ก้อนเนื้อที่คอ แบบไหนปกติ แบบไหนอันตราย

ก้อนที่คอมีหลายขนาด ตั้งแต่ขนาดเล็กมากจนแทบไม่รู้ว่ามีก้อนอยู่จนถึงขนาดใหญ่จนคนรอบข้างสังเกตเห็น ก้อนบางก้อนไม่เป็นอันตราย และอาจหายไปได้เอง แต่บางก้อนอาจเป็นอันตรายเสี่ยงที่จะเป็นเนื้อร้ายได้ ควรรีบไปพบแพทย์ ก้อนที่พบในตำแหน่งต่างๆ ของคอบ่งบอกถึงอะไร เกิดจากสาเหตุใดได้บ้าง เมื่อคลำพบก้อนที่คอแล้วต้องทำอย่างไร อันตรายหรือไม่ และควรจะถามคำถามใดบ้างเมื่อไปพบแพทย์

ก้อนเนื้อที่คอ ตรงกลาง ข้างซ้าย ข้างขวา ด้านหลัง

กายวิภาคบริเวณคอ (Neck anatomy) แบ่งคอออกเป็นสองฝั่งจากตำแหน่งกึ่งกลาง คือ ฝั่งซ้ายและฝั่งขวา ทั้งสองฝั่งสมมาตรกัน

แต่ละฝั่งจะแบ่งโดยกล้ามเนื้อที่ยึดส่วนบนของกระดูกอก (Sternum) และกระดูกไหปลาร้า (Clavicle) ไปยังกระโหลกศีรษะด้านหลังใบหู (Mastoid process of the skull) กล้ามเนื้อนี้มีชื่อเรียกว่า “Sternocleidomastoid muscle” การแบ่งโดยกล้ามเนื้อนี้ทำให้แบ่งคอออกเป็นพื้นที่ใหญ่ๆ ด้วยกัน 2 พื้นที่ ได้แก่ พื้นที่สามเหลี่ยมด้านหน้า (Anterior triangle) และพื้นที่สามเหลี่ยมด้านหลัง (Posterior triangle)

การแบ่งพื้นที่เช่นนี้จะทำให้แพทย์สามารถทำนายสาเหตุของก้อนที่คลำได้บริเวณต่างๆ ของลำคอ เนื่องจากบ่งบอกถึงอวัยวะ การไหลเวียนของระบบเลือดและระบบน้ำเหลืองภายใต้พื้นที่นั้นๆ ยกตัวอย่างเช่น การคลำพบก้อนบริเวณพื้นที่สามเหลี่ยมส่วนหน้าใต้ขากรรไกร อาจเกิดจากการอักเสบติดเชื้อ หรือมีเนื้อร้ายบริเวณลิ้นส่วนหน้า ด้านล่างของช่องปาก เหงือกและกระพุ้งแก้ม การคลำพบก้อนบริเวณพื้นที่สามเหลี่ยมส่วนหลังเหนือกระดูกไหปลาร้า อาจมีเนื้อร้ายของระบบทางเดินอาหารและระบบสืบพันธุ์ เป็นต้น

ก้อนที่คอเกิดจากสาเหตุอะไร?

