Morphine (มอร์ฟีน) เป็นยาแก้ปวดในกลุ่ม โอปิออยล์ (Opioid agonists) ออกฤทธิ์ยับยั้งสัญญาณความเจ็บปวดที่เข้าสู่สมองด้วยการไปจับกับโปรตีนในระบบประสาทที่ชื่อว่า “โอปิออยล์รีเซพเตอร์ (Opioid receptors)”
Morphine (มอร์ฟีน) เป็นยาแก้ปวดกลุ่มโอปิออยด์ (Opioid agonists) ใช้ระงับอาการปวดที่รุนแรง ทั้งระดับปานกลางและรุนแรง ไม่ว่าจะเป็นเฉียบพลันหรือเรื้อรัง จึงเป็นยาที่ต้องให้แพทย์หรือเภสัชกรผู้เชี่ยวชาญจ่ายเท่านั้น
สารบัญ
Morphine ใช้รักษาโรคอะไร
Morphine ถือเป็นยาต้องให้แพทย์หรือเภสัชกรจ่ายเท่านั้น ใช้ระงับอาการปวดที่ค่อนข้างรุนแรงและรุนแรงมาก ๆ ทั้งในเด็กและผู้ใหญ่ แต่จะไม่ใช้รักษาอาการปวดอ่อน ๆ ที่ยาแก้ปวดตัวอื่นใช้บรรเทาได้
กลไกการออกฤทธิ์ของ Morphine
Morphine จะออกฤทธิ์ยับยั้งสัญญาณความเจ็บปวดที่เข้าสู่สมอง ด้วยการจับกับโปรตีนในระบบประสาท ที่มีชื่อว่า โอปิออยด์รีเซปเตอร์ (Opioid receptors)
รูปแบบของยา Morphine
Morphine มีหลายรูปแบบ ทั้งแคปซูล แคปซูลชนิดออกฤทธิ์นาน ยาน้ำ และยาฉีด ควรใช้ในปริมาณที่แพทย์กำหนดเท่านั้น
ปฏิกิริยาระหว่าง Morphine กับยาและแอลกอฮอล์
ปฏิกิริยาของ Morphine กับยาต่าง ๆ
Morphine อาจทำปฏิกิริยากับ
- ยากดระบบประสาทส่วนกลาง
- ยาคลายกล้ามเนื้อ
- Cimetidine (ไซเมทิดีน หรือ Tagamet)
- ยาต้านเศร้ากลุ่มเอ็มเอโอไอ (MAOIs: Monoamine oxidase inhibitors)
- ยาต้านโคลีนกลุ่ม Anticholinergics
- ยากลุ่ม P–Glycoprotein (PGP) inhibitors
- ยาขับปัสสาวะ
ดังนั้น ควรแจ้งให้แพทย์ทราบถึงยาทุกชนิดที่กำลังรับประทานอยู่เสมอ รวมทั้งอาหารเสริมและยาสมุนไพร เพื่อความปลอดภัยในการใช้ยา
ปฏิกิริยาของ Morphine กับแอลกอฮอล์
การดื่มแอลกอฮอล์ขณะที่รับประทานยา Morphine จะเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะที่เป็นอันตรายต่อชีวิต โดยเฉพาะหากรับประทานชนิดที่ออกฤทธิ์นานกว่าปกติ เช่น Avinza
เนื่องจากแอลกอฮอล์จะทำให้เกิดการปล่อย Morphine ออกมาอย่างรวดเร็ว
ข้อควรระวังในการใช้ยา Morphine
Morphine เป็นยาที่ต้องให้แพทย์หรือเภสัชกรผู้เชี่ยวชาญจ่ายเท่านั้น เนื่องจากเป็นยาระงับปวดที่ใช้รักษาอาการปวดแบบรุนแรง และยังก่อให้เกิดอาการเสพติดได้ด้วย
ขณะรับประทานยา Morphine ควรหลีกเลี่ยงการขับรถหรือใช้งานเครื่องจักรต่าง ๆ อีกทั้งเด็กที่ได้รับยานี้โดยไม่ตั้งใจ อาจทำให้ได้รับยาเกินขนาดและเสียชีวิตได้
การได้รับยา Morphine เกินขนาด
การได้รับยา Morphine เกินขนาด จะก่อให้เกิดอาการเหล่านี้
- กดการหายใจ
- ง่วงนอนอย่างรุนแรงจนถึงขั้นไม่รู้สึกตัวและหมดสติ
- กล้ามเนื้ออ่อนตัว
- ผิวหนังเย็น
- ม่านตาหด แม้อยู่ในที่มืด
- เกิดการคั่งของสารน้ำในปอดที่ผิดปกติ
- หัวใจทำงานช้ากว่าปกติและหยุดทำงาน
- ความดันโลหิตต่ำ
- เสียชีวิต
หากทราบว่าได้รับยา Morphine เกินขนาด หรือเริ่มมีอาการเหล่านี้ ต้องไปห้องฉุกเฉินทันที
