Morphine (มอร์ฟีน)

Morphine (มอร์ฟีน) เป็นยาแก้ปวดในกลุ่ม โอปิออยล์ (Opioid agonists) ออกฤทธิ์ยับยั้งสัญญาณความเจ็บปวดที่เข้าสู่สมองด้วยการไปจับกับโปรตีนในระบบประสาทที่ชื่อว่า “โอปิออยล์รีเซพเตอร์ (Opioid receptors)”

Morphine (มอร์ฟีน) เป็นยาแก้ปวดกลุ่มโอปิออยด์ (Opioid agonists) ใช้ระงับอาการปวดที่รุนแรง ทั้งระดับปานกลางและรุนแรง ไม่ว่าจะเป็นเฉียบพลันหรือเรื้อรัง จึงเป็นยาที่ต้องให้แพทย์หรือเภสัชกรผู้เชี่ยวชาญจ่ายเท่านั้น 

Morphine ใช้รักษาโรคอะไร 

Morphine ถือเป็นยาต้องให้แพทย์หรือเภสัชกรจ่ายเท่านั้น ใช้ระงับอาการปวดที่ค่อนข้างรุนแรงและรุนแรงมาก ๆ ทั้งในเด็กและผู้ใหญ่ แต่จะไม่ใช้รักษาอาการปวดอ่อน ๆ ที่ยาแก้ปวดตัวอื่นใช้บรรเทาได้ 

กลไกการออกฤทธิ์ของ Morphine 

Morphine จะออกฤทธิ์ยับยั้งสัญญาณความเจ็บปวดที่เข้าสู่สมอง ด้วยการจับกับโปรตีนในระบบประสาท ที่มีชื่อว่า โอปิออยด์รีเซปเตอร์ (Opioid receptors) 

รูปแบบของยา Morphine 

Morphine มีหลายรูปแบบ ทั้งแคปซูล แคปซูลชนิดออกฤทธิ์นาน ยาน้ำ และยาฉีด ควรใช้ในปริมาณที่แพทย์กำหนดเท่านั้น  

ปฏิกิริยาระหว่าง Morphine กับยาและแอลกอฮอล์

ปฏิกิริยาของ Morphine กับยาต่าง ๆ 

Morphine อาจทำปฏิกิริยากับ

• ยากดระบบประสาทส่วนกลาง 
• ยาคลายกล้ามเนื้อ
• Cimetidine (ไซเมทิดีน หรือ Tagamet)
• ยาต้านเศร้ากลุ่มเอ็มเอโอไอ (MAOIs: Monoamine oxidase inhibitors)
• ยาต้านโคลีนกลุ่ม Anticholinergics
• ยากลุ่ม P–Glycoprotein (PGP) inhibitors
• ยาขับปัสสาวะ

ดังนั้น ควรแจ้งให้แพทย์ทราบถึงยาทุกชนิดที่กำลังรับประทานอยู่เสมอ รวมทั้งอาหารเสริมและยาสมุนไพร เพื่อความปลอดภัยในการใช้ยา

ปฏิกิริยาของ Morphine กับแอลกอฮอล์

การดื่มแอลกอฮอล์ขณะที่รับประทานยา Morphine จะเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะที่เป็นอันตรายต่อชีวิต โดยเฉพาะหากรับประทานชนิดที่ออกฤทธิ์นานกว่าปกติ เช่น Avinza

เนื่องจากแอลกอฮอล์จะทำให้เกิดการปล่อย Morphine ออกมาอย่างรวดเร็ว 

ข้อควรระวังในการใช้ยา Morphine 

Morphine เป็นยาที่ต้องให้แพทย์หรือเภสัชกรผู้เชี่ยวชาญจ่ายเท่านั้น เนื่องจากเป็นยาระงับปวดที่ใช้รักษาอาการปวดแบบรุนแรง และยังก่อให้เกิดอาการเสพติดได้ด้วย 

ขณะรับประทานยา Morphine ควรหลีกเลี่ยงการขับรถหรือใช้งานเครื่องจักรต่าง ๆ อีกทั้งเด็กที่ได้รับยานี้โดยไม่ตั้งใจ อาจทำให้ได้รับยาเกินขนาดและเสียชีวิตได้

การได้รับยา Morphine เกินขนาด

การได้รับยา Morphine เกินขนาด จะก่อให้เกิดอาการเหล่านี้ 

• กดการหายใจ
• ง่วงนอนอย่างรุนแรงจนถึงขั้นไม่รู้สึกตัวและหมดสติ
• กล้ามเนื้ออ่อนตัว
• ผิวหนังเย็น
• ม่านตาหด แม้อยู่ในที่มืด
• เกิดการคั่งของสารน้ำในปอดที่ผิดปกติ
• หัวใจทำงานช้ากว่าปกติและหยุดทำงาน
• ความดันโลหิตต่ำ
• เสียชีวิต

หากทราบว่าได้รับยา Morphine เกินขนาด หรือเริ่มมีอาการเหล่านี้ ต้องไปห้องฉุกเฉินทันที

