ยา โปรเมทาซีน (Promethazine) เป็นยาต้านฮีสตามีน ซึ่งจะขัดขวางการทำงานของสารฮีสตามีนที่ร่างกายสร้างขึ้นระหว่างปฏิกิริยาการแพ้ นอกจากนี้ ยายังมีผลอื่นๆ ต่อร่างกาย เช่น มีฤทธิ์ต้านอาเจียน ช่วยให้สงบระงับ และช่วยบรรเทาอาการปวด ซึ่งอาจเกิดขึ้นจากการที่ยาออกฤทธิ์ต่อสารเคมีชนิดอื่นๆ เช่น Acetylcholine และโดยการออกฤทธิ์โดยตรงต่อบางส่วนของสมอง
สารบัญ
สรรพคุณของยา Promethazine
- ป้องกันและรักษาอาการคลื่นไส้อาเจียนที่เกิดจากสภาวะบางอย่าง เช่น ในช่วงก่อนและหลังการผ่าตัด, อาการเมารถเมาเรือ (Motion sickness)
- ใช้สำหรับรักษาอาการแพ้ (Allergy) เช่น ผื่น คัน และน้ำมูกไหล
- อาจใช้เพื่อช่วยให้ง่วงนอนและผ่อนคลายก่อนและหลังการผ่าตัด
- อาจใช้เพื่อช่วยให้ยาบรรเทาปวดชนิด Narcotic pain relievers ออกฤทธิ์ได้ดีขึ้น เช่น ยา Meperidine
- อาจใช้เป็นระยะเวลาสั้นๆ เพื่อรักษาอาการน้ำมูกไหลที่เกิดจากโรคหวัด (Common cold)
วิธีใช้ยา Promethazine
อ่านคำแนะนำในการใช้ยาที่ได้รับจากเภสัชกรก่อนใช้ยานี้ และในทุกครั้งที่มารับยาซ้ำ หากมีคำถามใดๆ ให้สอบถามแพทย์หรือเภสัชกร
ให้รับประทานยานี้ตามแพทย์สั่ง ก่อนหรือหลังอาหารก็ได้ โดยทั่วไปจะรับประทานวันละ 2-4 ครั้ง
- ถ้าใช้ยา Promethazine สำหรับป้องกันอาการเมารถ เมาเรือ (Motion sickness) ควรรับประทานยานี้ 30-60 นาที ก่อนเดินทาง
- ถ้าใช้ยา Promethazine สำหรับอาการแพ้ อาจรับประทานยานี้วันละ 1 ครั้ง ก่อนนอน เพื่อหลีกเลี่ยงไม่ให้มีอาการง่วงนอนระหว่างวัน
- หากใช้ยา Promethazine ก่อนการผ่าตัด อาจรับประทานยานี้ในคืนก่อนการผ่าตัด หรือก่อนการผ่าตัดทันที และอาจต้องรับประทานภายหลังการผ่าตัดตามที่แพทย์สั่ง
ถ้าคุณใช้ยา Promethazine ในรูปแบบยาน้ำ ให้ตวงยาด้วยช้อนตวงยา/อุปกรณ์ตวงยาโดยเฉพาะ ห้ามใช้ช้อนรับประทานอาหารตวงยา เพราะอาจได้รับขนาดยาไม่ถูกต้องได้
ขนาดยาที่คุณได้รับจะขึ้นกับอายุ สภาวะโรค และการตอบสนองต่อการรักษาของคุณ ในเด็กขนาดยาอาจคำนวณตามน้ำหนักตัว ห้ามปรับเพิ่มขนาดยา หรือใช้ยาบ่อยครั้งกว่าที่แพทย์สั่ง
แจ้งแพทย์ หากอาการไม่ดีขึ้นหรือมีอาการแย่ลง
เนื่องจากยังไม่มีข้อมูลความปลอดภัยหรือประสิทธิภาพของการใช้ยาแก้ไอ-แก้หวัดในเด็กอายุน้อยกว่า 6 ปี ดังนั้นอย่าใช้ผลิตภัณฑ์ยาแก้ไอ-แก้หวัดเพื่อรักษาอาการของโรคหวัดในเด็กอายุน้อยกว่า 6 ปี ยกเว้นแพทย์สั่ง