ก้อนที่คอเกิดได้จากหลายสาเหตุ สามารถแบ่งตามระยะเวลาในการพบก้อนที่คอได้ดังนี้

1. ก้อนที่คอเกิดขึ้นแบบเฉียบพลัน (Acute neck masses) พบก้อนที่คอในทันทีหรือพบในระยะเวลาไม่กี่วัน ส่วนใหญ่จะมีอาการร่วม เช่น เจ็บบริเวณก้อน เจ็บคอ กลืนเจ็บ เป็นต้น สาเหตุที่เป็นไปได้ คือ อาจเกิดจากการได้รับการกระทบกระแทกทำให้มีการช้ำ มีเลือดออกใต้ผิวหนัง (Hematoma) ทำให้เกิดก้อนขึ้นมา หรืออาจเกิดจากการอักเสบติดเชื้อของต่อมน้ำเหลือง (Lymphadenitis) หรือต่อมน้ำลาย (Acute sialadenitis) ซึ่งการติดเชื้อเป็นไปได้ทั้งจากเชื้อไวรัสและแบคทีเรีย
2. ก้อนที่คอเกิดขึ้นกึ่งเฉียบพลัน (Subacute neck masses) พบก้อนที่คอในระยะเวลาประมาณหลายสัปดาห์จนถึงหลายเดือน สาเหตุที่เป็นไปได้ คือ การอักเสบเรื้อรังของต่อมน้ำลาย (Chronic sialadenitis) ซึ่งมักจะมีอาการเจ็บหลังจากทานอาหาร มะเร็งของระบบน้ำเหลือง (Lymphoma) มะเร็งของระบบทางเดินหายใจส่วนบน (Upper aerodigestive tract squamous cell carcinoma) มะเร็งที่กระจายมาจากอวัยวะหรือระบบอื่น (Metastatic cancer) เป็นต้น
3. ก้อนที่คอที่เกิดขึ้นมานานแล้ว (Chronic neck masses) พบก้อนที่คอในระยะเวลานาน เป็นมาหลายปี หรือเป็นมาตั้งแต่กำเนิด สาเหตุที่เป็นไปได้คือ ความผิดปกติของต่อมไทรอยด์ที่มีขนาดใหญ่ขึ้น (Enlarged thyroid) ก้อนที่ต่อมไทรอยด์ (Thyroid nodules) ก้อนไขมัน (Lipoma) ก้อนซีสต์ที่เกิดจากการพัฒนาผิดปกติของต่อมไทรอยด์ (Thyroglossal duct cyst) ซึ่งจะพบก้อนนี้ตั้งแต่กำเนิด ก้อนจะขยับขึ้นลงได้ตามการกลืน เป็นต้น

ถ้าคลำเจอก้อนที่คอต้องทำอย่างไร?

ก้อนบางก้อนไม่เป็นอันตรายมาก เมื่อกำจัดหรือรักษาที่สาเหตุแล้วก้อนอาจหายไปได้เอง โดยส่วนใหญ่จะเป็นก้อนที่เกิดขึ้นแบบเฉียบพลันซึ่งเกิดจากการติดเชื้อ แต่บางก้อนอาจอันตราย เช่น ก้อนที่เกิดจากการได้รับบาดเจ็บบริเวณคอทำให้อาจส่งผลกระทบต่อทางเดินหายใจ นอกจากนี้ก้อนที่คอบางก้อนเสี่ยงที่จะเป็นเนื้อร้ายได้ หรือบางก้อนทำให้ระบบเผาผลาญในร่างกายผิดปกติ เช่น โรคไทรอยด์เป็นพิษ ทำให้มีอาการใจสั่น อารมณ์แปรปรวน และคลื่นไส้อาเจียนได้ ดังนั้นเมื่อคลำเจอก้อนที่คอควรไปพบแพทย์เพื่อตรวจวินิจฉัยว่าเกิดจากสาเหตุใด และให้การรักษาที่ตรงกับสาเหตุ

ถ้าเป็นก้อนกลิ้งได้ กดเจ็บ กดไม่เจ็บ แบบไหนอันตราย?

ก้อนที่มีลักษณะกลิ้งได้ เจ็บบริเวณก้อน และมีขนาดเล็ก จะมีโอกาสที่จะเป็นเนื้อร้ายและมีความอันตรายที่น้อยกว่าก้อนที่ฝังติดอยู่กับผิวหนังหรืออวัยวะใกล้เคียง ขยับไม่ได้ ไม่มีความรู้สึกเจ็บบริเวณก้อน และมีขนาดใหญ่ นอกจากนี้ก้อนที่สงสัยว่าจะเป็นเนื้อร้ายจะมีลักษณะต่างๆ ดังต่อไปนี้