การเคี้ยวยาเหล่านี้จะทำให้ปล่อย Morphine ออกมาในปริมาณมากเช่นเดียวกัน

การเสพติดและการถอนยา Morphine 

การใช้ยา Morphine จะก่อให้เกิดความเสี่ยงต่อการติดยาได้ เช่นเดียวกันกับยาในกลุ่มโอปิออยด์ตัวอื่น ๆ โดยเฉพาะในผู้ที่มีประวัติ หรือมีสมาชิกครอบครัวเคยติดยา

การติดยามักทำให้ผู้ติดยาต้องคอยสรรหาวิธีต่าง ๆ เพื่อให้ใช้ยาได้ เช่น ซื้อผ่านทางโทรศัพท์ ไปห้องฉุกเฉิน แกล้งทำเหมือนว่ายาหาย เปลี่ยนแพทย์ที่พบไปเรื่อย ๆ หรือพยายามขอยาเพิ่มจากแพทย์

แม้ว่าจะไม่ได้ใช้ยา Morphine จนเกินขนาด แต่การใช้ยานี้ก็อาจก่อให้เกิดภาวะติดยาและถอนยาได้ 

ดังนั้น หากต้องการหยุดรับประทานยาทันที จึงควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรเสมอเกี่ยวกับปริมาณยาที่ควรรับประทาน รวมถึงวิธีลดปริมาณยาก่อนหยุดยาอย่างถูกต้อง ปลอดภัย

อาการถอนยา เช่น 

• มีน้ำตามาก คัดจมูก
• กระสับกระส่าย วิตกกังวล
• เหงื่อออกและหนาวสั่น
• อยู่ไม่สุข หาว และมีปัญหาในการนอนหลับ
• ปวดหลัง ปวดกล้ามเนื้อ หรือปวดข้อ
• คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร ท้องเสีย และปวดท้อง
• อ่อนแรง
• หัวใจเต้นเร็ว หายใจเร็ว

ข้อควรระวังและคำแนะนำอื่น ๆ 

• การใช้ Morphine ร่วมกับยากดระบบประสาทส่วนกลาง จะเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดการกดหายใจ และภาวะอื่น ๆ ที่ทำให้เสียชีวิตได้ เช่น ความดันโลหิตต่ำ การกล่อมประสาทอย่างรุนแรง หมดสติ หรือเสียชีวิต
• การใช้ Morphine รูปแบบน้ำที่มีความเข้มข้นสูงที่สุด (100 มิลลิกรัมใน 5 มิลลิลิตร) และการรับประทานยา Avinza รูปแบบแคปซูลขนาด 90 มิลลิกรัมขึ้นไป ควรรับประทานในผู้ที่คุ้นเคยกับผลของยาในกลุ่มโอปิออยด์มาก่อน
• หากเพิ่งได้รับบาดเจ็บที่ศีรษะ หรือมีความดันภายในกะโหลกศีรษะสูง การรับประทานยา Morphine อาจส่งผลต่อการกดการหายใจได้ และยังอาจเพิ่มความดันภายในกะโหลกศีรษะขึ้นอีกด้วย
• การใช้ยา Morphine ขณะที่มีโรคเกี่ยวกับน้ำดี หรือท่อที่มาจากตับอ่อน อาจทำให้กล้ามเนื้อหูรูดหดเกร็ง ทำให้การหลั่งน้ำดีและน้ำย่อยจากตับอ่อนนั้นน้อยลงได้

อาการและโรคที่ควรแจ้งแพทย์ก่อนใช้ยา Morphine 

• เป็นหรือเคยเป็นโรคไตหรือตับรุนแรง
• ความดันโลหิตต่ำ
• เป็นโรคแอดดิสัน (Addison’s disease)
• มีภาวะฮอร์โมนไทรอยด์ฮอร์โมนขาด/พร่องฮอร์โมนไทรอยด์ 
• ต่อมลูกหมากโต
• ชัก
• กลืนลำบาก
• มีปัญหาในการปัสสาวะ

กรณีที่ไม่ควรใช้ Morphine

• แพ้ยา Morphine
• มีปัญหาที่อาจก่อให้เกิดการกดการหายใจ เป็นโรคหอบหืด
• มีระดับคาร์บอนไดออกไซด์ในร่างกายผิดปกติ
• อยู่ในสถานที่ที่ไม่มีคนดูแล หรือไม่มีอุปกรณ์ช่วยเหลือ
• ลำไส้ไม่เคลื่อนไหว และเกิดการอุดตัน 

การใช้ยา Morphine ในผู้มีครรภ์และผู้ที่ให้นมบุตร

Morphine จัดอยู่ในกลุ่ม C คือ ยาอาจส่งผลต่อทารก และไม่สามารถยืนยันได้ว่า ยาจะไม่ทำให้เกิดอันตรายต่อทารกในครรภ์ จึงไม่ควรใช้ยานี้ในผู้หญิงตั้งครรภ์ แต่ถ้าหากจำเป็นต้องใช้ยาจริงๆ แพทย์จะใช้ในกรณีที่เกิดประโยชน์มากกว่าความเสี่ยงเท่านั้น

