาพช่องปากที่ทรมานไม่น้อย เพราะเหงือกเป็นส่วนที่อยู่ติดกับรากฟัน เมื่อเคี้ยวอาหารจึงทำให้รู้สึกปวดและเสียวฟันไปด้วย บางคนมีเลือดออกตามไรฟัน หากเป็นหนัก อาจเป็นหนอง หรือเหงือกอาจบวมโตจนคลุมฟันบริเวณนั้นไปเลยก็ได้

ปัญหาเหงือกบวมไม่เพียงทำให้รับประทานอาหารก็ไม่อร่อยเท่านั้น แต่หากปล่อยทิ้งไว้โดยไม่ได้รับการรักษา ยังทำให้เกิดโรคปริทันต์ (Periodontitis) ที่อาจรุนแรงถึงขึ้นต้องสูญเสียฟันไป

หากคุณเริ่มสังเกตว่าตัวเองมีอาการเหงือกบวมจึงไม่ควรนิ่งนอนใจและเริ่มหันมาใส่ใจดูแลสุขภาพช่องปากของตัวเอง มีวิธีรักษาเหงือกอักเสบด้วยตัวเองเบื้องต้นก่อนไปพบแพทย์

สาเหตุและอาการของเหงือกบวม

• เหงือกบวมส่วนใหญ่เกิดจากการไม่รักษาความสะอาดของช่องปากและฟัน จนทำให้เกิดการสะสมของคราบสกปรกและแบคทีเรีย (คราบพลัค)
• คราบเหล่านี้จะก่อตัวอย่างรวดเร็วและจับตัวจนกลายเป็นหินปูน หรือทางวงการทันตกรรมเรียกอีกอย่างว่า “หินน้ำลาย”
• เมื่อเกิดหินปูนจะทำให้ความสะอาดได้ยากกว่าเดิม ต้องไปให้ทันตแพทย์ขูดให้เท่านั้น
• หากปล่อยไว้จะก่อให้เกิดการระคายเคืองต่อเหงือกและเหงือกอักเสบ ส่งผลให้เหงือกบวม มีเลือดออกตามไรฟัน และอาจมีฟันผุด้วย
• ยิ่งไปกว่านั้น การอักเสบอาจลุกลามจนกลายเป็นโรคเหงือกและฟันที่รุนแรง ทำให้เหงือกร่น ฟันโยก และฟันหลุดได้ในที่สุด

อาการเหงือกบวมยังอาจเกิดได้จากอีกหลายสาเหตุ เช่น

• การติดเชื้อราและไวรัส หากมีเชื้อราเจริญเติบโตมากเกินไปในช่องปาก หรือมีการติดเชื้อไวรัส เช่น เริม ก็อาจเป็นสาเหตุให้เหงือกบวมได้
• การตั้งครรภ์ ฮอร์โมนที่เปลี่ยนแปลงในช่วงตั้งครรภ์จะส่งผลให้มีเลือดไหลเวียนเลือดไปเลี้ยงบริเวณเหงือกและฟันมากขึ้น นอกจากนี้ภูมิต้านทานร่างกายที่ลดลงในช่วงนี้ก็อาจเพิ่มโอกาสให้เกิดการติดเชื้อที่เหงือก เป็นสาเหตุให้เหงือกบวมอักเสบได้
• ขาดวิตามินซี การขาดวิตามินซีเป็นภาวะที่พบได้บ่อย โดยเฉพาะในเด็ก ภาวะนี้สามารถทำให้เกิดโรคลักปิดลักเปิด และมีเลือดออกตามไรฟัน นานเข้าอาจทำให้เหงือกบวมและเป็นโรคเหงือกตามมาได้
• แปรงฟันแรงเกินไป หลายๆ คนมักแปรงฟันอย่างรุนแรงจนเหงือกบาดเจ็บ ซึ่งทำให้มีอาการเหงือกบวมได้เช่นกัน
• โรคประจำตัว เช่น โรคเบาหวาน โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาว จะทำให้เหงือกไวต่อการอักเสบเมื่อเจอคราบพลัค แม้ว่าจะมีคราบพลัคสะสมเพียงเล็กน้อยก็ตาม
• ยาบางชนิด เช่น ยารักษาภาวะความดันโลหิตสูงกลุ่ม Calcium channel blocker ยากันชัก ยากดภูมิคุ้มกัน บางชนิด จะทำให้เหงือกบวมโตมากยิ่งขึ้น หากพบว่า เหงือกบวมโต ควรปรึกษาแพทย์และทันตแพทย์เพื่อทำการปรับยาให้เหมาะสม
• สาเหตุอื่นๆ เช่น เกิดความระคายเคืองจากยาสีฟัน หรือน้ำยาบ้วนปากที่ใช้ มีเศษอาหารติดอยู่ในซอกระหว่างเหงือกและฟัน สวมใส่ฟันปลอม หรืออุปกรณ์จัดฟัน หรือได้รับผลข้างเคียงจากการใช้ยาบางอย่าง
• การสูบบุหรี่ ก่อให้เกิดการระคายเคืองของเหงือก ส่งผลให้เหงือกอักเสบและเป็นโรคปริทันต์อย่างมาก

นอกจากนี้ หากมีเหงือกบวมอักเสบ เป็นก้อน สีผิดปกติ กระดูกขากรรไกรบริเวณนั้นมีขนาดโตขึ้น ผิดปกติ อาจเกิดจากโรคอื่นๆ เช่น ถุงน้ำ เนื้องอก หรือมะเร็ง