• เป็นก้อนที่เกิดขึ้นมานานมากกว่า 2-3 สัปดาห์
• ก้อนมีขนาดที่ใหญ่ขึ้นเรื่อยๆ หรือมีขนาดเล็กลง แต่ไม่หายไปเมื่อผ่านไปนานๆ
• ก้อนทำให้มีปัญหาเกี่ยวกับการกลืน เช่น กลืนลำบาก หรือกลืนติด
• พบก้อนร่วมกับมีอาการเสียงแหบ หายใจติดขัด หรือมีน้ำหนักลดผิดปกติ

อย่างไรก็ตาม การวินิจฉัยนั้นต้องอาศัยประวัติอื่นๆ ร่วมด้วย และไม่จำเป็นต้องมีอาการเหล่านี้เพียงอย่างเดียว รวมถึงต้องมีการตรวจร่างกาย รวมถึงการส่งตรวจชิ้นเนื้อทางพยาธิ (Pathological diagnosis) เพิ่มเติม ในกรณีที่สงสัยว่าจะเป็นเนื้อร้าย

คำถามเกี่ยวกับก้อนที่คอ

มีก้อนที่คอข้างขวา เล็กกว่า 1 ซม.คะ กลิ้งไปกลิ้งมาได้ เวลากดเจ็บคะ ?

แนะนำให้ตรวจกับแพทย์จริงๆที่ รพ.ครับ เนื่องจาก ต้องอาศัยการตรวจร่างกายที่ละเอียด ดูลักษณะก้อน ขนาด ลักษณะพื้นผิว(เรียบ, ขรุขระ) ผิวสัมผัส (อ่อนนุ่ม, เฟิร์ม, แข็ง, ถุงน้ำ), เคลื่อนที่ได้หรือยึดติด, ลักษณะกดเจ็บ, ตำแหน่งก้อน (ต้องดูละเอียดว่า ก้อนอยู่ที่คอ เป็นส่วนไหนของคอ, ใกล้อวัยวะหรือเส้นเลือดที่สำคัญหรือไม่)

เมื่อตรวจร่างกายแล้วแพทย์จะประเมินต่อว่า ก้อนที่ตรวจได้ สามารถกรีด/ดูด(กรณีเป็นถุงน้ำ)ออกได้เลย หรือต้องไปอัลตราซาวน์เพิ่มเติมอีก แล้วจึงวินิจฉัยได้ว่าเป็นโรคอะไรครับ

ตอบโดย นพ. ธีร์ธวัช สถิรรัตน์

คำเจอก้อนอะไรไม่รุ้คะข้างลำคอด้านขวา ตอนแรกเจอก้อนเดียว อีกไม่กี่สัปดาห์ ก็เจออีกก้อนแล้วคะ เวลาเอามือไปโดนจะรุ้สึกปวดๆนิดๆ ตื่นนอนก็จะรุ้สึกเจ็บคอ เกี่ยวกับการพักผ่อนน้อยรึป่าวคะ ?

น่าจะมีการอักเสบติดเชื้อในบริเวณคอครับ โดยเฉพาะถ้าหากว่ามีอาการปวด บวม แดง ร้อนหรือมีไข้ แต่เบื้องต้นยังไม่สามารถบอกได้แน่ชัดนะครับว่าเป็นก้อนของอะไร เพราะก้อนที่คอแล้วมีการอักเสบนั้นเกิดได้จากหลายสาเหตุ จากข้อมูลด้านบนที่ผมเคยอธิบายเอาไว้ครับ อย่างไรก็ตามเพื่อการวินิจฉัยที่ถูกต้อง แะนำให้ไปพบแพทย์เพื่อทำการตรวจก้อนบริเวณดังกล่าวก่อนนะครับ

ตอบโดย นพ. สารินทร์ สีหมากสุก

มีก้อนแข็งที่ลำคอข้างซ้าย กลืนน้ำลายรู้สึกเจ็บคอนิดๆ ไม่ทราบว่าเป็นโรคอะไรคะ ?

