Quetiapine (ควิไทอะปีน) อยู่ในกลุ่มยา Atypical ใช้รักษาโรคจิตเภท โรคไบโพลาร์ (Bipolar disorder หรือโรคอารมณ์สองขั้ว) และภาวะซึมเศร้า
ยาจะออกฤทธิ์โดยการเปลี่ยนแปลงระดับสารสื่อประสาทภายในสมองที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ ได้แก่ สารเซโรโทนิน (Serotonin) และสารโดปามีน (Dopamine)
สารบัญ
Quetiapine ใช้รักษาโรคอะไร
- รักษาโรคจิตเภท (Schizophrenia): ใช้รักษาอาการของโรคจิตเภท เช่น ประสาทหลอน ความคิดผิดปกติ พฤติกรรมก้าวร้าว และพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสม
- รักษาโรคไบโพลาร์ (Bipolar Disorder): ใช้รักษาภาวะซึมเศร้าและคลุ้มคลั่งที่เกี่ยวข้องกับโรคไบโพลาร์
- รักษาภาวะซึมเศร้า (Major Depressive Disorder): ใช้ร่วมกับยาต้านซึมเศร้าอื่น ๆ ในการรักษาภาวะซึมเศร้าที่ไม่ตอบสนองต่อการรักษาด้วยยาต้านซึมเศร้าเดี่ยว
ผู้ป่วยบางรายอาจได้รับคำแนะนำให้ใช้ยา Quetiapine สำหรับรักษาภาวะหรืออาการอื่น ๆ นอกเหนือจากที่ระบุไว้บนฉลากยาด้วย เช่น รักษาพฤติกรรมก้าวร้าว โรคอัลไซเมอร์ โรควิตกกังวล โรคสมาธิสั้น โรคเครียดหลังประสบเหตุสะเทือนใจ หรืออาการนอนไม่หลับ
การรักษาและการใช้ยา Quetiapine จะต้องอยู่ภายใต้การดูแลจากแพทย์เท่านั้น ห้ามใช้ยานี้รักษาโรคใด ๆ โดยไม่ปรึกษาแพทย์ก่อนเป็นอันขาด
ปฏิริยาระหว่าง Quetiapine และยาอื่น ๆ
ยาหลายชนิดส่งผลต่อการออกฤทธิ์ของ Quetiapine จึงควรแจ้งให้แพทย์ทราบเกี่ยวกับยาทุกตัวที่กำลังรับประทาน รวมถึงยาที่ซื้อมาใช้เอง สมุนไพร และผลิตภัณฑ์เสริมอาหารต่าง ๆ
โดยเฉพาะยาต่อไปนี้ ที่สามารถทำปฏิกิริยากับยา Quetiapine และก่อให้เกิดผลข้างเคียงหรือปัญหาในการใช้ยาได้ ได้แก่
- ยาที่ใช้รักษาสภาวะอารมณ์ผิดปกติ เช่น กลุ่มยารักษาโรคซึมเศร้า และยาไทโอริดาซีน (Thioridazine)
- ยาต่าง ๆ ที่นำมาใช้ในทางที่ผิด ยาที่นำมาใช้เป็นสารเสพติด
- ยารักษาอาการหวัด ยาแก้ไอ และยารักษาภูมิแพ้ชนิดต่าง ๆ
- ยารักษาการติดเชื้อรา เช่น ฟลูโคนาโซล (Fluconazole) ไอทราโคนาโซล (Itraconazole) และคีโตนาโซล (Ketoconazole)
- ยารักษาการติดเชื้อเอชไอวีและเอดส์ เช่น อินดินาเวียร์ (Indinavir) เนวฟินนาเวียร์ (Nelfinavir) และริโทนาเวียร์ (Ritonavir)
- ยาบรรเทาอาการจุกเสียดและแน่นท้องบางชนิด
- ยาปฏิชีวนะ เช่น อิริโทรมัยซิน (Erythromycin) กาติฟลอกซาซิน (Gatifloxacin)
- ยารักษาโรคหัวใจ เช่น อะมิโอดาโรน (Amiodarone) โปรเคนเอไมด์ (Procainamide) ควินิดีน (Quinidine) และโซทาลอล (Sotalol)
- ยากันชัก เช่น เฟนิโทอิน (Phenytoin) และคาร์บามาซีปีน (Carbamazepine)
- ยานอนหลับ
- เมทาโดน (Methadone)
- ยารักษาพาร์กินสัน เช่น โบรโมคริปทีน (Bromocriptine) คาเบอร์โกลีน (Cabergoline) และเลโวโดปา (Levodopa)
- ยากลุ่มสเตียรอยด์ชนิดรับประทาน เช่น เดกซาเมธาโซน (Dexamethasone) เมทิลเพรดนิโซโลน (Methylprednisolone) เพรดนิโซโลน (Prednisolone)
รูปแบบและปริมาณการใช้ยา Quetiapine