ผลิตภัณฑ์ยาบางชนิด เช่น ยาเม็ด/ยาแคปซูลชนิดออกฤทธิ์นาน ไม่แนะนำให้ใช้ในเด็กอายุน้อยกว่า 12 ปี ดังนั้นให้สอบถามแพทย์หรือเภสัชกรเกี่ยวกับการใช้ผลิตภัณฑ์ยาเหล่านี้อย่างปลอดภัย
ผลิตภัณฑ์ยานี้ไม่ได้ทำให้อาการของโรคหวัดหายขาด รวมถึงไม่ได้ช่วยให้ระยะเวลาในการเป็นโรคหวัดสั้นลง อีกทั้งยังอาจก่อให้เกิดอาการข้างเคียงที่ร้ายแรงได้ ดังนั้นเพื่อลดความเสี่ยงต่อการเกิดอาการข้างเคียงที่ร้ายแรง ให้ปฏิบัติตามคำสั่งใช้ยาจากแพทย์อย่างเคร่งครัด อย่ารับประทานยาแก้ไอ-แก้หวัดตัวอื่นๆ ซึ่งอาจมีส่วนประกอบของยานี้หรือยาอื่นที่คล้ายกัน และให้สอบถามแพทย์หรือเภสัชกรเกี่ยวกับวิธีบรรเทาอาการไอและอาการหวัด เช่น การดื่มน้ำมากๆ, การใช้เครื่องทำความชื้น หรือการใช้น้ำเกลือหยดหรือสเปรย์เข้าจมูก
ผลข้างเคียงของยา Promethazine
อาการข้างเคียงที่อาจเกิดจากการใช้ยา Promethazine ได้แก่ ง่วงนอน เวียนศีรษะ ท้องผูก ตาพร่ามัว หรือปากแห้ง ถ้าอาการเหล่านี้ไม่ดีขึ้น หรือมีอาการแย่ลง ให้แจ้งแพทย์
เพื่อบรรเทาอาการปากแห้ง แนะนำให้อมลูกอมชนิดน้ำตาลน้อย หรือน้ำแข็งก้อนเล็กๆ หรือเคี้ยวหมากฝรั่งชนิดน้ำตาลน้อย ดื่มน้ำมากๆ หรือใช้น้ำลายเทียม
โปรดจำไว้ว่า การที่แพทย์สั่งยานี้ให้กับคุณ เพราะว่าแพทย์ได้ประเมินแล้วว่าคุณจะได้รับประโยชน์จากยานี้มากกว่าความเสี่ยงต่อการเกิดอาการข้างเคียง ผู้ป่วยหลายรายที่ใช้ยานี้ไม่เกิดอาการข้างเคียงร้ายแรงจากยา
แจ้งแพทย์ทันทีหากคุณมีอาการข้างเคียงที่ร้ายแรง ได้แก่
- หน้ามืด เป็นลม
- หัวใจเต้นช้า
- มีการเปลี่ยนแปลงของอารมณ์ สภาพจิตใจ เช่น ประสาทหลอน กังวลใจ หงุดหงิด กระสับกระส่าย สับสน
- การเคลื่อนไหวผิดปกติ ควบคุมไม่ได้ เช่น การขยับลูกตามีปัญหา คอบิด มีปัญหาในการขยับลิ้น เป็นต้น
- มีอาการสั่น
- ปัสสาวะลำบาก
- เลือดออกง่าย มีรอยช้ำง่าย
- มีอาการของการติดเชื้อ เช่น มีไข้ เจ็บคอ
- ปวดท้องอย่างรุนแรง
- คลื่นไส้อาเจียน
- ตัวเหลือง ตาเหลือง
ให้ไปพบแพทย์ทันที ถ้าคุณมีอาการข้างเคียงที่ร้ายแรงมาก ได้แก่ หายใจช้า หายใจตื้น มีอาการชัก
ยา Promethazine อาจทำให้เกิดกลุ่มอาการที่พบได้น้อยแต่ร้ายแรงมาก คือ กลุ่มอาการเอ็นเอ็มเอส (Neuroleptic malignant syndrome (NMS)) ดังนั้นต้องรีบไปพบแพทย์ทันทีถ้ามีอาการต่อไปนี้
- มีไข้
- กล้ามเนื้อแข็งเกร็ง ปวดกล้ามเนื้อ กดเจ็บที่กล้ามเนื้อ กล้ามเนื้ออ่อนแรง
- อ่อนเพลียอย่างรุนแรง
- มีอาการสับสนรุนแรง
- เหงื่อออก
