การแปรงฟันเป็นหนึ่งในกิจวัตรประจำวันที่ทุกคนพึงปฏิบัติเพื่อสุขภาพช่องปากที่ดี แต่การแปรงฟันเพียงอย่างเดียวนั้นไม่เพียงพอ เนื่องจากแปรงสีฟันไม่สามารถทำความสะอาดสิ่งสกปรกในซอกฟันได้ จึงเป็นเหตุผลที่ทันตแพทย์ทุกคนแนะนำให้ใช้ไหมขัดฟันอย่างน้อยวันละครั้ง
สารบัญ
ไหมขัดฟัน คืออะไร
ไหมขัดฟัน (Dental floss) คือ เส้นไหมที่ใช้สำหรับทำความสะอาดสิ่งสกปรกที่อยู่ตามซอกฟันหรือระหว่างช่องฟัน
โดยปกติแล้วการทำความสะอาดด้วยแปรงสีฟันจะขจัดคราบอาหารที่ติดอยู่ตามพื้นผิวได้ แต่แปรงสีฟันไม่สามารถขจัดเอาสิ่งสกปรกภายในซอกฟัน หรือช่องว่างระหว่างฟันออกมาได้ ทันตแพทย์จึงมักแนะนำให้ใช้ไหมขัดฟันร่วมกับการแปรงฟัน
เพราะหากมีคราบสิ่งสกปรกติดอยู่ตามซอกฟันแล้วไม่นำออก อาจทำให้เกิดการสะสมของเชื้อแบคทีเรีย จนนำไปสู่โรคปริทันต์อักเสบ หรือโรคเหงือกอักเสบ จนอาจต้องสูญเสียฟันในที่สุด
ข้อดีของไหมขัดฟัน
- การใช้ไหมขัดฟันเป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพสูงในการขจัดเศษอาหารออกจากซอกฟัน
- การใช้ไหมขัดฟันช่วยลดการสะสมของคราบแบคทีเรียในซอกฟันได้มากกว่าแปรงสีฟัน ซึ่งเป็นสาเหตุทำให้ฟันผุรวมถึงเหงือกอักเสบ
- ไหมขัดฟันสามารถหาซื้อได้ง่าย และมีราคาไม่แพง
แม้ไหมขัดฟันจะหาซื้อได้ง่าย แต่คนจำนวนมากกลับละเลยการใช้ไหมขัดฟัน รวมถึงสื่อต่างๆ ประชาสัมพันธ์เรื่องไหมขัดฟันน้อยกว่าวิธีการทำความสะอาดช่องปากวิธีอื่น จึงทำให้มีความเข้าใจผิดอยู่บ้าง
ผู้ที่ไม่คุ้นชินอาจใช้งานค่อนข้างยาก ไหมขัดฟันอาจไม่สามารถเข้าถึงซอกฟันซี่ที่อยู่ลึกในช่องปาก ทั้งนี้ต้องอาศัยการฝึกฝน หากใช้อย่างไม่ระมัดระวัง ไหมขัดฟันอาจบาดเหงือก กระพุ้งแก้ม หรือริมฝีปากจนทำให้เลือดออกได้
การใช้ไหมขัดฟันอย่างถูกวิธี
การใช้ไหมขัดฟันควรดึงเส้นไหมยาวประมาณ 1 ฟุตครึ่ง จากนั้นพันเส้นไหมรอบนิ้วชี้ทั้งสองข้าง ดึงให้ตึงโดยเว้นระยะห่างระหว่างนิ้วชี้ทั้งสองข้าง 1-2 นิ้ว
จากนั้นใช้นิ้วโป้งและนิ้งกลางช่วยกันจับเส้นไหมผ่านลงไปในซอกฟัน โอบเส้นไหมโค้งแนบไปกับด้านข้างของฟันเป็นลักษณะตัว C ถูให้สะอาดถึงร่องเหงือกแต่ต้องไม่เจ็บเหงือก แล้วดึงไหมออกทางด้านบน หรือด้านข้างของตัวฟัน
ใช้ไหมขัดฟันทำความสะอาดด้านข้างของฟันทุกซี่ รวมทั้งซี่ที่ติดกับช่องว่าง และด้านหลังของฟันซี่ในสุด
ไหมขัดฟันแบบไม่เคลือบขี้ผึ้ง (Unwaxed) สามารถใช้กำจัดคราบแบคทีเรียได้ดีกว่าแบบเคลือบขี้ผึ้ง (Waxed) แต่หากมีปัญหาในการใช้ไหมขัดฟันทั่วไป ยังทำได้ไม่เก่ง อาจลองใช้ไหมขัดแบบที่เคลือบแว็กซ์ (Waxed floss)ขี้ผึ้งก่อน จะทำให้เพราะลื่นกว่า และง่ายต่อการใช้สไลด์ไปมาระหว่างซี่ฟันยิ่งขึ้น
การใช้ไหมขัดฟันสำหรับผู้ที่ใส่อุปกรณ์จัดฟันแบบติดแน่น
สำหรับผู้ที่ใส่อุปกรณ์จัดฟันแบบติดแน่น จะไม่สามารถใช้วิธีเดียวกันได้เนื่องจากมีลวดจัดฟันขวางทางอยู่ ควรปรึกษาทันตแพทย์เพื่อรับคำแนะนำในการใช้เครื่องมือที่ช่วยอำนวยความสะดวกยิ่งขึ้น เช่น ไหมขัดฟันแบบก้านชนิดสำหรับจัดฟันโดยเฉพาะ
หรือใช้ซุปเปอร์ฟลอส (super floss) ซึ่งมีปลายด้านหนึ่งเป็นเส้นที่ค่อนข้างแข็ง สามารถสอดเข้าไปใต้ลวดระหว่างฟันได้ หรือ ใช้ห่วงร้อยไหมขัดฟัน (floss threader) ร่วมกับไหมขัดฟันแบบปกติ
ควรใช้ไหมขัดก่อน หรือหลังแปรงฟัน?
