อุจจาระ ไม่ใช่ของเสียที่น่ารังเกียจที่พอปลดทุกข์เสร็จแล้วก็รีบจัดการให้พ้นๆ ไป แต่ควรสละเวลาสักนิดหันกลับไปสังเกตลักษณะ รูปร่าง สี และกลิ่นของอุจจาระบ้างเพราะเป็นเรื่องที่สำคัญมาก เราควรรู้จัก “ลักษณะปกติของอุจจาระตนเอง” เพื่อให้ได้รู้ว่า หากมีการเปลี่ยนแปลงจะได้เฝ้าระวัง เนื่องจากสามารถเป็นสัญญาณบอกว่า มีบางสิ่งในร่างกายกำลังผิดปกติได้
สารบัญ
อุจจาระปกติเป็นอย่างไร
สีของอุจจาระในคนสุขภาพดีควรเป็นสีโทนน้ำตาล ถึงน้ำตาลอ่อน แต่ต้องไม่เป็นอ่อน หรือเข้ม เกินไป เนื่องจากสีเหล่านี้คือปริมาณน้ำดีระหว่างย่อยอาหารนั่นเอง
ลักษณะของอุจจาระที่ดีควรเป็นลำสวย ไม่แข็ง หรืออ่อนยุ่ยเกินไป ส่วนลักษณะอุจจาระที่ผิดปกติ เช่น ก้อนเล็กๆ หลายก้อนรวมกัน ก้อนเล็กแข็งคล้ายขี้กระต่าย เป็นก้อนแต่ผิวขรุขระไม่เรียบ กึ่งเหลวกึ่งก้อน และเหลวเป็นน้ำ
สีอุจจาระที่ผิดปกติ
สีเขียว
การที่อุจจาระของคุณเป็นสีเขียวอาจเนื่องมาจากว่า น้ำดียังไม่ทันได้ย่อยอาหารเพราะของเสียถูกส่งผ่านมายังลำไส้เล็กและลำไส้ใหญ่เร็วเกินไป
นอกจากนี้การถ่ายเป็นสีเขียวยังบ่งบอกได้ว่า คุณรับประทานอาหารที่มีคลอโรฟิลล์สูงมากเกินไป เช่น ผักใบเขียว การรับประทานยาบางชนิด และอาจเกิดจากการรับประทานอาหารที่ใส่สีผสมอาหาร แต่หากอุจจาระสีเขียวและเหลวอาจเป็นอาการแสดงของท้องร่วงได้
สีเหลือง
อุจจาระสีเหลืองและมีกลิ่นเหม็นสามารถเกิดได้จากหลายปัจจัย ตัวอย่างเช่น
- การเป็นโรคกิลเบิร์ต (Gilbert’s syndrome) ซึ่งผู้ป่วยจะมีสารบิลิรูบิน (สารสีเหลืองที่สร้างขึ้นจากตับ) ในกระแสเลือดมากเกินไป
- การติดเชื้อไกอาเดีย (Giardia)
- การเป็นโรคอื่นๆ เช่น โรคไวรัสตับอักเสบ ตับทำงานผิดปกติ เป็นต้น
- อาจมีไขมันส่วนเกิน
ในบางกรณีอาจเกิดจากความผิดปกติในระบบย่อยและการดูดซึมสารอาหารของลำไส้
สีแดงเข้ม
โดยทั่วไปแล้ว อุจจาระสีนี้บ่งบอกได้ว่า มีเลือดออกภายใน เนื่องจากมีแผลพุพอง เส้นเลือดขอด กระเพาะอาหารอักเสบ โดยอาจเกิดที่หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร หรือแม้แต่ในลำไส้เล็ก
ในบางกรณีหากมีเลือดสดปะปนออกมาอาจเกิดจากริดสีดวงทวาร หรืออาจเกิดจากการรับประทานอาหารที่มีสีแดงปริมาณมาก เช่น มะเขือเทศ บีทรูต กระเจี๊ยบ มะละกอ ฯลฯ
สีดำ
