เมื่อรักษาริดสีดวงทวารด้วยการรับประทานยา การใช้ยาเหน็บ ยาทา แล้วแต่อาการก็ยังไม่ดีขึ้น หรืออาจรุนแรงมากยิ่งขึ้น ในกรณีเช่นนี้แพทย์อาจแนะนำให้ผู้ป่วยรับการทำหัตถการซึ่งมีหลายวิธี รวมทั้งการผ่าตัดริดสีดวงทวาร (Hemorrhoidectomy) มีคำถามมากมายว่า หลังการผ่าตัดจะเกิดอะไรขึ้นบ้าง และต้องปฏิบัติตัวอย่างไร บทความนี้มีคำตอบ
สารบัญ
การฟื้นตัวหลังจากการผ่าตัดริดสีดวงทวาร
การฟื้นตัวหลังจากการผ่าตัดริดสีดวงทวารโดยทั่วไป มักใช้เวลา 1 -2 สัปดาห์ ซึ่งขึ้นอยู่กับวิธีการรักษา ความรุนแรงของริดสีดวงทวาร จำนวนริดสีดวงทวารที่ผ่าตัดออกไป วัย และสภาพร่างกายของผู้ป่วย
แม้หลังการผ่าตัด ผู้ป่วยจะมีความเจ็บปวดและรู้สึกไม่สบายตัว แต่ส่วนใหญ่แล้วจะเริ่มดีขึ้นในวันที่ 3 และ 4 หลังการผ่าตัด และดีขึ้นเรื่อยๆ ในแต่ละวันที่ผ่านไป
โดยปกติแล้วผู้ป่วยจะสามารถกลับมาทำกิจกรรมที่ไม่ต้องใช้แรงมากได้ภายในเวลา 1 สัปดาห์หลังการผ่าตัด และสามารถกลับไปทำกิจกรรมต่าง ๆ ได้ตามปกติภายในเวลา 2 สัปดาห์
อาการปวดหลังจากการรักษาริดสีดวงทวาร
เป็นเรื่องปกติที่จะรู้สึกปวดภายในสัปดาห์แรกหลังการรักษา ผู้ป่วยที่ผ่าตัดเอาริดสีดวงทวารออก (Hemorrhoidectomy) จะมีความเจ็บปวดมากกว่าผู้ที่เลือกวิธีการฉีดยาให้ฝ่อ (sclerotherapy) แต่ความเจ็บปวดอาจมีมาก หรืออาจเป็นแค่ความรู้สึกไม่สบายตัวเท่านั้น
ระดับของความเจ็บปวดที่ผู้ป่วยรู้สึกได้หลังการรักษา มีความเกี่ยวข้องโดยตรงกับรูปแบบของการรักษาและความรุนแรงของริดสีดวงทวารก่อนการผ่าตัด
การรักษาโดยการผ่าตัดสำหรับริดสีดวงทวารขนาดเล็กเพียงติ่งเดียวโดยการใช้การฉีดยาให้ฝ่ออาจทำให้เกิดความเจ็บปวดเล็กๆ น้อยๆ แต่การผ่าตัดเอาริดสีดวงทวารขนาดใหญ่ออกพร้อมกันหลายๆ ติ่ง อาจทำให้เกิดความเจ็บปวดเป็นอย่างมากในช่วงสัปดาห์แรกของการพักฟื้น
การบรรเทาความเจ็บปวดหลังจากการผ่าตัดริดสีดวงทวาร
แพทย์ผู้ดูแลอาจมีวิธีการที่หลากหลายในการบรรเทาความเจ็บปวด ดังนี้
- แนะนำให้ใช้ยาที่มีขายโดยทั่วไป เช่น ไอบูโพรเฟน (ibuprofen) พาราเซตามอล ในช่วงที่มีปวด
- ใช้ยาระบายเพื่อให้อุจจาระนิ่ม ไม่บาด ครูด หรือกระทบแผลผ่าตัด
- ให้รับประทานอาหารที่มีกากใยสูงเพื่อให้อุจจาระนิ่ม และการดื่มน้ำสะอาดอย่างเพียงพอในช่วงเวลาพักฟื้น โดยทั่วไปแล้วคือ ไม่ต่ำกว่า 8 แก้วต่อวัน
