ริดสีดวงทวารเป็นโรคที่ไม่ร้ายแรง เพียงแต่สามารถสร้างความรำคาญและความไม่สุขสบายในการใช้ชีวิตประจำวันให้ผู้ป่วย ทั้งนี้การรักษาที่ถูกวิธีและเหมาะสมกับอาการของโรค สามารถช่วยให้อาการของโรคริดสีดวงทวารดีขึ้นได้ภายใน 1-2 สัปดาห์
สารบัญ
โรคริดสีดวงทวารคืออะไร
โรคริดสีดวงทวารเกิดจากการขยายตัวของหลอดเลือดบริเวณทวารหนัก ทำให้เส้นเลือดฝอยบริเวณนั้นโป่งพอง เกิดก้อนเนื้อที่ปากทวารหนัก และเมื่อถ่ายอุจจาระจะมีเลือดปนออกมาด้วย
สาเหตุการเกิดโรคริดสีดวงทวารส่วนใหญ่มักเกิดจากการเบ่งถ่าย เนื่องจากภาวะท้องผูก
นอกจากนี้โรคริดสีดวงทวารยังอาจเกิดจากสาเหตุอื่นได้ เช่น เกิดจากภาวะตั้งครรภ์ เรียกว่า “ริดสีดวงขณะตั้งครรภ์” เนื่องจากมีการเพิ่มความดันในช่องท้องทำให้เส้นเลือดที่ปากทวารหนักขยายตัวเพิ่มมากขึ้น ยิ่งไปกว่านั้นโรคริดสีดวงทวารยังอาจเกิดจากพันธุกรรมได้อีกด้วย
วิธีรักษาโรคริดสีดวงทวารด้วยตัวเอง
วิธีรักษาโรคริดสีดวงทวารหนักทั้งตามแนวทางแพทย์แผนปัจจุบันและทางเลือกมีหลายวิธี ดังนี้
- ใช้ยาเหน็บทวารหนัก ช่วยลดการอักเสบของริดสีดวง เช่น อาการบวมเต่ง แสบร้อน อาการปวด
- รับประทานยาระบาย หรือยาที่ทำให้อุจจาระนุ่มขึ้น
- รักษาโดยการรับประทานยาสมุนไพร
วิธีรักษาริดสีดวงด้วยตัวเองด้วยสมุนไพรทางเลือก
ว่านหางจระเข้
สรรพคุณ: ช่วยให้ขับถ่ายได้ง่ายขึ้น ลดการอักเสบ อาการปวด ลดอาการคันด้วยฤทธิ์เย็นจากเนื้อวุ้น สามารถใช้ได้ทั้งในรูปแบบยาภายในและยาภายนอก
วิธีรับประทาน: นำใบว่านหางจระเข้สดมาปอกเปลือกออก ล้างน้ำยางสีเหลืองออกให้หมดเหลือเฉพาะเมือกกับเนื้อวุ้นสีขาวใส แล้วหั่นเป็นลูกเต๋าเล็กๆ รับประทานก่อนอาหารตอนเช้าครั้งละประมาณ 1-2 ช้อนโต๊ะ ติดต่อกันทุกวัน ประมาณ 15-30 วัน
วิธีใช้เป็นยาภายนอก: เริ่มด้วยการปอกเปลือกใบว่านหางจระเข้แล้วล้างเอายางสีเหลืองออกจนหมด จากนั้นเหลาให้ปลายแหลมเล็กน้อย เพื่อใช้เหน็บในช่องทวารหนัก อาจนำว่านหางจระเข้ไปแช่ตู้เย็น หรือน้ำแข็งให้แข็งจะทำให้สอดได้ง่ายขึ้น
หมั่นเหน็บวันละ 1-2 ครั้ง จนกว่าจะหาย
เพชรสังฆาต
สรรพคุณ: ช่วยลดการอักเสบ ช่วยให้หลอดเลือดดำที่บวมเป่งบริเวณทวารหนักหดตัว