การเคี้ยวยาเหล่านี้จะทำให้ปล่อย Morphine ออกมาในปริมาณมากเช่นเดียวกัน
การเสพติดและการถอนยา Morphine
การใช้ยา Morphine จะก่อให้เกิดความเสี่ยงต่อการติดยาได้ เช่นเดียวกันกับยาในกลุ่มโอปิออยด์ตัวอื่น ๆ โดยเฉพาะในผู้ที่มีประวัติ หรือมีสมาชิกครอบครัวเคยติดยา
การติดยามักทำให้ผู้ติดยาต้องคอยสรรหาวิธีต่าง ๆ เพื่อให้ใช้ยาได้ เช่น ซื้อผ่านทางโทรศัพท์ ไปห้องฉุกเฉิน แกล้งทำเหมือนว่ายาหาย เปลี่ยนแพทย์ที่พบไปเรื่อย ๆ หรือพยายามขอยาเพิ่มจากแพทย์
แม้ว่าจะไม่ได้ใช้ยา Morphine จนเกินขนาด แต่การใช้ยานี้ก็อาจก่อให้เกิดภาวะติดยาและถอนยาได้
ดังนั้น หากต้องการหยุดรับประทานยาทันที จึงควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรเสมอเกี่ยวกับปริมาณยาที่ควรรับประทาน รวมถึงวิธีลดปริมาณยาก่อนหยุดยาอย่างถูกต้อง ปลอดภัย
อาการถอนยา เช่น
- มีน้ำตามาก คัดจมูก
- กระสับกระส่าย วิตกกังวล
- เหงื่อออกและหนาวสั่น
- อยู่ไม่สุข หาว และมีปัญหาในการนอนหลับ
- ปวดหลัง ปวดกล้ามเนื้อ หรือปวดข้อ
- คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร ท้องเสีย และปวดท้อง
- อ่อนแรง
- หัวใจเต้นเร็ว หายใจเร็ว
ข้อควรระวังและคำแนะนำอื่น ๆ
- การใช้ Morphine ร่วมกับยากดระบบประสาทส่วนกลาง จะเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดการกดหายใจ และภาวะอื่น ๆ ที่ทำให้เสียชีวิตได้ เช่น ความดันโลหิตต่ำ การกล่อมประสาทอย่างรุนแรง หมดสติ หรือเสียชีวิต
- การใช้ Morphine รูปแบบน้ำที่มีความเข้มข้นสูงที่สุด (100 มิลลิกรัมใน 5 มิลลิลิตร) และการรับประทานยา Avinza รูปแบบแคปซูลขนาด 90 มิลลิกรัมขึ้นไป ควรรับประทานในผู้ที่คุ้นเคยกับผลของยาในกลุ่มโอปิออยด์มาก่อน
- หากเพิ่งได้รับบาดเจ็บที่ศีรษะ หรือมีความดันภายในกะโหลกศีรษะสูง การรับประทานยา Morphine อาจส่งผลต่อการกดการหายใจได้ และยังอาจเพิ่มความดันภายในกะโหลกศีรษะขึ้นอีกด้วย
- การใช้ยา Morphine ขณะที่มีโรคเกี่ยวกับน้ำดี หรือท่อที่มาจากตับอ่อน อาจทำให้กล้ามเนื้อหูรูดหดเกร็ง ทำให้การหลั่งน้ำดีและน้ำย่อยจากตับอ่อนนั้นน้อยลงได้
อาการและโรคที่ควรแจ้งแพทย์ก่อนใช้ยา Morphine
- เป็นหรือเคยเป็นโรคไตหรือตับรุนแรง
- ความดันโลหิตต่ำ
- เป็นโรคแอดดิสัน (Addison’s disease)
- มีภาวะฮอร์โมนไทรอยด์ฮอร์โมนขาด/พร่องฮอร์โมนไทรอยด์
- ต่อมลูกหมากโต
- ชัก
- กลืนลำบาก
- มีปัญหาในการปัสสาวะ
กรณีที่ไม่ควรใช้ Morphine
- แพ้ยา Morphine
- มีปัญหาที่อาจก่อให้เกิดการกดการหายใจ เป็นโรคหอบหืด
- มีระดับคาร์บอนไดออกไซด์ในร่างกายผิดปกติ
- อยู่ในสถานที่ที่ไม่มีคนดูแล หรือไม่มีอุปกรณ์ช่วยเหลือ
- ลำไส้ไม่เคลื่อนไหว และเกิดการอุดตัน
การใช้ยา Morphine ในผู้มีครรภ์และผู้ที่ให้นมบุตร
Morphine จัดอยู่ในกลุ่ม C คือ ยาอาจส่งผลต่อทารก และไม่สามารถยืนยันได้ว่า ยาจะไม่ทำให้เกิดอันตรายต่อทารกในครรภ์ จึงไม่ควรใช้ยานี้ในผู้หญิงตั้งครรภ์ แต่ถ้าหากจำเป็นต้องใช้ยาจริงๆ แพทย์จะใช้ในกรณีที่เกิดประโยชน์มากกว่าความเสี่ยงเท่านั้น
