พยาธิเส้นด้าย สาเหตุ อาการ วิธีรักษา การป้องกัน

พยาธิเส้นด้าย (Threadworms) หรือที่เรียกได้อีกชื่อว่าพยาธิเข็มหมุด (pinworms) คือ ปรสิตขนาดจิ๋วที่เข้าอาศัยในลำไส้ใหญ่ของมนุษย์ และเป็นพยาธิที่พบได้บ่อยในเด็กที่อายุต่ำกว่า 10 ปี พยาธิชนิดนี้มีสีขาวและดูเหมือนเส้นด้าย โดยคุณอาจสังเกตเห็นพยาธิเหล่านี้ได้ในทวารหนักหรืออุจจาระของเด็ก

พยาธิอาจไม่ก่อให้เกิดอาการอะไรเลยก็ได้ แต่สำหรับบางคนอาจมีอาการคันรอบทวารหรือช่องคลอด และอาจจะรุนแรงขึ้นในช่วงกลางคืนจนรบกวนการนอนหลับได้

สารบัญ

พยาธิเส้นด้ายแพร่กระจายได้อย่างไร
อาการของโรคพยาธิเส้นด้าย
การรักษาโรคพยาธิเส้นด้าย
- ควรไปพบแพทย์เมื่อไร?
การเข้าพบแพทย์
การส่งต่อไข่พยาธิ
การป้องกันการติดพยาธิเส้นด้าย
หลักการดูแลสุขอนามัย

พยาธิเส้นด้ายแพร่กระจายได้อย่างไร

พยาธิเส้นด้ายจะวางไข่อยู่รอบทวารหนักของผู้ติดเชื้อ (มักเป็นช่วงกลางคืน) และเมื่อตัวพยาธิวางไข่ จะมีเมือกที่ทำให้เกิดอาการคันออกมาเช่นกัน

ไข่ของพยาธิสามารถขึ้นไปติดนิ้วได้ด้วยการเกา และจะส่งต่อไปยังปากหรือเสื้อผ้าหลังจากนั้น หากผู้อื่นสัมผัสกับไข่บนสิ่งของเหล่านั้น พวกเขาก็มีโอกาสนำไข่เข้าไปในปากของตนเองได้โดยไม่ตั้งใจ

ไข่ของพยาธิเส้นด้ายสามารถมีชีวิตรอดได้นานถึง 2 สัปดาห์ก่อนจะฝักออกมา หากไข่แตกออกรอบทวารหนัก พยาธิเกิดใหม่จะกลับเข้าไปในลำไส้ใหญ่อีกครั้ง ส่วนไข่ที่ถูกกลืนเข้าไปทางปากจะเคลื่อนไปฝักตัวที่ลำไส้เล็ก และหลังจาก 2 สัปดาห์ พยาธิใหม่จะเติบโตจนมีขนาดเต็มวัยและเริ่มแพร่พันธุ์ใหม่

อาการของโรคพยาธิเส้นด้าย

การติดเชื้อพยาธิเส้นด้ายบางครั้งก็ไม่แสดงอาการใดๆ แต่หากพยาธิมีจำนวนมากก็อาจมีอาการผิดปกติได้บ้าง เช่น

ปวดท้องเรื้อรัง แต่ไม่รุนแรง
คันรอบๆ รูทวารหนัก บางครั้งเกาจนเกิดบาดแผล
ขาดสารอาหาร น้ำหนักลด ในเด็กๆ มักมีภาวะผอมผิดปกติ

นอกจากนี้ การติดเชื้อพยาธิเส้นด้ายที่ไม่ได้รับการรักษา อาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนได้ เช่น

ในผู้หญิง พยาธิเส้นด้ายอาจไชเข้าไปในช่องคลอด ทำให้เกิดช่องคลอดหรือปากมดลูกอักเสบได้
ในผู้ชาย พยาธิอาจไชเข้าไปในท่อปัสสาวะ ทำให้เกิดท่อปัสสาวะหรือต่อมลูกหมากอักเสบได้

