ยา โปรเมทาซีน (Promethazine) เป็นยาต้านฮีสตามีน ซึ่งจะขัดขวางการทำงานของสารฮีสตามีนที่ร่างกายสร้างขึ้นระหว่างปฏิกิริยาการแพ้ นอกจากนี้ ยายังมีผลอื่นๆ ต่อร่างกาย เช่น มีฤทธิ์ต้านอาเจียน ช่วยให้สงบระงับ และช่วยบรรเทาอาการปวด ซึ่งอาจเกิดขึ้นจากการที่ยาออกฤทธิ์ต่อสารเคมีชนิดอื่นๆ เช่น Acetylcholine และโดยการออกฤทธิ์โดยตรงต่อบางส่วนของสมอง
สารบัญ
สรรพคุณของยา Promethazine
- ป้องกันและรักษาอาการคลื่นไส้อาเจียนที่เกิดจากสภาวะบางอย่าง เช่น ในช่วงก่อนและหลังการผ่าตัด, อาการเมารถเมาเรือ
- ใช้สำหรับรักษาอาการแพ้ (Allergy) เช่น ผื่น คัน และน้ำมูกไหล
- อาจใช้เพื่อช่วยให้ง่วงนอนและผ่อนคลายก่อนและหลังการผ่าตัด
- อาจใช้เพื่อช่วยให้ยาบรรเทาปวดชนิด Narcotic pain relievers ออกฤทธิ์ได้ดีขึ้น เช่น ยา Meperidine
- อาจใช้เป็นระยะเวลาสั้นๆ เพื่อรักษาอาการน้ำมูกไหลที่เกิดจากโรคหวัด
วิธีใช้ยา Promethazine
อ่านคำแนะนำในการใช้ยาที่ได้รับจากเภสัชกรก่อนใช้ยานี้ และในทุกครั้งที่มารับยาซ้ำ หากมีคำถามใดๆ ให้สอบถามแพทย์หรือเภสัชกร
ให้รับประทานยานี้ตามแพทย์สั่ง ก่อนหรือหลังอาหารก็ได้ โดยทั่วไปจะรับประทานวันละ 2-4 ครั้ง
- ถ้าใช้ยา Promethazine สำหรับป้องกันอาการเมารถ เมาเรือ (Motion sickness) ควรรับประทานยานี้ 30-60 นาที ก่อนเดินทาง
- ถ้าใช้ยา Promethazine สำหรับอาการแพ้ อาจรับประทานยานี้วันละ 1 ครั้ง ก่อนนอน เพื่อหลีกเลี่ยงไม่ให้มีอาการง่วงนอนระหว่างวัน
- หากใช้ยา Promethazine ก่อนการผ่าตัด อาจรับประทานยานี้ในคืนก่อนการผ่าตัด หรือก่อนการผ่าตัดทันที และอาจต้องรับประทานภายหลังการผ่าตัดตามที่แพทย์สั่ง
ถ้าคุณใช้ยา Promethazine ในรูปแบบยาน้ำ ให้ตวงยาด้วยช้อนตวงยา/อุปกรณ์ตวงยาโดยเฉพาะ ห้ามใช้ช้อนรับประทานอาหารตวงยา เพราะอาจได้รับขนาดยาไม่ถูกต้องได้
ขนาดยาที่คุณได้รับจะขึ้นกับอายุ สภาวะโรค และการตอบสนองต่อการรักษาของคุณ ในเด็กขนาดยาอาจคำนวณตามน้ำหนักตัว ห้ามปรับเพิ่มขนาดยา หรือใช้ยาบ่อยครั้งกว่าที่แพทย์สั่ง
แจ้งแพทย์ หากอาการไม่ดีขึ้นหรือมีอาการแย่ลง
เนื่องจากยังไม่มีข้อมูลความปลอดภัยหรือประสิทธิภาพของการใช้ยาแก้ไอ-แก้หวัดในเด็กอายุน้อยกว่า 6 ปี ดังนั้นอย่าใช้ผลิตภัณฑ์ยาแก้ไอ-แก้หวัดเพื่อรักษาอาการของโรคหวัดในเด็กอายุน้อยกว่า 6 ปี ยกเว้นแพทย์สั่ง