เมื่อไหร่ที่ควรไปพบทันตแพทย์

เหงือกบวมเป็นอาการที่พบได้บ่อยๆ และมักไม่รุนแรง แต่คุณอาจจำเป็นต้องไปพบทันตแพทย์เพื่อตรวจหาสาเหตุที่แท้จริง หากมีอาการต่อไปนี้

• เหงือกบวมเรื้อรังนานกว่า 2 สัปดาห์
• มีอาการเจ็บปวดจนส่งผลต่อการใช้ชีวิตประจำวัน เช่น เคี้ยวอาหารไม่ได้ รู้สึกปวดร้าวที่ฟันมาถึงศีรษะ หรือปวดตลอดเวลาจนนอนไม่ได้
• เหงือกบวมมาก และขยายตัวจนปิดคลุมฟันบริเวณนั้น
• มีเลือดออกมากจากการแปรงฟัน

วิธีรักษาเหงือกอักเสบด้วยตัวเอง

เมื่อมีอาการเหงือกบวม หรือเจ็บเหงือก ควรไปพบทันตแพทย์เพื่อตรวจหาสาเหตุและทำการรักษา เบื้องต้นควรบรรเทาอาการด้วยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมดูแลช่องปากและฟัน ตามคำแนะนำต่อไปนี้

1. การแปรงฟันอย่างถูกวิธี:
   • แปรงฟันอย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง เช้าและก่อนนอน
   • ใช้แปรงสีฟันขนนุ่มและแปรงฟันเบาๆ เพื่อหลีกเลี่ยงการทำร้ายเหงือก
   • ใช้ยาสีฟันที่มีฟลูออไรด์เพื่อป้องกันฟันผุ
2. การใช้ไหมขัดฟัน:
   • ใช้ไหมขัดฟันอย่างน้อยวันละ 1 ครั้ง เพื่อทำความสะอาดซอกฟันและเหงือก
3. การใช้น้ำยาบ้วนปาก:
   • ใช้น้ำยาบ้วนปากที่มีส่วนผสมของคลอเฮกซิดีน (Chlorhexidine) หรือสาโทวิโอลา (Listerine) เพื่อช่วยฆ่าเชื้อแบคทีเรียและลดการอักเสบ
4. การใช้น้ำเกลือ:
   • ผสมน้ำอุ่น 1 แก้วกับเกลือ 1 ช้อนชา ใช้บ้วนปากวันละ 2-3 ครั้ง เพื่อลดการอักเสบและฆ่าเชื้อ
5. การรับประทานอาหารที่มีประโยชน์:
   • กินอาหารที่มีวิตามินซีสูง เช่น ส้ม ฝรั่ง พริกหวาน เพื่อเสริมสร้างภูมิคุ้มกันและช่วยในการซ่อมแซมเหงือก
   • หลีกเลี่ยงอาหารและเครื่องดื่มที่มีน้ำตาลสูง เพราะจะเป็นอาหารสำหรับแบคทีเรียที่ก่อให้เกิดโรคเหงือก
6. การเลิกสูบบุหรี่:
   • การสูบบุหรี่สามารถทำให้เหงือกอักเสบและแย่ลงได้ ดังนั้นการเลิกสูบบุหรี่จะช่วยปรับปรุงสุขภาพเหงือก
7. การพักผ่อนและลดความเครียด:
   • ความเครียดสามารถส่งผลต่อสุขภาพช่องปากได้ ดังนั้นควรพักผ่อนให้เพียงพอและหาวิธีการลดความเครียด

พืชและสมุนไพรบางชนิด บรรเทาอาการเหงือกบวมหรือลดอาการปวดได้ เช่น ขิงสด, ใบฝรั่ง, มะนาว, เปลือกมังคุด, สับปะรด, น้ำมันกานพลู โดยนำมาทาในบริเวณที่ปวด หรือกลั้วปาก

หากเหงือกบวมเกิดจากคราบหินปูนเกาะตัวหนา คุณต้องเข้ารับการขูดหินปูนและเกลารากฟันเพื่อไม่ให้เกิดเหงือกอักเสบขึ้นอีก ส่วนในกรณีที่เหงือกบวมอย่างรุนแรงและมีเหงือกร่น แพทย์อาจต้องผ่าตัดเหงือกบริเวณนั้น และปลูกถ่ายเนื้อเยื่อเหงือกใหม่ให้

การป้องกันเหงือกบวม

เพื่อป้องกันอาการเหงือกบวมเกิดขึ้นซ้ำ คุณควรหลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงต่างๆ ที่อาจทำให้เหงือกบวม ระคายเคือง หรืออักเสบ การป้องกันและรักษาทำได้ดังนี้

• ดูแลสุขภาพช่องปากอย่างสม่ำเสมอ แปรงฟันให้สะอาดอย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง ใช้ไหมขัดฟันทำความสะอาดตามซอกฟัน เพื่อไม่ให้มีเศษอาหารและคราบแบคทีเรียตกค้าง
• หลีกเลี่ยงการใช้แปรงสีฟันที่แข็ง หรือน้ำยาบ้วนปาก ที่ก่อให้เกิดการระคายเคืองต่อช่องปาก
• หมั่นไปพบทันตแพทย์เพื่อตรวจสุขภาพฟันทุกๆ 6 เดือน
• เลี่ยงการรับประทานอาหารที่เหนียวหรือติดฟัน
• รับประทานอาหารที่มีประโยชน์และครบถ้วนตามหลักโภชนาการ โดยเฉพาะผักผลไม้ เพื่อป้องกันการขาดวิตามินซี และเพื่อเสริมสร้างภูมิคุ้มกันแก่ร่างกาย ป้องกันการติดเชื้อในช่องปาก
• งดการสูบบุหรี่ การดื่มเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์และน้ำอัดลม หรืออาหารที่มีน้ำตาลสูง