ยา Quetiapine รูปแบบยาเม็ด ไม่ควรหักแบ่ง บด หรือเคี้ยวยาก่อนกลืน สามารถรับประทานพร้อมอาหารหรือไม่พร้อมอาหารก็ได้ แพทย์จะให้เริ่มใช้ยาในปริมาณต่ำก่อน จากนั้นจึงค่อย ๆ ปรับขนาดยาเพิ่ม จนถึงระดับที่จะทำให้อาการดีขึ้น
รักษาโรคจิตเภท
- ผู้ใหญ่: ขนาดยา 150–750 มิลลิกรัมต่อวัน
รักษาโรคไบโพลาร์
- ผู้ใหญ่: ขนาดยา 400–800 มิลลิกรัมต่อวัน
ข้อควรระวังในการใช้ยา Quetiapine
Quetiapine มีข้อควรระวังในการใช้ยา ควรปฏิบัติตามคำเตือนการใช้ยาอย่างเคร่งครัด
- แจ้งให้แพทย์ทราบหากมีโรคประจำตัวหรือปัญหาสุขภาพ เช่น ภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ มีประวัติโรคหัวใจกำเริบ คลื่นไส้หรือท้องเสียบ่อยครั้ง ต้อกระจก โรคลมชัก ไขมันในเลือดสูง ความดันโลหิตสูงหรือต่ำ เคยเป็นมะเร็ง ตับทำงานบกพร่องหรือโรคตับ เม็ดเลือดขาวต่ำกว่าปกติ (Leukopenia หรือ Neutropenia)
- การใช้ยา Quetiapine ในผู้ป่วยสมองเสื่อมจะเพิ่มความเสี่ยงต่อการเสียชีวิต จึงต้องแจ้งประวัติผู้ป่วยให้แพทย์ทราบก่อนใช้ยานี้
- ไม่ควรใช้ยานี้ในผู้สูงอายุที่มีภาวะสมองเสื่อม มีปัญหาทางด้านอารมณ์เนื่องจากความจำลดลง มีความคิดสับสน และมีความเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์หรือบุคลิกภาพ
- ยา Quetiapine อาจทำให้ผู้ป่วยมีความคิดฆ่าตัวตาย มักพบบ่อยในผู้ป่วยอายุน้อยกว่า 24 ปี ญาติผู้ป่วยควรเฝ้าดูอาการอย่างใกล้ชิด โดยเฉพาะตอนเริ่มรักษาหรือปรับปริมาณยา
- ต้องแจ้งให้แพทย์ทราบทันทีหากมีอาการผิดปกติหรืออาการแย่ลงระหว่างใช้ยานี้ เช่น คิดฆ่าตัวตาย แสดงพฤติกรรมก้าวร้าว หงุดหงิด ตื่นตระหนกมาก วิตกกังวลมาก กระสับกระส่าย หุนหันพลันแล่น มีอารมณ์ครื้นเครงมากกว่าปกติ
- ไม่ควรใช้ยา Quetiapine รักษาโรคจิตเภทในเด็กอายุต่ำกว่า 13 ปี เพราะยังไม่มีข้อมูลยืนยันความปลอดภัยและประสิทธิภาพของการใช้ยา
- ไม่ควรใช้ยา Quetiapine รักษาอาการคุ้มคลั่งจากโรคไบโพลาร์ในเด็กอายุต่ำกว่า 10 ปี และภาวะซึมเศร้าของโรคไบโพลาร์ในเด็กอายุต่ำกว่า 18 ปี
- ระหว่างใช้ยา Quetiapine หลีกเลี่ยงการออกกำลังกายอย่างหักโหม และควรดื่มน้ำให้เพียงพอ โดยเฉพาะตอนออกกำลังกาย หรืออยู่ในสภาพอากาศร้อน
- ยา Quetiapine อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดโรคเบาหวาน หากตนเองหรือคนในครอบครัวเป็นโรคเบาหวาน ควรแจ้งให้แพทย์ทราบ และควรปรึกษาแพทย์ผู้รักษา เพื่อติดตามอาการโรคเบาหวานอย่างใกล้ชิด
- ยา Quetiapine อาจทำให้รู้สึกง่วงซึม ส่งผลต่อการใช้ความคิด การตัดสินใจ จึงไม่ควรขับขี่ยานพาหนะ หรือทำงานเกี่ยวกับเครื่องจักรกลในระหว่างใช้ยานี้
- หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์ในระหว่างที่ใช้ยา Quetiapine เพราะอาจทำให้อาการง่วงซึม และอาการข้างเคียงอื่น ๆ จากการใช้ยารุนแรงยิ่งขึ้น
- ไม่ควรหยุดรับประทานยา Quetiapine ทันที เนื่องจากอาจทำให้เกิดอาการถอนยาได้ เช่น คลื่นไส้ อาเจียน และนอนไม่หลับ
การใช้ยา Quetiapine ในผู้มีครรภ์และผู้ที่ให้นมบุตร
ตัวยา Quetiapine จัดอยู่ในกลุ่ม Category C จึงควรระมัดระวังการใช้ยาในผู้มีครรภ์และผู้ที่ให้นมบุตร
