พุทราจีน คือยาสมุนไพรและอาหารที่ใช้กันอย่างแพร่หลายตั้งแต่ยุคจีนโบราณ มีสรรพคุณมากมาย เช่น ให้ความอบอุ่นแก่ร่างกาย บำรุงเลือด บำรุงกำลัง แก้อาการนอนไม่หลับ
อีกทั้งยังมีวิตามินที่หลากหลาย เช่น วิตามินเอ วิตามินซี วิตามินบีรวม รวมถึงแร่ธาตุต่าง ๆ เช่น เหล็ก สังกะสี ฟอสฟอรัส และแคลเซียม
สารบัญ
พุทราจีน ลักษณะเป็นอย่างไร
เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก ลำต้นมีหนาม ผลมีผิวเปลือกเรียบ ข้างในมีแค่เมล็ดเดียว ผลสดมีสีเขียวแกมเหลือง พอสุกแล้วก็จะเป็นสีน้ำตาลแดงเข้ม มีรสหวาน มัน และฝาด
พุทราจีนกินได้ทั้งแบบสุกและตากแห้ง ถ้าเป็นแบบแห้ง ควรนำมาแช่น้ำก่อนราว ๆ 3–4 ชั่วโมง ให้ผิวเริ่มตึงก่อนค่อยกิน
สรรพคุณของพุทราจีน
ส่วนต่าง ๆ ของพุทราจีน มีสรรพคุณทางยา ดังนี้
เนื้อพุทราจีน
เนื้อพุทราจีนมีแร่ธาตุและสารสำคัญต่าง ๆ มากมาย เช่น
- โพแทสเซียม ช่วยลดความดันโลหิต และรักษาสมดุลความดันเลือด
- ฟอสฟอรัสและเหล็ก ช่วยเรื่องการไหลเวียนของระบบโลหิต ป้องกันการเกิดโรคโลหิตจาง กล้ามเนื้ออ่อนแรง และบรรเทาอาการวิงเวียนศีรษะ
- แคลเซียม ช่วยรักษาสมดุลความหนาแน่นของมวลกระดูก ลดการอักเสบบริเวณข้อ ลดอาการบวม
- ไฟเบอร์ ครึ่งหนึ่งของเนื้อพุทรามีไฟเบอร์ ช่วยให้ขับถ่ายได้ง่ายขึ้น ลดปัญหาท้องผูก ซึ่งเป็นต้นตอสำคัญในการเกิดริดสีดวงทวาร
- วิตามินซี ช่วยต่อต้านอนุมูลอิสระ ช่วยส่งเสริมการทำงานของระบบภูมิคุ้มกันในร่างกาย ช่วยต้านเซลล์มะเร็งได้หลายชนิด เช่น โรคมะเร็งต่อมไทรอยด์ มะเร็งรังไข่ มะเร็งเต้านม มะเร็งตับ มะเร็งลำไส้ และมะเร็งผิวหนัง
- วิตามินเอ ช่วยบำรุงสายตา ป้องกันอาการตาบอดตอนกลางคืน (อาการมองไม่ชัดในเวลากลางคืนหรือในที่ที่มีแสงไฟสลัว) ช่วยบำรุงผิวพรรณให้สุขภาพดีและแข็งแรง
- วิตามินบีรวม ช่วยในการบำรุงเส้นประสาทและสมอง
- สารอื่น ๆ ในเนื้อพุทรายังมีคุณประโยชน์อื่น ๆ อีก เช่น
-
- ลดความเครียด ช่วยเพิ่มการทำงานของสมองให้ดีขึ้น
- ส่งเสริมการสร้างเยื่อบุในกระเพาะอาหารและลำไส้ ลดความเสี่ยงต่อการเกิดแผลในทางเดินอาหารจากเชื้อแบคทีเรีย
- ลดระดับคอลเรสเตอรอล ไตรกลีเซอไรด์ และไขมันชนิดไม่ดี (LDL) ในเส้นเลือด ช่วยป้องกันหลอดเลือดหัวใจอุดตัน และป้องกันการเกิดเส้นเลือดในสมองตีบ
-
เมล็ดของพุทราจีน
มีสารออกฤทธิ์ที่ระบบประสาทและสมอง จะกระตุ้นให้เกิดการทำงานของกาบา (GABA) ซึ่งเป็นสารสื่อประสาทและฮอร์โมนเซโรโทนิน (Serotonin)
ช่วยรักษาสมดุลของระบบประสาท ลดความเครียด ทำให้ร่างกายสงบลง รู้สึกผ่อนคลาย ส่งเสริมคุณภาพการนอน ทำให้หลับสนิท หลับลึก นอกจากนี้ ยังป้องกันการเกิดโรคลมชักและโรคอัลไซเมอร์ได้ อีกทั้งยังเพิ่มความจำด้วย