ผลิตภัณฑ์ยาบางชนิด เช่น ยาเม็ด/ยาแคปซูลชนิดออกฤทธิ์นาน ไม่แนะนำให้ใช้ในเด็กอายุน้อยกว่า 12 ปี ดังนั้นให้สอบถามแพทย์หรือเภสัชกรเกี่ยวกับการใช้ผลิตภัณฑ์ยาเหล่านี้อย่างปลอดภัย
ผลิตภัณฑ์ยานี้ไม่ได้ทำให้อาการของโรคหวัดหายขาด รวมถึงไม่ได้ช่วยให้ระยะเวลาในการเป็นโรคหวัดสั้นลง อีกทั้งยังอาจก่อให้เกิดอาการข้างเคียงที่ร้ายแรงได้ ดังนั้นเพื่อลดความเสี่ยงต่อการเกิดอาการข้างเคียงที่ร้ายแรง ให้ปฏิบัติตามคำสั่งใช้ยาจากแพทย์อย่างเคร่งครัด อย่ารับประทานยาแก้ไอ-แก้หวัดตัวอื่นๆ ซึ่งอาจมีส่วนประกอบของยานี้หรือยาอื่นที่คล้ายกัน และให้สอบถามแพทย์หรือเภสัชกรเกี่ยวกับวิธีบรรเทาอาการไอและอาการหวัด เช่น การดื่มน้ำมากๆ, การใช้เครื่องทำความชื้น หรือการใช้น้ำเกลือหยดหรือสเปรย์เข้าจมูก
ผลข้างเคียงของยา Promethazine
อาการข้างเคียงที่อาจเกิดจากการใช้ยา Promethazine ได้แก่ ง่วงนอน เวียนศีรษะ ท้องผูก ตาพร่ามัว หรือปากแห้ง ถ้าอาการเหล่านี้ไม่ดีขึ้น หรือมีอาการแย่ลง ให้แจ้งแพทย์
เพื่อบรรเทาอาการปากแห้ง แนะนำให้อมลูกอมชนิดน้ำตาลน้อย หรือน้ำแข็งก้อนเล็กๆ หรือเคี้ยวหมากฝรั่งชนิดน้ำตาลน้อย ดื่มน้ำมากๆ หรือใช้น้ำลายเทียม
โปรดจำไว้ว่า การที่แพทย์สั่งยานี้ให้กับคุณ เพราะว่าแพทย์ได้ประเมินแล้วว่าคุณจะได้รับประโยชน์จากยานี้มากกว่าความเสี่ยงต่อการเกิดอาการข้างเคียง ผู้ป่วยหลายรายที่ใช้ยานี้ไม่เกิดอาการข้างเคียงร้ายแรงจากยา
แจ้งแพทย์ทันทีหากคุณมีอาการข้างเคียงที่ร้ายแรง ได้แก่
- หน้ามืด เป็นลม
- หัวใจเต้นช้า
- มีการเปลี่ยนแปลงของอารมณ์ สภาพจิตใจ เช่น ประสาทหลอน กังวลใจ หงุดหงิด กระสับกระส่าย สับสน
- การเคลื่อนไหวผิดปกติ ควบคุมไม่ได้ เช่น การขยับลูกตามีปัญหา คอบิด มีปัญหาในการขยับลิ้น เป็นต้น
- มีอาการสั่น
- ปัสสาวะลำบาก
- เลือดออกง่าย มีรอยช้ำง่าย
- มีอาการของการติดเชื้อ เช่น มีไข้ เจ็บคอ
- ปวดท้องอย่างรุนแรง
- คลื่นไส้อาเจียน
- ตัวเหลือง ตาเหลือง
ให้ไปพบแพทย์ทันที ถ้าคุณมีอาการข้างเคียงที่ร้ายแรงมาก ได้แก่ หายใจช้า หายใจตื้น มีอาการชัก
ยา Promethazine อาจทำให้เกิดกลุ่มอาการที่พบได้น้อยแต่ร้ายแรงมาก คือ กลุ่มอาการเอ็นเอ็มเอส (Neuroleptic malignant syndrome (NMS)) ดังนั้นต้องรีบไปพบแพทย์ทันทีถ้ามีอาการต่อไปนี้