- การนั่งแช่น้ำอุ่น (Sitz Bath) อาจช่วยบรรเทาอาการเจ็บปวดได้ ซึ่งจะใช้โถพิเศษที่คล้ายกับกระโถนและใช้ครอบโถส้วมได้พอดี หลังจากนั้นจะสามารถแช่ก้น (บริเวณไส้ตรง) ในน้ำอุ่นสูง 2-3 นิ้วได้ ซึ่งจะช่วยลดอาการเจ็บปวดได้อย่างมาก และสามารถทำได้หลายๆ ครั้งต่อวัน
- ลดกิจกรรมที่ทำให้รู้สึกเจ็บให้เหลือน้อยที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ เช่น ขณะโน้มตัว นั่งยองๆ ยกของ หรือเมื่อเปลี่ยนท่าทางจากยืนเป็นนั่ง โดยเฉพาะในช่วงวันแรกๆ หลังการรักษา
อาการคันหลังการรักษาริดสีดวงทวาร
อาการคันเป็นอาการที่พบได้บ่อยของริดสีดวงทวารภายนอก (External Hemorrhoids) และอาจเป็นต่อไปได้ในช่วงที่แผลผ่าตัดกำลังจะหาย กรณีนี้การแช่น้ำอุ่นอาจช่วยเรื่องอาการคันได้
แพทย์อาจสั่งยาทาเฉพาะที่ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของอาการและตำแหน่งที่ผ่าตัดริดสีดวง
การติดเชื้อหลังจากการผ่าตัดริดสีดวงทวาร
หลังผ่าตัดแผลอาจมีอาการบวมบริเวณปมไหมและทวาร ซึ่งจะคลำได้ตามจำนวนหัวริดสีดวงที่ตัดไปแล้ว และแผลจะยุบเมื่อไหมละลายหมดหลังผ่าตัดประมาณ 3 สัปดาห์เป็นต้นไป
อย่างไรก็ตาม หลังจากการผ่าตัดรักษาริดสีดวงทวาร ผู้ป่วยมีโอกาสติดเชื้อ เนื่องจากอุจจาระสามารถปนเปื้อนตำแหน่งที่ผ่าตัดริดสีดวงออกไปและทำให้เกิดการติดเชื้อได้ ดังนั้นการรักษาความสะอาดทุกครั้งหลังการขับถ่ายจึงเป็นวิธีที่ดีที่สุด
คุณต้องแจ้งแพทย์ให้ทราบทันทีหากมีอาการแสดงของการติดเชื้อ เช่น มีไข้ ซึม อ่อนเพลีย เบื่ออาหาร เจ็บแผลมาก หรือมีอาการที่จำเพาะมากกว่านั้น เช่น มีหนอง หรือน้ำเหลืองออกมาจากแผลผ่าตัดในปริมาณมาก เพื่อแพทย์จะได้ตรวจและรักษาอาการติดเชื้อต่อไป
การมีเลือดออกหลังจากการผ่าตัดริดสีดวงทวาร
การมีเลือดออกเล็กน้อยไม่ใช่เรื่องผิดปกติสำหรับช่วงเวลา 48-72 ชั่วโมงแรกหลังการผ่าตัด คุณอาจสังเกตเห็นว่า มีเลือดออกเป็นหยดๆ ขณะขับถ่าย และหยุดหลังถ่าย หรือมีเลือดติดกางเกงชั้นใน
ทั้งนี้การที่เลือดออกหลังผ่าตัดในปริมาณเล็กน้อยไม่ใช่เรื่องผิดปกติ แต่หากเลือดออกมาก หรือเป็นลิ่มเลือด ควรรีบไปพบแพทย์
นอกจากเลือดออกแล้ว ผู้ป่วยบางคนอาจรู้สึกว่ามีอุจจาระเล็ดเล็กน้อยหลังจากการผ่าตัดริดสีดวงทวาร นี่เป็นปัญหาที่พบได้บ่อยและเป็นเพียงชั่วคราว ซึ่งจะหายไปในช่วงเวลาพักฟื้น หากคุณเกิดภาวะนี้และไม่ดีขึ้นในช่วงหลายสัปดาห์หลังการผ่าตัดก็ควรแจ้งแพทย์ให้ทราบ