เปลือกพุทรา
เปลือกพุทรามีสารแทนนิน (Tannins) ทำให้มีรสฝาด รักษาอาการท้องเสียได้
สารพฤษเคมีสำคัญในพุทราจีน
งานวิจัยจากประเทศจีนรายงานว่าพุทราจีนมีสารต่าง ๆ เหล่านี้
- ฟลาโวนอยด์ (Flavonoid) และโพลีแซกคาไรด์ (Polysaccharide) ซึ่งเป็นสารที่มีความสำคัญในการต้านอนุมูลอิสระ
- กรดไตรเตอร์เพนิก (Triterpenic acids) ช่วยยับยั้งกระบวนการอักเสบ ช่วยลดความเสี่ยงการเกิดโรคมะเร็ง และโรคเรื้อรังบางโรค เช่น โรคเบาหวานชนิดที่ 2
- แอนโทไซยานิน (Anthocyanin) และสารไลโคปีน (Lycopene) ซึ่งเป็นสารเดียวกันกับที่พบในมะเขือเทศและพืชผักผลไม้ที่มีสีแดง
มีคุณสมบัติในการต่อต้านการเกิดโรคมะเร็ง ชะลอความความเสื่อมของเซลล์ ช่วยแก้อาการอ่อนเพลียในสตรีหลังคลอดบุตร บำรุงโลหิต รักษาโรคโลหิตจาง ช่วยไม่ให้เลือดจับตัวกันเป็นก้อน จึงลดความเสี่ยงในการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือดได้
คนท้อง กินพุทราจีนได้ไหม
คนท้องสามารถรับประทานพุทราจีนได้ปกติในประมาณที่พอเหมาะ เพราะสรรพคุณหลักของพุทราจีนนั้นช่วยบำรุงเลือดและบำรุงกำลัง
ที่สำคัญคือควรกินผลไม้สดให้หลากหลาย ไม่ควรกินชนิดใดชนิดหนึ่งติดต่อกันเป็นเวลานาน เพื่อให้ร่างกายได้รับสารอาหารที่ครบถ้วน
ผลไม้ที่คนท้องส่วนใหญ่ควรหลีกเลี่ยงจะเป็นผลไม้ที่มีปริมาณน้ำตาลสูง เช่น ทุเรียน ลำไย มะม่วงสุก เพราะเมื่อกินน้ำตาลเข้าไปมากจะมีความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะโรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์ และอาจมีผลต่อน้ำหนักตัวอีกด้วย
และผลไม้ในกลุ่มดังกล่าวจะทำให้ร่างกายร้อนหากกินมาก เสี่ยงต่อการเกิดอาการไข้และร้อนในได้
น้ำสมุนไพรจากพุทราจีน
เราจะเจอพุทราจีนได้บ่อย ๆ ในเมนูน้ำเต้าหู้ทรงเครื่อง หรือเจอเป็นแบบพุทราเชื่อมในของหวาน
นอกจากน้ำเต้าหู้กับของหวานแล้ว เรายังนำพุทราจีนมาดื่มเป็นน้ำสมุนไพรได้ด้วย แค่ต้มกับเมล็ดเก๋ากี้และดอกเก๊กฮวยเท่านั้น
น้ำสมุนไพรจากพุทราจีนมีสรรพคุณหลักในการรักษาโรคเกี่ยวกับสายตา โดยเฉพาะผู้สูงอายุที่มีอาการตาพร่ามัว มองเห็นไม่ชัดเจน
นอกจากนี้ยังช่วยลดการเกิดมะเร็งต่อมลูกหมากในผู้ชายได้อีกด้วย
วิธีทำ ก็ง่าย ๆ แค่นำพุทราจีน เก๋ากี้ และดอกเก๊กฮวย ในอัตราส่วน 1:1:1 ห่อด้วยผ้าขาวบาง ต้มในน้ำ 1 ลิตร ใช้ไฟกลางจนเดือด ดื่มวันละ 1–2 แก้ว
พุทราจีน ผลไม้ลดน้ำหนัก
พุทรา 100 กรัมให้พลังงานประมาณ 79 แคลอรี ถือได้ว่าเนื้อพุทราสดมีแคลอรีต่ำ อุดมไปด้วยกากใย ช่วยให้อิ่มท้องนาน และทำให้ระบบขับถ่ายทำงานได้ดี