- มีไข้
- กล้ามเนื้อแข็งเกร็ง ปวดกล้ามเนื้อ กดเจ็บที่กล้ามเนื้อ กล้ามเนื้ออ่อนแรง
- อ่อนเพลียอย่างรุนแรง
- มีอาการสับสนรุนแรง
- เหงื่อออก
- หัวใจเต้นเร็ว หัวใจเต้นผิดจังหวะ
- ปัสสาวะมีสีเข้ม
- มีอาการของปัญหาที่ไต เช่น ปริมาณปัสสาวะเปลี่ยนแปลงไป
ปฏิกิริยาการแพ้ยานี้ เป็นเรื่องที่พบได้น้อย อย่างไรก็ตามถ้าเกิดอาการใดๆ ของการแพ้ยาให้รีบไปพบแพทย์ทันที ได้แก่ ผื่น คัน/บวม (โดยเฉพาะที่หน้า ลิ้น คอ) เวียนศีรษะรุนแรง หายใจลำบาก
อาการข้างเคียงที่กล่าวไว้ข้างต้นไม่ใช่อาการข้างเคียงทั้งหมดที่อาจเกิดขึ้นได้ ดังนั้นถ้าคุณมีอาการผิดปกติใดๆ ที่ไม่ได้กล่าวไว้ข้างต้น ให้ปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร
ข้อควรระวังในการใช้ยา Promethazine
- หากคุณแพ้ Promethazine หรือยาในกลุ่ม Phenothiazines เช่น Prochlorperazine ควรแจ้งแพทย์หรือเภสัชกรก่อนใช้ยา เนื่องจากผลิตภัณฑ์นี้อาจมีสารที่ทำให้เกิดอาการแพ้ได้
- ก่อนใช้ Promethazine ควรแจ้งประวัติการแพทย์ โดยเฉพาะหากคุณมีปัญหาด้านการหายใจ โรคหัวใจ ความดันโลหิตสูง โรคตับ หรือปัญหาเกี่ยวกับระบบประสาทและทางเดินอาหาร
- Promethazine อาจทำให้เกิดอาการง่วงนอนและเวียนศีรษะ หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์ และไม่ควรขับรถหรือทำกิจกรรมที่ต้องการความตื่นตัวจนกว่าจะมั่นใจว่าปลอดภัย
- ก่อนการผ่าตัด แจ้งแพทย์เกี่ยวกับยาที่ใช้อยู่ทั้งหมด รวมถึงอาหารเสริมและสมุนไพร
- ยาอาจทำให้ไวต่อแสงแดดมากขึ้น ควรหลีกเลี่ยงการสัมผัสแสงแดดโดยตรงและทาครีมกันแดด
- Promethazine อาจลดการขับเหงื่อ ทำให้เกิดความเสี่ยงต่อภาวะฮีทสโตรค ควรหลีกเลี่ยงกิจกรรมที่ทำให้ร่างกายร้อนเกินไป และดื่มน้ำมากๆ ในสภาพอากาศร้อน
- สำหรับผู้ป่วยโรคเบาหวานหรือโรคตับ ควรระมัดระวังในการใช้ยาน้ำที่มีน้ำตาลหรือแอลกอฮอล์
- ในเด็ก อาจเกิดอาการข้างเคียงมากกว่าผู้ใหญ่ เช่น หายใจช้า หรืออาการตื่นเต้น ในผู้สูงอายุ อาจมีความเสี่ยงต่อการเกิดอาการง่วงนอนและสับสน
- ในระหว่างตั้งครรภ์ ควรใช้ Promethazine เฉพาะเมื่อจำเป็น และปรึกษาแพทย์เกี่ยวกับความเสี่ยงและประโยชน์
- ยังไม่ทราบแน่ชัดว่า Promethazine ผ่านน้ำนมหรือไม่ ดังนั้นควรปรึกษาแพทย์ก่อนให้นมบุตร