- หัวใจเต้นเร็ว หัวใจเต้นผิดจังหวะ
- ปัสสาวะมีสีเข้ม
- มีอาการของปัญหาที่ไต เช่น ปริมาณปัสสาวะเปลี่ยนแปลงไป
ปฏิกิริยาการแพ้ยานี้ เป็นเรื่องที่พบได้น้อย อย่างไรก็ตามถ้าเกิดอาการใดๆ ของการแพ้ยาให้รีบไปพบแพทย์ทันที ได้แก่ ผื่น คัน/บวม (โดยเฉพาะที่หน้า ลิ้น คอ) เวียนศีรษะรุนแรง หายใจลำบาก
อาการข้างเคียงที่กล่าวไว้ข้างต้นไม่ใช่อาการข้างเคียงทั้งหมดที่อาจเกิดขึ้นได้ ดังนั้นถ้าคุณมีอาการผิดปกติใดๆ ที่ไม่ได้กล่าวไว้ข้างต้น ให้ปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร
ข้อควรระวังในการใช้ยา Promethazine
ถ้าคุณแพ้ยา Promethazine หรือแพ้ยาอื่นในกลุ่ม Phenothiazines เช่น Prochlorperazine หรือแพ้สิ่งอื่นๆ ให้แจ้งแพทย์หรือเภสัชกรทราบก่อนได้รับยานี้ ผลิตภัณฑ์ยานี้อาจประกอบด้วยสารไม่ออกฤทธิ์อื่นซึ่งอาจเป็นสาเหตุของการแพ้หรือปัญหาอื่นได้ ให้ปรึกษาเภสัชกรสำหรับข้อมูลเพิ่มเติม
ก่อนการใช้ยา Promethazine ให้แจ้งแพทย์หรือเภสัชกรทราบเกี่ยวกับประวัติทางการแพทย์ของคุณ โดยเฉพาะถ้าคุณ
- มีปัญหาในการหายใจ เช่น หอบหืด, โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (Chronic obstructive pulmonary disease-COPD), ภาวะหยุดหายใจขณะนอนหลับ (Sleep apnea)
- มีปัญหาในระบบเลือด หรือระบบภูมิคุ้มกัน เช่น ไขกระดูกถูกกดการทำงาน
- ความดันในลูกตาสูง (ต้อหิน)
- เป็นโรคหัวใจ เช่น หัวใจเต้นผิดจังหวะ
- ความดันโลหิตสูง
- เป็นโรคตับ
- เป็นโรคทางสมองบางชนิด เช่น กลุ่มอาการเอ็มเอ็มเอส (Neuroleptic malignant syndrome), กลุ่มอาการราย (Reye’s syndrome), มีอาการชัก
- มีปัญหาที่กระเพาะอาหาร/ลำไส้ เช่น มีการอุดตัน หรือมีแผลเกิดขึ้น
- ต่อมไทรอยด์ทำงานมากกว่าปกติ (Hyperthyroidism)
- ปัสสาวะลำบาก เช่น เกิดจากต่อมลูกหมากโต
ยา Promethazine อาจทำให้มีอาการเวียนศีรษะ หรือง่วงนอน หรือตาพร่ามัวได้ เครื่องดื่มแอลกอฮอล์จะทำให้คุณมีอาการวิงเวียนศีรษะหรือง่วงนอนได้มากขึ้น ห้ามขับรถ ทำงานเกี่ยวกับเครื่องจักร หรือทำกิจกรรมใดๆ ที่ต้องอาศัยการตื่นตัวหรือการมองเห็นที่ชัดเจน จนกว่าคุณจะทำกิจกรรมดังกล่าวได้อย่างปลอดภัย และแนะนำให้หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์
ก่อนเข้ารับการผ่าตัด ให้แจ้งแพทย์หรือทันตแพทย์ทราบเกี่ยวกับรายการยา อาหารเสริม และสมุนไพรทุกชนิดที่กำลังใช้อยู่