อย่างไรก็ตามมีการศึกษาด้วยวิธี systematic review and meta-analysis พบว่า ยังไม่มีข้อสนับสนุนที่ชัดเจนที่เพชรสังฆาตช่วยรักษา หรือป้องกันริดสีดวงทวาร
วิธีรับประทาน: นำเพชรสังฆาตสด 1 ปล้อง หั่นเป็นข้อเล็กๆ หุ้มด้วยกล้วยสุก หรือมะขามเปียก แล้วกลืนวันละ 2 ครั้ง หลังอาหารเช้าและเย็น รับประทานติดต่อกันเป็นเวลา 10-15 วัน อาการจะทุเลาลง
หรือจะรับประทานแบบแคปซูล ตามบัญชียาหลักแห่งชาติของกระทรวงสาธารณสุข ตำรับยาผสมเพชรสังฆาต ชนิดผง ครั้งละประมาณ 1 กรัมละลายน้ำ วันละ 3 ครั้งหลังอาหารทันที
เม็ดแมงลัก
สรรพคุณ: เป็นยาระบาย
วิธีรับประทาน: ให้ตักเม็ดแมงลัก 1-2 ช้อนชา แช่ไว้ในน้ำ ทิ้งไว้จนกว่าจะพองเต็มที่ แล้วนำมารับประทานก่อนนอน รับประทานได้ทุกวัน หรือ 3-4 วันต่อสัปดาห์
ตำรับยาริดสีดวงมหากาฬ
จากบัญชียาหลักแห่งชาติ ช่วยบรรเทาอาการริดสีดวงทวารหนัก รับประทานครั้งละ 800 มิลลิกรัม-1 กรัม วันละ 3 ครั้งก่อนอาหาร
วิธีรักษาโรคริดสีดวงทวารแบบแพทย์แผนปัจจุบัน ไม่ต้องผ่าตัด
นั่งแช่น้ำอุ่น
ผสมน้ำอุ่นลงในกะละมังขนาดพอเหมาะ ผสมด่างทับทิมเล็กน้อยลงไปให้น้ำกลายเป็นสีชมพูอ่อนๆ จากนั้นให้นั่งเอาก้นลงไปแช่น้ำอุ่นนานประมาณ 15-30 นาที ควรทำก่อนและหลังอุจจาระ
น้ำอุ่นจะช่วยให้เลือดไหลเวียนได้ดีขึ้น คลายเส้นโลหิตที่โป่งพองที่เกิดเป็นริดสีดวงทวารได้
การฉีดยาที่ริดสีดวงทวาร
เพื่อทำให้หัวริดสีดวงทวารหนักยุบลงและรั้งเนื้อเยื่อริดสีดวงไม่ให้เลื่อนตัวลงมา การรักษาในรูปแบบนี้เหมาะกับหัวริดสีดวงที่ย้อยออกมาไม่มาก และต้องฉีดซ้ำทุก 2-4 สัปดาห์ จนอาการทุเลา
การใช้ยางรัด
เหมาะกับผู้มีหัวริดสีดวงที่ย้อยและมีขั้วขนาดพอรัดได้ การรัดช่วยให้หัวริดสีดวงหลุดออก และพังผืดที่เกิดจากแผลจะรั้งริดสีดวงที่เหลือให้หดกลับเข้าไปในทวารหนัก ทำได้ครั้งละไม่เกิด 3 ตำแหน่ง และการรัดเพิ่มทำได้ทุก 3-4 สัปดาห์
การจี้ริดสีดวงทวารด้วยอินฟราเรด
เหมาะสำหรับริดสีดวงทวารในระยะที่ 1 (ริดสีดวงขนาดเล็กมีเลือดออกและไม่มีก้อนยื่น) และระยะที่ 2 (ริดสีดวงที่ยื่นออกมาจากปากทวารขณะเบ่งถ่ายอุจจาระและสามารถหดกลับเข้าที่เองได้)
ผลข้างเคียงอาจเกิดเลือดออกจากแผลได้หลังการจี้ 1-2 สัปดาห์แรก แต่ไม่มากและมักหยุดเองได้