การรักษาโรคพยาธิเส้นด้าย

สามารถรักษาได้ โดยการทานยาถ่ายพยาธิ ซึ่งได้แก่

ยา Mebendazole 100 มก. ทานครั้งเดียว/สัปดาห์ และทานซ้ำในสัปดาห์ที่ 2
ยา Albendazole 400 มก. ทานครั้งเดียว/สัปดาห์ และทานซ้ำในสัปดาห์ที่ 2
ยา Pyrentel pamoate 11 มก./กก. ทานครั้งเดียว (ไม่เกิน 1 กรัม) และทานซ้ำในสัปดาห์ที่ 2

ยา Mebendazole เป็นยาหลักที่ใช้ในการรักษาการติดเชื้อพยาธิเส้นด้าย โดยคุณสามารถหาซื้อยาตัวนี้ได้จากร้านขายยาทั่วไป หรือให้แพทย์เป็นผู้จัดจ่ายแก่คุณก็ได้ โดยยานี้มีทั้งรูปแบบยาเม็ดชนิดเคี้ยวหรือยาน้ำ

Mebendazole ออกฤทธิ์ด้วยการป้องกันการดูดซับน้ำตาลของพยาธิเส้นด้าย ซึ่งทำให้พยาธิตายลงภายในเวลาไม่กี่วัน

ยาตัวนี้มีประสิทธิภาพในการกำจัดพยาธิสูงประมาณ 90-100% แต่ยาไม่สามารถกำจัดไข่ได้ ด้วยเหตุนี้คุณควรปฏิบัติตามหลักการดูแลสุขอนามัยต่อเนื่องไปพร้อมกับการใช้ยา 6 สัปดาห์

ข้อควรระวัง ยา Mebendazole อาจทำให้เกิดอาการท้องร่วงหรือปวดท้องได้ในบางรายที่ติดเชื้อรุนแรง เป็นเคสที่พบได้น้อยแต่เกิดขึ้นได้ หากมีอาการ หรือ รักษาต่อเนื่องสองสัปดาห์ยังไม่หาย ควรพบแพทย์ที่สถานพยาบาล

ควรไปพบแพทย์เมื่อไร?

หากคุณคาดว่าตนเองหรือลูกของคุณอาจมีพยาธิเส้นด้าย คุณสามารถรักษาการติดเชื้อนี้ได้ด้วยยาที่หาซื้อจากร้านขายยาโดยไม่ต้องใช้ใบสั่งจากแพทย์

คุณจำต้องไปพบแพทย์หากว่าคุณมีพยาธิเส้นด้ายและกำลังตั้งครรภ์ หรือกำลังใช้นมบุตรอยู่ หรือคุณคาดว่าลูกของคุณมีพยาธิเส้นด้ายและพวกเขามีอายุน้อยกว่า 2 ปี เพราะว่าสถานการณ์เหล่านี้จะต้องใช้วิธีรักษาแบบอื่นแทน

การเข้าพบแพทย์

ไปพบเภสัชกรเพื่อขอรับคำแนะนำเกี่ยวกับการรักษาพยาธิเส้นด้ายของคุณหรือลูกของคุณ

พยาธิเส้นด้ายตัวเมียจะวางไข่ได้หลายพันฟองรอบทวารหนักหรือช่องคลอด อีกทั้งยังปล่อยเมือกออกมาพร้อมไข่ซึ่งจะทำให้เกิดอาการคันอย่างมาก

การเกาทวารหรือปากช่องคลอด หรือการเช็ดทวารหนักหลังทำธุระจะทำให้ไข่พยาธิติดนิ้วหรือเล็บของคุณหรือออกมา

หากคุณไม่ล้างมือ ไข่จะสามารถส่งต่อไปยังปากบนอาหารหรือบนสิ่งของต่อได้ และหากผู้อื่นสัมผัสสิ่งปนเปื้อนเหล่านั้นและนำมือไปหยิบจับอาหารหรือสัมผัสปากของตน ไข่จะลงไปสู่ระบบทางเดินอาหารของผู้นั้นต่อไป

หลังจากกลืนไข่พยาธิไปและลงไปยังลำไส้แล้ว ไข่จะฟักตัวออก และพยาธิเกิดใหม่จะใช้เวลาประมาณ 2 สัปดาห์เติบโตไปเป็นพยาธิตัวเต็มวัยที่สามารถแพร่พันธุ์ต่อได้อีก