อีกทั้งรสหวานจากพุทราจีนเป็นความหวานจากธรรมชาติ เหมาะสำหรับคนที่อยากควบคุมน้ำหนัก และคุมระดับน้ำตาลในเลือด
กินพุทราจีนอย่างไรให้ดีต่อสุขภาพ
- จากตำราสมุนไพรจีน พุทราจีนมีฤทธิ์ร้อน ถ้ากินเยอะไปก็อาจจะเจ็บคอ มีไข้ เป็นร้อนใน ปากเป็นแผล ครั่นเนื้อครั่นตัว จึงควรกินหรือต้มเป็นน้ำร่วมกับดอกเก๊กฮวยหรือใบเตย เพราะสองอย่างนี้มีฤทธิ์เย็น ดื่มวันละ 1–2 แก้วก็จะช่วยลดความร้อนจากพุทราจีนได้
- แนะนำให้กินแบบผลสดมากกว่าแบบเชื่อม เนื่องจากวิตามินและสารสำคัญต่าง ๆ จะไม่สูญเสียไประหว่างผ่านความร้อน การกินพุทราจีนแบบสด ควรเคี้ยวให้ละเอียดก่อนทุกครั้ง เพราะเนื้อพุทราจีนมีกากใยอาหารอยู่มาก อยู่ในกระเพาะอาหารนาน ๆ อาจทำให้ท้องอืดได้ และไม่ควรกินเกิน 20 ลูกต่อวัน เพราะอาจทำให้ท้องผูก
- คนที่กำลังเป็นประจำเดือน มีอาการท้องอืด และมีอาการบวมบริเวณต่าง ๆ เช่น ตาบวม เท้าบวม ไม่แนะนำให้กินพุทราจีน เพราะความร้อนจากผลไม้จะยิ่งทำให้บวมกว่าเดิม และอาจทำให้ประจำเดือนมามากกว่าปกติ
- ไม่ควรกินพุทราจีนขณะใช้ยาต้านโรคซึมเศร้า เช่น เวนลาฟาซีน (Venlafaxine) หรือยาต้านเศร้ากลุ่ม SNRIs (Serotonin-norepinephrine reuptake inhibitors) เนื่องจากอาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยาสมุนไพรกับยาได้ เป็นผลเสียต่อร่างกาย
เพราะ Health ดี อะไรก็ดี และเราอยากเป็นส่วนหนึ่งที่ช่วยดูแลคุณ กดอ่านบทความความรู้สุขภาพดี ๆ แบบรอบด้านได้ที่ HDBlog
เขียนบทความโดย ทีมแพทย์แผนไทยประยุกต์ HD
ที่มาของข้อมูล
- SaVanna Shoemaker, What is Jujube fruit? Nutrition, Benefits, and uses (https://www.healthline.com/nutrition/jujube), 23 August 2019.
- Jianping Chen, Xiaoyan Liu and ZHonggui Li et al., The Hong Kong University of Science and Technology, A Review of Dietary Zizi phusjujuba Fruit (Jujube): Developing Health Food Supplements for Brain Protection (https://www.researchgate.net/publication/317393848_A_Review_of_Dietary_Ziziphus_jujuba_Fruit_Jujube_Developing_Health_Food_Supplements_for_Brain_Protection), 7 Jun 2017.
- Hasan NM, Alsorkhy MA, Al Battah FF, King Saud bin Abdulaziz University for Health Science, Ziziphus Jujube of the Middle East, Food and Medicine (https://www.researchgate.net/publication/268096032_Ziziphus_Jujube_of_the_Middle_East_Food_and_Medicine), November 2014.