คำเตือนในการใช้ยา Promethazine
ไม่ควรใช้ยา Promethazine ในเด็กอายุน้อยกว่า 2 ปี เพราะอาจทำให้เกิดภาวะหายใจช้า/หายใจตื้นอย่างร้ายแรง ซึ่งอาจถึงแก่ชีวิตได้ เมื่อต้องใช้ยานี้ในเด็กอายุตั้งแต่ 2 ปีขึ้นไป ควรใช้ยาในขนาดต่ำที่สุดที่ยังมีประสิทธิภาพในการรักษา และควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาอื่นที่ส่งผลต่อระบบการหายใจ หากมีอาการหายใจช้าหรือหายใจตื้นเกิดขึ้น ให้รีบไปพาเด็กไปพบแพทย์ทันที
ในผู้ป่วยเด็ก การใช้ยาเพื่อรักษาอาการอาเจียนควรใช้เฉพาะเด็กที่อาเจียนเรื้อรังที่หาสาเหตุพบ และให้หลีกเลี่ยงการใช้ยา Promethazine ในเด็กที่เป็นโรคตับ รวมไปถึงเด็กที่มีกลุ่มอาการราย (Reye’s syndrome) ด้วย
ใครบ้างที่ไม่ควรใช้ยา Promethazine
- การทำงานของไขกระดูกลดลง
- มีอาการของโรคพาร์กินสัน
- เป็นกลุ่มอาการเอ็นเอ็มเอส (Neuroleptic Malignant Syndrome)
- เป็นผู้ที่มีโอกาสเกิดอาการชักได้ง่าย
- เป็นต้อหินมุมปิด
- มีภาวะหัวใจเต้นเร็วชนิด Torsades de Pointes
- ตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจพบคลื่นช่วง QT ยาว
- พบคลื่นไฟฟ้าหัวใจ QT ผิดปกติแต่กำเนิด
- การทำงานของปอดลดลง
- รูเปิดระหว่างกระเพาะอาหารและลำไส้เล็กแคบ
- มีการอุดตันที่กระเพาะอาหารหรือลำไส้
- เป็นโรคตับ
- มีการอุดตันของกระเพาะปัสสาวะ
- ต่อมลูกหมากโต
- โคม่า (Coma)
- มีอาการชัก
- มีภาวะหยุดหายใจชั่วคราวขณะนอนหลับ
- มีปริมาณบิลิรูบิน (Bilirubin) ในเลือดสูง
- เป็นโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง
- มีอาการท้องผูกเรื้อรังที่ไม่ทราบสาเหตุ
- แพ้ยาในกลุ่ม Phenothiazines
- แพ้ยา Promethazine
การใช้ยา Promethazine ร่วมกับยาอื่น
การเกิดปฏิกิริยาระหว่างยา อาจเปลี่ยนแปลงการออกฤทธิ์ของยาหรือเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดผลข้างเคียงร้ายแรง ข้อมูลที่ระบุนี้ไม่ได้ครอบคลุมการเกิดปฏิกิริยาระหว่างยาที่อาจเกิดขึ้นได้ทั้งหมด ดังนั้นคุณต้องแจ้งแพทย์และเภสัชกรทราบทุกครั้งว่าคุณกำลังรับประทานยา อาหารเสริม สมุนไพร ใดอยู่ในขณะนี้ อย่าเริ่มยา หยุดยา หรือเปลี่ยนแปลงขนาดยาต่างๆ เอง โดยไม่ได้ปรึกษาแพทย์
รายการยาที่อาจเกิดปฏิกิริยากับยา Promethazine