ยา Promethazine อาจทำให้คุณมีความไวต่อแสงแดดมากขึ้น จึงแนะนำให้จำกัดระยะเวลาที่ต้องสัมผัสแสงแดด หลีกเลี่ยงการสัมผัสกับหลอดไฟอุลตราไวโอเลต (sunlamps) และให้ทาครีมกันแดดและสวมเสื้อผ้ามิดชิดขณะอยู่ในที่แจ้ง แจ้งแพทย์ทันทีหากคุณมีอาการผิวไหม้จากแดด หรือผิวหนังแดง/ผิวหนังมีตุ่มพอง
ยานี้อาจทำให้เหงื่อออกน้อยลง ทำให้มีโอกาสเกิดภาวะฉุกเฉินจากความร้อน หรือ ฮีทสโตรค (heat stroke) ให้หลีกเลี่ยงการทำกิจกรรมใดๆ ที่อาจทำให้ร่างกายมีความร้อนมากเกินไป เช่น ทำงานหนักหรือออกกำลังกายในที่อากาศร้อน หรือการแช่ในอ่างน้ำร้อน หากคุณต้องอาศัยในที่อากาศร้อน แนะนำให้ดื่มน้ำมากๆ และสวมเสื้อผ้าหลวมๆ ระบายอากาศได้ดี หากคุณรู้สึกว่าร่างกายร้อนเกินไป ให้รีบหาสถานที่ที่มีอาการเย็นและนั่งพัก/นอนพักเพื่อระบายความร้อน แนะนำให้ไปพบแพทย์ทันทีหากคุณมีไข้ที่อาการไม่ดีขึ้น, อารมณ์/สภาพจิตใจเปลี่ยนแปลง, ปวดศีรษะ หรือเวียนศีรษะ
ยา Promethazine ในรูปแบบยาน้ำอาจมีส่วนประกอบของน้ำตาล และ/หรือ แอลกอฮอล์ จึงต้องระมัดระวังในผู้ป่วยโรคเบาหวาน ผู้ป่วยโรคตับ หรือโรคอื่นๆ ที่จำเป็นต้องจำกัดหรือหลีกเลี่ยงการบริโภคอาหารที่มีสารดังกล่าว ให้สอบถามแพทย์หรือเภสัชกรเกี่ยวกับวิธีการใช้ผลิตภัณฑ์ยาเหล่านี้อย่างปลอดภัย
ในเด็กอาจเกิดอาการข้างเคียงจากยาได้มากกว่าคนทั่วไป โดยเฉพาะอาการหายใจช้า และในเด็กเล็กยานี้อาจทำให้มีอาการตื่นเต้น ตื่นตัว แทนที่จะมีอาการง่วงนอน
นอกจากนี้ควรดูแลผู้ป่วยเด็กเหล่านี้เป็นกรณีพิเศษ ได้แก่ เด็กที่มีภาวะขาดน้ำ (Dehydration), เด็กที่มีประวัติครอบครัวเป็นโรคไหลตายในทารกหรืออาหารหลับไม่ตื่นในทารก (Sudden infant death syndrome (SIDS)) และในเด็กที่ตื่นนอนยาก
ผู้สูงอายุอาจเกิดอาการข้างเคียงจากยาได้มากกว่าคนทั่วไป โดยเฉพาะอาการง่วงนอน สับสน ท้องผูก หรือปัสสาวะลำบาก ซึ่งอาการง่วงนอนและอาการสับสนจะเพิ่มความเสี่ยงต่อการหกล้ม
ระหว่างการตั้งครรภ์ ยานี้ควรใช้เฉพาะในกรณีที่ประเมินแล้วว่ามีความจำเป็นจริงๆ โดยให้ปรึกษาแพทย์เกี่ยวกับความเสี่ยงและประโยชน์ที่จะได้รับจากยานี้ขณะตั้งครรภ์
ยังไม่ทราบว่ายา Promethazine ผ่านไปยังน้ำนมหรือไม่ ซึ่งอาจก่อให้เกิดอาการไม่พึงประสงค์ในทารกที่ดูดนม ดังนั้นให้ปรึกษาแพทย์ก่อนการให้นมบุตร
คำเตือนในการใช้ยา Promethazine