การส่งต่อไข่พยาธิ

ไข่ของพยาธิเส้นด้ายสามารถส่งต่อจากทวารหนัก (หรือช่องคลอด) ไปยังทุกสิ่งทุกอย่างที่คุณสัมผัส เช่น: ผ้าปูที่นอน และเสื้อใส่นอน ผ้าเช็ดตัว อุปกรณ์รับประทานอาหาร ของเล่นของเด็ก แปรงสีฟัน เฟอร์นิเจอร์ต่าง ๆ พื้นผิวต่าง ๆ ในห้องน้ำและครัว

ไข่ของพยาธิเส้นด้ายสามารถรอดชีวิตบนพื้นผิวต่าง ๆ ได้นานถึงสองสัปดาห์

เช่นเดียวกับการกลืนของผู้ที่สัมผัสสิ่งของหรือพื้นผิวที่มีไข่พยาธิ ไข่ยังสามารถเข้าไปในร่างกายได้ด้วยการหายใจเข้าไป ซึ่งอาจเกิดขึ้นได้เพราะว่าไข่พยาธิสามารถลอยในอากาศได้ ยกตัวอย่างเช่นการสะบัดผ้าปูที่นอนหรือผ้าเช็ดตัว เป็นต้น

การป้องกันการติดพยาธิเส้นด้าย

ล้างมือด้วยสบู่ให้สะอาดทุกครั้งหลังเข้าห้องน้ำ และก่อนทานอาหาร
ตัดเล็บให้สั้น และหลีกเลี่ยงการเการอบทวารหนัก รวมถึงควรเลิกนิสัยดูดนิ้วหรือกัดเล็บด้วย
อาบน้ำเป็นประจำทุกวัน ไม่ควรปล่อยให้ร่างกายสกปรก
ทำความสะอาดเสื้อผ้า และของใช้ เช่น ผ้าเช็ดตัว ผ้าปูที่นอน ให้สะอาด รวมถึงเก็บกวาดทำความสะอาดที่อยู่อาศัยเป็นประจำ

ใครมีความเสี่ยงต่อพยาธิเส้นด้ายบ้าง?

การติดเชื้อพยาธิเส้นด้ายมักเกิดกับเด็กเล็กมากที่สุด เพราะว่าคนกลุ่มนี้มักจะไม่ล้างมือ และชอบใช้ของเล่นร่วมกัน

ผู้ที่สัมผัสกับผู้ที่มีพยาธิเส้นด้ายก็มีความเสี่ยงติดเชื้อเช่นกัน ด้วยเหตุนี้ทำให้แพทย์แนะนำให้ทุกคนในครัวเรือนรับการรักษาไปพร้อมกับผู้ที่มีพยาธิเส้นด้าย

สัตว์เลี้ยง

พยาธิเส้นด้ายจะติดเชื้อกับมนุษย์เท่านั้น และไม่แพร่กระจายผ่านทางอุจจาระของสัตว์ อย่างไรก็ตามก็มีความเสี่ยงเล็กน้อยที่คุณสามารถติดพยาธิเส้นด้ายได้จากสัตว์เลี้ยง หากบนขนของสัตว์ตัวนั้นมีไข่ของพยาธิติดอยู่ โดยจะกระจายไปยังมนุษย์ด้วยการสัมผัสหรือลูบขนสัตว์ เป็นต้น

สตรีมีครรภ์และมารดาที่ให้น้ำนมบุตร

การใช้ยามักจะไม่แนะนำให้กับผู้หญิงที่ตั้งครรภ์หรือกำลังให้นมบุตร แต่ควรเปลี่ยนไปใช้หลักการดูแลความสะอาดข้างต้นแทน

คุณควรไปพบแพทย์หากว่าคุณกำลังตั้งครรภ์ได้ 3 เดือนขึ้นไป หรือกำลังให้นมบุตรอยู่และประสบกับปัญหาต่อเนื่องแม้จะดำเนินขั้นตอนดูแลความสะอาดข้างต้นแล้ว ในสถานการณ์นี้แพทย์จึงจะพิจารณาการจ่ายยารักษาให้