สำหรับก้อนที่คอนั้น มีได้หลายสาเหตุมากๆครับ ขึ้นกับประวัติที่ได้ รวมถึงการตรวจร่างกายโดยเฉพาะบริเวณคอครับ ซึ่งเราสามารถแยกได้เป็นก้อนไทรอยด์หรือไม่ใช่ก้อนไทรอยด์ ซึ่งตำแหน่งุคณบอกว้าข้างซ้าย ดังนั้นโอกาสที่จะเป็นก้อนของไทรอยด์นั้นน้อยมากๆครับ และก้อนที่ไม่ใช่ไทรอยด์นั้น 80% มักเป็นเนื้องอก ส่วนอีก 20% มักเกิดจากการ อักเสบติดเชื้อ/เป็นตั้งแต่กำเนิด/อุบัติเหตุครับ และคุณบอกว่าพึ่งพบวันนี้วันแรก ดังนั้นโอกาสที่จะเป็นตั้งแต่กำเนิดหรือเกิดจากประสบอุบัติเหตุก็จะน้อยลง ดังนั้นผมจึงคิดว่าก้อนดังกล่าวน่าจะเป็นผลมาจากการอักเสบติดเชื้อบริเวณคอมากกว่าครับ เพราะหากมีการอักเสบ/ติดเชื้อบริเวณลำคอ เช่น หวัด ฟันผุ ฯลฯ แล้ว ก็จะทำให้ต่อมนำ้เหลืองซึ่งทำหน้าที่ดักจับเชื้อโรคบริเวณคอโตขึ้นมาได้เช่นกันครับ โดยต่อมน้ำเหลืองดังกล่าว หากคลำได้จะมีลักษณะนิ่มๆ หยุ่นๆ โยกไปมาได้ และขนาดมักโตไม่เกิน 2ซม และมักจะโตด้านข้างที่มีการอักเสบติดเชื้อมากกว่า ครับ หากไม่มั่นใจยังไงสามารถพบแพทย์หรือคลินิกใกล้บ้านได้ครับ เนื่องจากก้อนที่คอ ควรจะให้แพทย์ดูหรือคลำก้อนดู ก็จะสามารถพอบอกสาเหตุของโรคได้ครับ

ตอบโดย นพ. สารินทร์ สีหมากสุก

อาจเกิดการติดเชื้อทำให้ทอลอักเสบ มีอาการปวด บวม แดง ซึ่งทอลซิลจะอยู่ในตำแหน่งด้านข้างของลำคอทั้งสองข้างซ้ายและขวา วิธีการบรรเทาอาการปวดเบื้องต้นคือ การพักผ่อนให้เพียงพอ ดื่มน้ำอุ่นเยอะๆอยางน้อย8แก้ว/วัน ทานอาหารอ่อน ใช้น้ำอุ่นผสมเกลือแกงกลั้วคอ2-3ครั้ง/วัน หากปวดมากสามารถอมน้ำแข็งบรรเทาปวดได้ หากอาการไม่ดีขึ้นต้องไปพบแพทย์ค่ะ..โดยปกติหากทอลซิลอักเสบแบบเฉียบพลันมกรักษาให้หายได้ภายใน 2สัปดาห์ แต่หากมีอาการเรื้อรังเป็นๆหายๆเกินกว่า7ครั้งภายใน1ปี อาจต้องรักษาด้วยการผ่าตัดนำเจ้าต่อมทอลซิลออกไป

ตอบโดย ศิรินทิพย์ ผอมน้อย (นักจิตวิทยาคลินิก)

เขียนบทความและตรวจสอบความถูกต้องโดย นพ. สุวพัชญ์ พิศาลมงคล

ที่มาของข้อมูล

• Marvin P. Fried, Neck Mass, (https://www.msdmanuals.com/professional/ear,-nose,-and-throat-disorders/approach-to-the-patient-with-nasal-and-pharyngeal-symptoms/neck-mass), August 2018.
• James Haynes, Evaluation of Neck Masses in Adults, (https://www.aafp.org/afp/2015/0515/p698.html#afp20150515p698-f1), 15 May 2015.
• American Academy of Otolaryngology–Head and Neck Surgery Foundation, Neck Mass in Adults, (https://www.enthealth.org/conditions/evaluation-of-neck-mass-in-adults/) August 2018.