- ยาต้านฮีสตามีนชนิดทาบนผิวหนัง เช่น Diphenhydramine ชนิดครีม ขี้ผึ้ง หรือสเปรย์
- Metoclopramide
- Sibutramine
- Iomeprol
- Cisapride
- Pimozide
- Halofantrine
- Grepafloxacin, Sparfloxacin
- Metrizamide
- Aminolevulinic Acid
- Sodium oxybate
- Barbiturates
- Bupropion
ความเสี่ยงต่อการเกิดอาการข้างเคียงที่ร้ายแรง เช่น อาการหายใจช้า หายใจตื้น ง่วงนอนอย่างรุนแรง เวียนศีรษะอย่างรุนแรง อาจเพิ่มมากขึ้นหากคุณใช้ยานี้ร่วมกับยาอื่นๆ ที่ทำให้มีอาการง่วงนอน หรือก่อให้เกิดปัญหาต่อระบบหายใจ โดยให้แจ้งแพทย์หรือเภสัชกรหากคุณกำลังใช้ผลิตภัณฑ์อื่นๆ ดังนี้
- ยาแก้ปวดหรือแก้ไอในกลุ่ม Opioid เช่น Codeine, Hydrocodone
- แอลกอฮอล์
- ยาสำหรับช่วยให้นอนหลับ หรือรักษาอาการวิตกกังวล เช่น Alprazolam, Lorazepam, Zolpidem
- ยาคลายกล้ามเนื้อ เช่น Carisoprodol, Cyclobenzaprine
- ยาต้านฮีสตามีนชนิดอื่นๆ เช่น Cetirizine, Diphenhydramine
คุณต้องอ่านฉลากยาทุกชนิดอย่างละเอียด โดยเฉพาะยาแก้แพ้ หรือยาแก้ไอ-แก้หวัด เพราะยาเหล่านี้อาจมีส่วนประกอบของยาที่ทำให้ง่วงนอนได้ ดังนั้นให้สอบถามเภสัชกรเกี่ยวกับวิธีในการใช้ยาเหล่านี้อย่างปลอดภัย
ยา Promethazine อาจรบกวนผลการตรวจทางห้องปฏิบัติการได้ ซึ่งอาจทำให้ผลการตรวจออกมาผิดพลาด เช่น ผลการตรวจตั้งครรภ์บางชนิด ผลการตรวจความทนต่อน้ำตาลกลูโคส การตรวจภูมิแพ้ที่ผิวหนัง เป็นต้น ดังนั้นจึงต้องแพทย์และเจ้าหน้าที่ห้องปฏิบัติการทราบว่าคุณกำลังใช้ยา Promethazine อยู่
การได้รับยา Promethazine เกินขนาด
หากมีใครก็ตามที่ได้รับยา Promethazine เกินขนาด จนทำให้เกิดอาการที่ร้ายแรง เช่น หมดสติ หรือหายใจลำบาก ให้รีบเรียกรถพยาบาลทันที โทร 1669
อาการของการได้รับยาเกินขนาด อาจได้แก่
- เวียนศีรษะ ง่วงนอน อย่างรุนแรง
- หน้ามืด เป็นลม
- หายใจช้า หายใจตื้น
- มีอาการชัก
- กล้ามเนื้อแข็งเกร็ง กล้ามเนื้อกระตุก
- รูม่านตาขยาย
- ในเด็ก อาจมีการเปลี่ยนแปลงของอารมณ์ สภาพจิตใจก่อนอาการง่วงนอน เช่น กระสับกระส่าย หงุดหงิดฉุนเฉียว ประสาทหลอน
หากลืมรับประทานยา Promethazine
ถ้าคุณลืมรับประทานยานี้ ให้รับประทานทันทีที่นึกได้ หากนึกได้เมื่อใกล้กับเวลาของมื้อ ให้ข้ามมื้อที่ลืมไป และรับประทานมื้อถัดไปตามปกติ โดยไม่ต้องเพิ่มขนาดยาเป็น 2 เท่า