เนื่องจากยานี้อาจเป็นอันตรายต่อพัฒนาการของตัวอ่อนในครรภ์มารดา และยังซึมผ่านทางน้ำนมได้อีกด้วย หากกำลังตั้งครรภ์ วางแผนตั้งครรภ์ หรือกำลังอยู่ในช่วงให้นมบุตร ควรแจ้งให้แพทย์ทราบเสมอก่อนใช้ยา
ถ้าลืมกินยา Quetiapine ต้องทำอย่างไร
ถ้าลืมรับประทานยา ให้รีบรับประทานทันทีที่นึกได้ตามจำนวนปกติ (เช่น ถ้าปกติรับประทาน 1 เม็ด ก็รับประทานเท่าเดิม ไม่ต้องเพิ่มเป็น 2 เม็ด)
กรณีที่เพิ่งนึกได้ตอนใกล้รับประทานมื้อใหม่ ให้ข้ามมื้อที่ลืมไป และรอรับประทานมื้อถัดไปได้เลย ในจำนวนปกติเช่นกัน ไม่ต้องเพิ่มขนาดยา
ผลข้างเคียงจากยา Quetiapine
อาการข้างเคียงที่พบได้บ่อยจากการใช้ยา Quetiapine ได้แก่
- ปากแห้ง คอแห้ง
- ง่วงนอน
- วิงเวียนศีรษะ
- น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น
- ท้องผูก
- อาหารไม่ย่อย
ผลข้างเคียงอื่น ๆ ที่เกิดขึ้นได้จากการใช้ยา Quetiapine แต่พบน้อยกว่า ได้แก่
- ปวดศีรษะ
- ปวดเมื่อยตามร่างกาย
- อ่อนเพลีย
- อาเจียน
- หิวบ่อย และน้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น
- คัดจมูก แน่นจมูก
- มีอารมณ์หงุดหงิด
- ไม่มีสมาธิ คิดอะไรไม่ออก หรือพูดจาสับสน
- งุ่มง่าม เคลื่อนไหวร่างกายเชื่องช้า
- ฝันร้าย
- ความต้องการทางเพศลดลง
- เต้านมขยายในผู้ชาย
- ประจําเดือนไม่มาตามปกติ
- มีสารคัดหลั่งผิดปกติไหลออกจากหัวนม
หากมีผลข้างเคียงจากการใช้ยา อาการไม่ดีขึ้น หรือแย่ลง ควรแจ้งให้แพทย์ทราบ
และหากพบเห็นผลข้างเคียงที่รุนแรงต่อไปนี้ ให้รีบไปพบแพทย์ทันที หรือโทรเรียกรถฉุกเฉินหมายเลข 1669
- หมดสติ
- ชัก
- ควบคุมการเคลื่อนไหวของร่างกายไม่ได้
- มีอาการปวดยาวนานขณะอวัยวะเพศแข็งตัว
- มีไข้ร่วมกับกล้ามเนื้อแข็งเกร็ง เหงื่อออก และอ่อนเพลีย
- เกิดจ้ำเลือดหรือมีเลือดออกผิดปกติ
- หัวใจเต้นผิดปกติ
- มีไข้ร่วมกับติดเชื้อ
- หายใจขัด หรือกลืนลำบาก
- ใบหน้า ริมฝีปาก หรือลิ้นบวม
- เกิดผื่นแดง คัน ผื่นลมพิษ หรือตุ่มพุพอง
- มีความคิดฆ่าตัวตาย หรือพยายามทำร้ายตัวเอง
คำถามที่พบบ่อย
การใช้ยา Quetiapine ทำให้น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้นจริงหรือไม่
ภาวะน้ำหนักตัวเพิ่มขึ้นเป็นผลข้างเคียงที่เกิดได้จากการรับประทานยา Quetiapine แพทย์จึงอาจสั่งใช้ยานี้ในการรักษาโรคเบื่ออาหารที่มาจากสาเหตุทางจิต ซึ่งเป็นการใช้นอกเหนือข้อบ่งใช้ยา
อย่างไรก็ตาม ข้อมูลการศึกษาทางคลินิกที่ถูกตีพิมพ์ในนิตยสาร European Eating disorders Review ในปี 2012 พบว่า Quetiapine ไม่ได้ทำให้ผู้ป่วยที่มีอาการเบื่ออาหารที่มีสาเหตุมาจากอาการทางจิตมีน้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น ทั้งยังไม่ช่วยบรรเทาอาการต่าง ๆ ของโรควิตกกังวลหรือโรคซึมเศร้า
นอกจากนี้ จากข้อสรุปการศึกษาทางคลินิกที่ตีพิมพ์ในวารสาร Journal of psychosocial nursing and mental health service ในปีค.ศ. 2013 ก็ยังไม่มีข้อมูลเพียงพอที่แสดงให้เห็นว่าการใช้ยา Quetiapine สำหรับข้อบ่งใช้อื่น ๆ ที่นอกเหนือจากระบุไว้นั้นมีประโยชน์มากกว่าความเสี่ยงหรือผลข้างเคียงที่เกิดจากการใช้ยา