หากคุณสังเกตว่า อุจจาระมีสีเข้ม หรือสีดำมาก คุณควรไปพบแพทย์ให้เร็วที่สุด ซึ่งอาจเกิดจากการมีเลือดไหลในทางเดินอาหารส่วนบน โดยหมายความรวมถึงบริเวณระหว่างหลอดอาหาร กระเพาะอาหาร หรือลำไส้เล็ก
นอกจากนี้ยังสามารถเกิดจากการสะสมของก้อนเลือด และการรับประทานยา หรืออาหารบางชนิด เช่น วิตามินเสริมธาตุเหล็ก ยาบำรุงเลือดบางชนิด ตับ หรือเลือดสัตว์ ลูกหม่อน
สีอ่อน ขาว หรือคล้ายสีดิน
การมีอุจจาระสีอ่อน ขาว หรือคล้ายสีดินถือว่า ไม่ใช่เรื่องปกติในทุกกรณี เพราะสามารถบอกได้ว่า ตับ หรือถุงน้ำดีกำลังมีปัญหา เช่น ท่อน้ำดีอุดตัน
นอกจากนี้ยังสามารถเป็นอาการของโรคตับอักเสบ หรือโรคตับแข็ง รวมถึงอาจเกิดจากการรับประทานยาลดกรดยาแก้ท้องเสียปริมาณมากเกินไป เพราะจะทำให้ร่างกายหลั่งสารบางชนิดที่ทำให้อุจจาระมีสีซีดลงกว่าเดิม
สีเทาเหมือนขี้เถ้า
อาจแสดงว่า ตับ หรือตับอ่อนกำลังมีปัญหาได้ ต้องไปพบแพทย์โดยเร็ว
แนวทางการดูแลตัวเอง
- รับประทานอาหารที่อุดมไปด้วยเส้นใยมากๆ เช่น ผักสด ผลไม้สด ธัญพืช หรืออาหารเสริมไฟเบอร์ เพราะช่วยบรรเทาอาการท้องผูก ลดคอเลสเตอรอล และป้องกันการเกิดมะเร็งลำไส้ได้
- รับประทานอาหารให้หลากหลาย
- เคี้ยวอาหารช้าๆ เพราะการรับประทานอาหารเร็วเกินไป อาจทำให้เคี้ยวไม่ละเอียด ส่งผลให้ระบบย่อยอาหารทำงานหนักขึ้น
- หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารที่มีสีที่ไม่ใช่สีจากธรรมชาติ เพราะนอกจากจะทำให้สีของอุจจาระเปลี่ยนไปแล้วยังเป็นอันตรายต่อสุขภาพอีกด้วย
- รับประทานอาหารที่มีโปรไบโอติกอย่างโยเกิร์ต หรืออาหารเสริมที่มีแบคทีเรียชนิดดี ซึ่งจะช่วยในการย่อยอาหาร และทำให้คุณมีระบบขับถ่ายที่ดี
- ดื่มน้ำสะอาดให้เพียงพอในแต่ละวัน
- หลีกเลี่ยงการรับประทานชา กาแฟ หากมีปัญหาเรื่องการขับถ่าย
- ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ
- หลีกเลี่ยงความเครียด
- พักผ่อนให้เพียงพอ
จะเห็นได้ว่า การเปลี่ยนแปลงของสี หรือลักษณะของอุจจาระสามารถเกิดได้จากหลายปัจจัย
หากคุณไม่ได้รับประทานอาหารที่มีสีสังเคราะห์ หรืออยู่ในช่วงรับประทานยาบางชนิด แล้วสังเกตเห็นว่า อุจจาระมีความปกติ คุณควรไปพบแพทย์เพื่อตรวจให้แน่ชัด เพราะบางครั้งอาจเป็นสัญญาณเตือนจากโรคร้ายต่างๆ ได้
บทความแนะนำ
ตรวจสอบความถูกต้องโดย พญ. วรรณวนัช เสถียรธรรมมณี