ควรใช้ไหมขัดฟันก่อนแปรงฟันเพื่อความสะอาดสูงสุดในการทำความสะอาดช่องปาก เนื่องจากการใช้ไหมขัดฟันจะทำให้คราบอาหารและคราบแบคทีเรียหลุดออกมาจากซอกฟันก่อน
จากนั้นเมื่อเราแปรงฟันและใช้ยาสีฟัน ฟลูออไรด์ในยาสีฟันจะได้แทรกซึมเข้าไปบนผิวฟันบริเวณซอกฟันได้
ใช้ไหมขัดฟันแล้วฟันห่างจริงไหม?
ไม่จริง ไหมขัดฟันถูกออกแบบมาให้มีความอ่อนโยนต่อการใช้ ไม่มีแรงกระทำต่อฟันตลอดเวลาจึงไม่อาจทำให้ฟันห่างได้ นอกจากนี้ สาเหตุหลักของฟันห่างมาจากปัจจัยทางร่างกาย เช่น
- สูญเสียฟันไปก่อนกำหนด หรือฟันแท้ขึ้นไม่ครบ
- ลิ้นมีขนาดใหญ่และมีแรงดันฟันมากกว่าปกติ
- ซี่ฟันและขากรรไกรไม่สัมพันธ์กัน หากมีขากรรไกรใหญ่แต่มีฟันซี่เล็กก็อาจทำให้เกิดช่องว่างระหว่างฟัน หรือฟันห่างได้
- เป็นโรคปริทันต์อักเสบ จนเกิดการเคลื่อนตัวออกจากตำแหน่งเดิมของฟัน
นอกจากนี้ยังมีปัจจัยภายนอกที่เกิดจากความรุนแรง เช่น อุบัติเหตุ แต่การใช้ไหมขัดฟันไม่อาจทำให้ฟันห่างได้
ใช้ไหมขัดฟันลดกลิ่นปากได้ไหม?
มีส่วนช่วยลดได้ เนื่องจากสาเหตุของกลิ่นปากอาจมาจากการสะสมของแบคทีเรีย คราบหินปูน และเศษอาหารที่ติดอยู่ตามซอกฟันที่แปรงสีฟันเข้าไม่ถึง เมื่อเติดค้างเป็นเวลานานทำให้เกิดกลิ่นปากตามมาในที่สุด
หลายคนอาจเคยสังเกตว่าเมื่อนำลิ้นไปดุนๆ บริเวณซอกฟันในช่องปาก ก็จะมีเศษอาหารที่มีกลิ่นแรงหลุดออกมา โดยเฉพาะคนจัดฟันซึ่งมีโอกาสที่เศษอาหารจะเข้าไปติดได้มากกว่า
ใช้ไหมขัดฟันลดคราบหินปูนได้ไหม?
การใช้ไหมขัดฟันไม่สามารถขัดเอาคราบหินปูนออกได้ ต้องใช้การขูดหินปูนโดยทันตแพทย์เท่านั้น แต่การใช้ไหมขัดฟันสามารถลดการเกิดคราบหินปูนใหม่ได้
คราบหินปูนเกิดจากการสะสมของแร่ธาตุบนคราบแบคทีเรียที่ทำความสะอาดไม่หมด เมื่อเวลาผ่านไปก็จะหนาตัวขึ้นเกาะเป็นคราบเห็นได้ชัด โดยปกติมักอยู่บริเวณที่การแปรงฟันเข้าไม่ถึง
เช่น บริเวณหลังฟันทั้งด้านล่างและด้านบน รวมทั้งระหว่างซอกฟัน มีทั้งหินปูนเหนือเหงือก และหินปูนใต้เหงือก
ดังนั้นการใช้ไหมขัดฟันอย่างถูกวิธีจะช่วยกำจัดเศษอาหาร หรือคราบแบคทีเรียบริเวณซอกฟันได้
ตรวจสอบความถูกต้องโดย ทพญ. สิริพัชร ชำนาญเวช
ที่มาของข้อมูล
- WebMD, To Floss or Not to Floss? (https://www.webmd.com/oral-health/features/to-floss-or-not-to-floss#2), 8 January 2020.
- NHS, Why should I use dental floss? (https://www.nhs.uk/common-health-questions/dental-health/why-should-i-use-dental-floss/), 21 July 2020.
- News Medical Life Science, How to Use Dental Floss (https://www.news-medical.net/health/How-to-Use-Dental-Floss.aspx), 21 July 2020.