เด็กที่อายุต่ำกว่าสองปี

คุณควรเช็ดทำความสะอาดก้นของทารกอย่างเบามือแต่สะอาดหมดจดทุกครั้งที่เปลี่ยนผ้าอ้อม อีกทั้งก่อนและหลังจากนั้นคุณต้องล้างมือของคุณให้สะอาด

ยา Mebendazole ไม่ใช่ยาสำหรับเด็กที่อายุต่ำกว่า 2 ปี แต่แพทย์อาจตัดสินใจจ่ายยาแก่เด็กที่อายุมากกว่า 6 เดือนได้ตามความจำเป็น

หลักการดูแลสุขอนามัย

การดูแลความสะอาดอย่างเคร่งครัดสามารถกำจัดการติดเชื้อพยาธิเส้นด้าย และลดความเสี่ยงต่อการติดเชื้อซ้ำได้

อายุขัยของพยาธิเส้นด้ายคือประมาณ 6 สัปดาห์ ดังนั้นการดูแลความสะอาดควรดำเนินต่อเนื่องเป็นระยะเวลาอย่างน้อยเท่าอายุขัยของพยาธิ โดยทุกคนในครัวเรือนเดียวกับผู้มีเชื้อควรปฏิบัติตามคำแนะนำข้างล่างเช่นกัน;

ซักเสื้อนอน ผ้าปูที่นอน ผ้าเช็ดตัว ของเล่นทันทีที่ถูกวินิจฉัยว่ามีพยาธิครั้งแรก: การทำความสะอาดนี้สามารถทำในอุณหภูมิปรกติได้ แต่ต้องให้มั่นใจว่าทุก ๆ ชิ้นผ่านการชะล้างอย่างสมบูรณ์แล้ว

ดูดฝุ่นทั้งบ้านให้สะอาด โดยเฉพาะในห้องนอน: ควรปฏิบัติเช่นนี้บ่อย ๆ

ทำความสะอาดห้องน้ำและห้องครัวด้วยการเช็ดฝุ่นและซักผ้าบ่อย ๆ ด้วยน้ำร้อน: ควรปฏิบัติเช่นนี้บ่อย ๆ
เลี่ยงการสะบัดสิ่งของที่อาจมีไข่ของพยาธิ เช่นเสื้อผ้า หรือผ้าปูที่นอน: เพื่อป้องกันไม่ให้ไข่กระเด็นไปสู่สิ่งของอื่นต่อ
ห้ามรับประทานอาหารในห้องนอน: คุณอาจเผลอกลืนไข่พยาธิที่ออกมาจากการสะบัดผ้าปูที่นอนหรือเสื้อนอนได้
ตัดเล็บมือให้สั้น: ดูแลให้ทุกคนในบ้านทำเช่นนี้
ไม่ส่งเสริมนิสัยการกัดเล็บหรือดูดนิ่ว: โดยเฉพาะกับเด็กเล็ก
ล้างมือและทำความสะอาดซอกเล็บบ่อย ๆ : สิ่งสำคัญคือการล้างมือก่อนรับประทานอาหาร หลังจากทำธุระส่วนตัว และก่อนกับหลังเปลี่ยนผ้าอ้อมทารก
สวมกางเกงชั้นในแบบพอดีกลางดึก และเปลี่ยนกางเกงที่ใส่นอนทุกเช้า
อาบน้ำบ่อย ๆ : สิ่งที่ควรปฏิบัติคือการอาบน้ำในตอนเช้า และทำความสะอาดรอบทวารหนักและช่องคลอดเพื่อกำจัดไข่พยาธิ
จัดให้ทุกคนในบ้านมีผ้าเช็ดตัวเป็นของตนเอง
เก็บแปรงสีฟันในตู่ และล้างให้สะอาดก่อนนำมาใช้งาน

เด็ก ๆ สามารถติดเชื้อพยาธิเส้นด้ายจากเพื่อนหรือโรงเรียนได้ง่ายมาก ดังนั้นควรฝึกสอนให้พวกเขาดูแลความสะอาดของตนเองเพื่อลดโอกาสติดพยาธิลง

ที่มาของข้อมูล