ไม่ควรใช้ยา Promethazine ในเด็กอายุน้อยกว่า 2 ปี เพราะอาจทำให้เกิดภาวะหายใจช้า/หายใจตื้นอย่างร้ายแรง ซึ่งอาจถึงแก่ชีวิตได้ เมื่อต้องใช้ยานี้ในเด็กอายุตั้งแต่ 2 ปีขึ้นไป ควรใช้ยาในขนาดต่ำที่สุดที่ยังมีประสิทธิภาพในการรักษา และควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาอื่นที่ส่งผลต่อระบบการหายใจ หากมีอาการหายใจช้าหรือหายใจตื้นเกิดขึ้น ให้รีบไปพาเด็กไปพบแพทย์ทันที
ในผู้ป่วยเด็ก การใช้ยาเพื่อรักษาอาการอาเจียนควรใช้เฉพาะเด็กที่อาเจียนเรื้อรังที่หาสาเหตุพบ และให้หลีกเลี่ยงการใช้ยา Promethazine ในเด็กที่เป็นโรคตับ รวมไปถึงเด็กที่มีกลุ่มอาการราย (Reye’s syndrome) ด้วย
ใครบ้างที่ไม่ควรใช้ยา Promethazine
- การทำงานของไขกระดูกลดลง
- มีอาการของโรคพาร์กินสัน
- เป็นกลุ่มอาการเอ็นเอ็มเอส (Neuroleptic Malignant Syndrome)
- เป็นผู้ที่มีโอกาสเกิดอาการชักได้ง่าย
- เป็นต้อหินมุมปิด
- มีภาวะหัวใจเต้นเร็วชนิด Torsades de Pointes
- ตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจพบคลื่นช่วง QT ยาว
- พบคลื่นไฟฟ้าหัวใจ QT ผิดปกติแต่กำเนิด
- การทำงานของปอดลดลง
- รูเปิดระหว่างกระเพาะอาหารและลำไส้เล็กแคบ
- มีการอุดตันที่กระเพาะอาหารหรือลำไส้
- เป็นโรคตับ
- มีการอุดตันของกระเพาะปัสสาวะ
- ต่อมลูกหมากโต
- โคม่า (Coma)
- มีอาการชัก
- มีภาวะหยุดหายใจชั่วคราวขณะนอนหลับ
- มีปริมาณบิลิรูบิน (Bilirubin) ในเลือดสูง
- เป็นโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง
- มีอาการท้องผูกเรื้อรังที่ไม่ทราบสาเหตุ
- แพ้ยาในกลุ่ม Phenothiazines
- แพ้ยา Promethazine
การใช้ยา Promethazine ร่วมกับยาอื่น
การเกิดปฏิกิริยาระหว่างยา อาจเปลี่ยนแปลงการออกฤทธิ์ของยาหรือเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดผลข้างเคียงร้ายแรง ข้อมูลที่ระบุนี้ไม่ได้ครอบคลุมการเกิดปฏิกิริยาระหว่างยาที่อาจเกิดขึ้นได้ทั้งหมด ดังนั้นคุณต้องแจ้งแพทย์และเภสัชกรทราบทุกครั้งว่าคุณกำลังรับประทานยา อาหารเสริม สมุนไพร ใดอยู่ในขณะนี้ อย่าเริ่มยา หยุดยา หรือเปลี่ยนแปลงขนาดยาต่างๆ เอง โดยไม่ได้ปรึกษาแพทย์
รายการยาที่อาจเกิดปฏิกิริยากับยา Promethazine
- ยาต้านฮีสตามีนชนิดทาบนผิวหนัง เช่น Diphenhydramine ชนิดครีม ขี้ผึ้ง หรือสเปรย์
- Metoclopramide
- Sibutramine
- Iomeprol
- Cisapride
- Pimozide
- Halofantrine
- Grepafloxacin, Sparfloxacin
- Metrizamide
- Aminolevulinic Acid
- Sodium oxybate
- Barbiturates