การใช้ชีวิตหลังการผ่าตัดรักษาริดสีดวงทวาร
- หลังขับถ่ายอาจใช้ฝักบัว หรือสายชำระที่สะอาดฉีดล้างบริเวณแผลและทวารหนักได้
- ใช้สบู่อ่อนๆ ทำความสะอาดแผลเช้า กลางวัน เย็น ก่อนนอน และหลังถ่ายอุจจาระทุกครั้ง
- สามารถล้างแผลได้บ่อยครั้งเท่าที่ต้องการ หากรู้สึกเจ็บ แสบ คัน เปียกแฉะบริเวณก้น หรือทวารหนัก
- ซับแผลให้แห้งเบาๆ หลังทำความสะอาด โดยใช้ผ้าสะอาด หรือกระดาษทิชชู่เนื้อนุ่ม ไม่ควรเช็ดแรง จะทำให้อักเสบ หรือมีเลือดออกได้
- ท่าที่เหมาะสมในการพักฟื้นหลังผ่าตัดคือ ท่านอนหงาย นอนตะแคง หรือนอนคว่ำ
- สามารถรับประทานอาหารได้ตามปกติ ไม่จำเป็นต้องเน้นเฉพาะอาหารอ่อน แต่ขอให้เป็นอาหารที่ย่อยง่าย มีกากใยอาหารมาก เพื่อให้อุจจาระมีความอ่อนนุ่ม ขับถ่ายง่าย ไม่ต้องเบ่งถ่าย
- ดื่มน้ำสะอาดให้เพียงพอ
- งดการดื่มชา กาแฟ น้ำอัดลม และเครื่องที่มีคาเฟอีน
- นั่งถ่ายเมื่อรู้สึกปวดอุจจาระเท่านั้น ไม่ควรนั่งเบ่ง
- หลีกเลี่ยงการเดินมากๆ หรือนั่งนานๆ
ถึงจะพ้นจากช่วงพักฟื้นหลังผ่าตัดริดสีดวงทวารไปแล้ว แต่ขั้นตอนง่ายๆ เหล่านี้จะสามารถช่วยป้องกันการกลับเป็นซ้ำของริดสีดวงทวาร หรือช่วยชะลอความรุนแรงของโรคได้
แม้ว่าเราไม่สามารถป้องกันไม่ให้เกิดริดสีดวงทวารได้ทุกชนิด แต่การทำตามคำแนะนำด้านการรับประทานอาหารและการขับถ่ายอย่างถูกสุขลักษณะก็สามารถช่วยลดโอกาสเกิดริดสีดวงทวารอีกได้
ตรวจสอบความถูกต้องโดย นพ. พิสุทธิ์ พงษ์ชัยกุล
ที่มาของข้อมูล
- NHS, Piles (Haemorrhoid) (https://www.nhs.uk/conditions/piles-haemorrhoids/) , 21 July 2020.
- Nikooiyan P, Mohammadi Sardo H, Poursaeidi B, Zaherara M, Ahmadi B. Evaluating the safety, efficacy and complications of electrotherapy and its comparison with conventional method of hemorrhoidectomy. Gastroenterol Hepatol Bed Bench. 2016;9(4):259–267 (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5118850/#__ffn_sectitle), 22 July 2020.
- Yeo D, Tan KY. Hemorrhoidectomy – making sense of the surgical options. World J Gastroenterol. 2014;20(45):16976–16983. doi:10.3748/wjg.v20.i45.16976 (https://doi.org/10.3748/wjg.v20.i45.16976), 21 July 2020.