Morphine จัดอยู่ในกลุ่ม Pregnancy category C หมายความว่า ยาอาจส่งผลต่อทารกได้ และอาจส่งผ่านน้ำนมได้เช่นกัน ซึ่งอาจก่อให้เกิดอาการแพ้ยาในทารก จึงไม่ควรใช้ยานี้ผู้มีครรภ์และผู้ให้นมบุตร
ทั้งนี้ หากจำเป็นต้องใช้ยาจริง ๆ แพทย์จะจ่ายยานี้ให้ในกรณีที่ยาก่อให้เกิดประโยชน์มากกว่าความเสี่ยงต่อตัวผู้ป่วย
ถ้าลืมกินยา Morphine ต้องทำอย่างไร
ถ้าลืมรับประทานยา ให้รีบรับประทานทันทีที่นึกได้ตามจำนวนปกติ แต่ให้เว้นระยะห่างจากยามื้อถัดไปให้เท่ากับปกติที่เคยรับประทาน
กรณีที่เพิ่งนึกได้ตอนใกล้รับประทานมื้อใหม่ ให้ข้ามมื้อที่ลืมไป และรอรับประทานมื้อถัดไปได้เลย
ผลข้างเคียงจากยา Morphine
ผลข้างเคียงทั่วไปจากการใช้ยา Morphine
นอกจากอาการเสพติดยาและถอนยา ผลข้างเคียงที่พบได้บ่อยจากการใช้ยา Morphine ประกอบด้วย
- ท้องผูก
- คลื่นไส้ อาเจียน
- ง่วงนอน
- เวียนศีรษะ มึนหัว
- เหงื่อออก
ผลข้างเคียงรุนแรงจากการใช้ยา Morphine
ควรรีบไปพบแพทย์ทันที หากมีอาการเหล่านี้
- อัตราการเต้นของหัวใจเปลี่ยนแปลง
- ชัก
- เป็นลม
- เจ็บหน้าอก
- มีไข้
- ผื่นคัน ลมพิษ
- คอและหน้าบวม
- เสียงแหบ หายใจลำบาก หรือกลืนลำบาก
คำถามเกี่ยวกับยา Morphine
Q1: Morphine ทำให้น้ำหนักเพิ่มขึ้นหรือเปล่า
A1: Morphine เป็นยาที่ใช้รักษาอาการปวดด้วยการบดบังตัวรับความรู้สึกเจ็บปวดในสมอง ยานี้มีทั้งในรูปแบบที่ออกฤทธิ์สั้นและออกฤทธิ์ยาว
ผลข้างเคียงที่พบบ่อยจากการใช้ยาประกอบด้วย ท้องผูก มึนหัว คลื่นไส้ อาเจียน และปากแห้ง ไม่มีรายงานที่พบว่ายานี้ทำให้น้ำหนักตัวเพิ่มได้
อย่างไรก็ตาม มีบางคนที่รับประทานยานี้แล้วน้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น ซึ่งอาจเกิดจากการที่ท้องผูกจากการใช้ยา
ผู้ที่ใช้ยา Morphine มักจะมีกิจกรรมทางกายที่ลดลง ไม่ว่าจะด้วยสาเหตุจากอาการปวด หรือความรู้สึกง่วงนอนจากการใช้ยาก็ตาม ดังนั้น การระมัดระวังเรื่องการรับประทานอาหารอาจช่วยลดโอกาสที่จะมีน้ำหนักเพิ่มขึ้นจากการใช้ยาได้
Q2: Morphine ส่งผลต่อฟันหรือเหงือกหรือไม่ และจะรักษาอย่างไร
A2: ผลข้างเคียงเกี่ยวกับปากที่อาจเกิดขึ้นจากการใช้ยา Morphine มีอย่างเดียว คือ อาการปากแห้ง ให้ลองเคี้ยวหมากฝรั่ง หรืออมลูกอมเพื่อบรรเทาอาการดังกล่าวได้
อย่างไรก็ตาม ยา Morphine อาจก่อให้เกิดผลข้างเคียงหลาย ๆ อย่าง หากเกิดอาการผิดปกติใด ๆ หลังใช้ยา ควรแจ้งให้แพทย์ทราบ
ยา Morphine เป็นยาแก้ปวดกลุ่มโอปิออยด์ที่จำเป็นต้องสั่งจ่ายโดยแพทย์ หรือเภสัชกรผู้เชี่ยวชาญเท่านั้น เพราะยาอาจทำให้เกิดอาการติดยาและถอนยาได้
นอกจากนี้ Morphine ยังมีผลข้างเคียงหลายอย่าง จึงควรปรึกษาแพทย์ทุกครั้งก่อนการใช้ยา
เพราะ Health ดี อะไรก็ดี อ่านบทความความรู้สุขภาพแบบรอบด้านจาก HD ได้ที่ HDmall Blog