- Bupropion
ความเสี่ยงต่อการเกิดอาการข้างเคียงที่ร้ายแรง เช่น อาการหายใจช้า หายใจตื้น ง่วงนอนอย่างรุนแรง เวียนศีรษะอย่างรุนแรง อาจเพิ่มมากขึ้นหากคุณใช้ยานี้ร่วมกับยาอื่นๆ ที่ทำให้มีอาการง่วงนอน หรือก่อให้เกิดปัญหาต่อระบบหายใจ โดยให้แจ้งแพทย์หรือเภสัชกรหากคุณกำลังใช้ผลิตภัณฑ์อื่นๆ ดังนี้
- ยาแก้ปวดหรือแก้ไอในกลุ่ม Opioid เช่น Codeine, Hydrocodone
- แอลกอฮอล์
- ยาสำหรับช่วยให้นอนหลับ หรือรักษาอาการวิตกกังวล เช่น Alprazolam, Lorazepam, Zolpidem
- ยาคลายกล้ามเนื้อ เช่น Carisoprodol, Cyclobenzaprine
- ยาต้านฮีสตามีนชนิดอื่นๆ เช่น Cetirizine, Diphenhydramine
คุณต้องอ่านฉลากยาทุกชนิดอย่างละเอียด โดยเฉพาะยาแก้แพ้ หรือยาแก้ไอ-แก้หวัด เพราะยาเหล่านี้อาจมีส่วนประกอบของยาที่ทำให้ง่วงนอนได้ ดังนั้นให้สอบถามเภสัชกรเกี่ยวกับวิธีในการใช้ยาเหล่านี้อย่างปลอดภัย
ยา Promethazine อาจรบกวนผลการตรวจทางห้องปฏิบัติการได้ ซึ่งอาจทำให้ผลการตรวจออกมาผิดพลาด เช่น ผลการตรวจตั้งครรภ์บางชนิด ผลการตรวจความทนต่อน้ำตาลกลูโคส การตรวจภูมิแพ้ที่ผิวหนัง เป็นต้น ดังนั้นจึงต้องแพทย์และเจ้าหน้าที่ห้องปฏิบัติการทราบว่าคุณกำลังใช้ยา Promethazine อยู่
การได้รับยา Promethazine เกินขนาด
หากมีใครก็ตามที่ได้รับยา Promethazine เกินขนาด จนทำให้เกิดอาการที่ร้ายแรง เช่น หมดสติ หรือหายใจลำบาก ให้รีบเรียกรถพยาบาลทันที โทร 1669
อาการของการได้รับยาเกินขนาด อาจได้แก่
- เวียนศีรษะ ง่วงนอน อย่างรุนแรง
- หน้ามืด เป็นลม
- หายใจช้า หายใจตื้น
- มีอาการชัก
- กล้ามเนื้อแข็งเกร็ง กล้ามเนื้อกระตุก
- รูม่านตาขยาย
- ในเด็ก อาจมีการเปลี่ยนแปลงของอารมณ์ สภาพจิตใจก่อนอาการง่วงนอน เช่น กระสับกระส่าย หงุดหงิดฉุนเฉียว ประสาทหลอน
หากลืมรับประทานยา Promethazine
ถ้าคุณลืมรับประทานยานี้ ให้รับประทานทันทีที่นึกได้ หากนึกได้เมื่อใกล้กับเวลาของมื้อ ให้ข้ามมื้อที่ลืมไป และรับประทานมื้อถัดไปตามปกติ โดยไม่ต้องเพิ่มขนาดยาเป็น 2 เท่า
การเก็บรักษายา Promethazine
- เก็บรักษายาที่อุณหภูมิห้อง ห่างจากแสงแดดและความชื้น ไม่เก็บยาในห้องน้ำ เก็บยาทุกชนิดให้ห่างจากมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
- ไม่เทยานี้ทิ้งในห้องน้ำหรือในท่อระบายน้ำ ให้ทิ้งผลิตภัณฑ์ยานี้อย่างเหมาะสมเมื่อยาหมดอายุหรือเมื่อไม่จำเป็นต้องใช้ยานี้อีก
- ห้ามแบ่งยานี้ให้ผู้อื่นใช้