Morphine จัดอยู่ในกลุ่ม Pregnancy category C หมายความว่า ยาอาจส่งผลต่อทารกได้ และอาจส่งผ่านน้ำนมได้เช่นกัน ซึ่งอาจก่อให้เกิดอาการแพ้ยาในทารก จึงไม่ควรใช้ยานี้ผู้มีครรภ์และผู้ให้นมบุตร 

ทั้งนี้ หากจำเป็นต้องใช้ยาจริง ๆ แพทย์จะจ่ายยานี้ให้ในกรณีที่ยาก่อให้เกิดประโยชน์มากกว่าความเสี่ยงต่อตัวผู้ป่วย 

ถ้าลืมกินยา Morphine ต้องทำอย่างไร

ถ้าลืมรับประทานยา ให้รีบรับประทานทันทีที่นึกได้ตามจำนวนปกติ แต่ให้เว้นระยะห่างจากยามื้อถัดไปให้เท่ากับปกติที่เคยรับประทาน 

กรณีที่เพิ่งนึกได้ตอนใกล้รับประทานมื้อใหม่ ให้ข้ามมื้อที่ลืมไป และรอรับประทานมื้อถัดไปได้เลย 

ผลข้างเคียงจากยา Morphine

ผลข้างเคียงทั่วไปจากการใช้ยา Morphine

นอกจากอาการเสพติดยาและถอนยา ผลข้างเคียงที่พบได้บ่อยจากการใช้ยา Morphine ประกอบด้วย 

• ท้องผูก
• คลื่นไส้ อาเจียน
• ง่วงนอน
• เวียนศีรษะ มึนหัว
• เหงื่อออก 

ผลข้างเคียงรุนแรงจากการใช้ยา Morphine

ควรรีบไปพบแพทย์ทันที หากมีอาการเหล่านี้ 

• อัตราการเต้นของหัวใจเปลี่ยนแปลง
• ชัก
• เป็นลม
• เจ็บหน้าอก
• มีไข้
• ผื่นคัน ลมพิษ
• คอและหน้าบวม
• เสียงแหบ หายใจลำบาก หรือกลืนลำบาก

คำถามเกี่ยวกับยา Morphine

Q1: Morphine ทำให้น้ำหนักเพิ่มขึ้นหรือเปล่า

A1: Morphine เป็นยาที่ใช้รักษาอาการปวดด้วยการบดบังตัวรับความรู้สึกเจ็บปวดในสมอง ยานี้มีทั้งในรูปแบบที่ออกฤทธิ์สั้นและออกฤทธิ์ยาว 

ผลข้างเคียงที่พบบ่อยจากการใช้ยาประกอบด้วย ท้องผูก มึนหัว คลื่นไส้ อาเจียน และปากแห้ง ไม่มีรายงานที่พบว่ายานี้ทำให้น้ำหนักตัวเพิ่มได้

อย่างไรก็ตาม มีบางคนที่รับประทานยานี้แล้วน้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น ซึ่งอาจเกิดจากการที่ท้องผูกจากการใช้ยา

ผู้ที่ใช้ยา Morphine มักจะมีกิจกรรมทางกายที่ลดลง ไม่ว่าจะด้วยสาเหตุจากอาการปวด หรือความรู้สึกง่วงนอนจากการใช้ยาก็ตาม ดังนั้น การระมัดระวังเรื่องการรับประทานอาหารอาจช่วยลดโอกาสที่จะมีน้ำหนักเพิ่มขึ้นจากการใช้ยาได้

Q2: Morphine ส่งผลต่อฟันหรือเหงือกหรือไม่ และจะรักษาอย่างไร

A2: ผลข้างเคียงเกี่ยวกับปากที่อาจเกิดขึ้นจากการใช้ยา Morphine มีอย่างเดียว คือ อาการปากแห้ง ให้ลองเคี้ยวหมากฝรั่ง หรืออมลูกอมเพื่อบรรเทาอาการดังกล่าวได้

อย่างไรก็ตาม ยา Morphine อาจก่อให้เกิดผลข้างเคียงหลาย ๆ อย่าง หากเกิดอาการผิดปกติใด ๆ หลังใช้ยา ควรแจ้งให้แพทย์ทราบ

ยา Morphine เป็นยาแก้ปวดกลุ่มโอปิออยด์ที่จำเป็นต้องสั่งจ่ายโดยแพทย์ หรือเภสัชกรผู้เชี่ยวชาญเท่านั้น เพราะยาอาจทำให้เกิดอาการติดยาและถอนยาได้

นอกจากนี้ Morphine ยังมีผลข้างเคียงหลายอย่าง จึงควรปรึกษาแพทย์ทุกครั้งก่อนการใช้ยา