ผู้ป่วยระยะที่ 3-4 ควรปรึกษาแพทย์
สำหรับการรักษาขั้นที่ 3-4 ไม่ควรรักษาด้วยตัวเอง ส่วนใหญ่จะไม่ค่อยได้ผล หากปล่อยทิ้งไว้จะทำให้อาการหนักขึ้น
- ผู้ป่วยริดสีดวงทวารในระยะที่ 3: ริดสีดวงที่ยื่นออกจากปากทวาร สามารถกลับเข้าที่ได้โดยต้องใช้นิ้วดันกลับ
- ผู้ป่วยริดสีดวงทวารในระยะที่ 4: ริดสีดวงที่ยื่นออกมาตลอดเวลาไม่สามารถดันกลับเข้าที่ได้
แพทย์อาจประเมินและเลือกวิธีอื่นที่เหมาะสมให้โดยไม่ต้องผ่าตัดได้ ขึ้นกับอาการของผู้เข้ารับการรักษา แต่หากจำเป็นอาจต้องผ่าตัด ซึ่งด้วยเทคโนโลยีทางการแพทย์ในปัจจุบัน ทำให้การผ่าตัดไม่ใช่เรื่องน่ากลัวอย่างที่คิด
ในการผ่าตัดอาจมีการฉีดยา หรือรับประทานยาแก้ปวดก่อนการผ่าตัด ช่วยให้ผู้ป่วยสามารถฟื้นตัวจากการผ่าตัดได้เร็ว ปวดแผลน้อย และส่วนใหญ่กลับบ้านได้ใน 1-2 ชั่วโมงหลังการผ่าตัด โดยไม่จำเป็นต้องนอนโรงพยาบาล
ข้อปฏิบัติเพื่อป้องกันการเกิดริดสีดวงทวาร
- รับประทานที่มีกากใยสูง เช่น ผักสด ผลไม้สด กล้วยน้ำว้า มะละกอสุก ข้าวที่ไม่ได้ผ่านกระบวรการขัดสี ช่วยให้การขับถ่ายอุจจาระสะดวกขึ้น อุจจาระนิ่ม ไม่เจ็บแสบทวารหนัก นอกจากนี้ยังช่วยลดความเสี่ยงการเกิดมะเร็งลำไส้ได้อีกด้วย
- ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ สัปดาห์ละ 2-3 วัน ครั้งละประมาณ 20-30 นาที เพื่อช่วยกระตุ้นให้ลำไส้มีการเคลื่อนไหวและบีบให้อุจจาระและเกิดการขับถ่ายของเสียออกมา
- ควรงดการรับประทานเครื่องดื่มผสมคาเฟอีน เช่น ชา กาแฟ มีฤทธิ์ทำให้ท้องผูกได้
- ดื่มน้ำสะอาดให้ได้วันละ 7-8 แก้ว เพื่อให้อุจจาระมีน้ำอุ้ม ส่งผลให้อุจจาระนุ่มไม่ต้องเบ่งถ่าย และควรดื่มน้ำ 1 แก้ว หลังตื่นนอนตอนเช้า เพราะจะช่วยกระตุ้นการขับถ่ายได้
- หลีกเลี่ยงการเบ่งอุจจาระ ควรขับถ่ายให้เป็นเวลา ฝึกให้ลำไส้มีพฤติกรรมอัตโนมัติ
- ไม่ควรกลั้นอุจจาระ ควรเข้าห้องน้ำทันทีเมื่อรู้สึกอยากถ่าย
- หลีกเลี่ยงการใช้ยาระบาย เนื่องจากทำให้กลไกการเคลื่อนไหวของลำไส้อัตโนมัติเสียไป ถ้าไม่ได้รับยา ลำไส้จะไม่ทำงาน และทำให้เกิดอาการท้องผูกได้
- ผ่อนคลายความเครียด เนื่องจากความเครียดทำให้ระบบต่างๆ ในร่างกายแปรปรวน รวมไปถึงระบบขับถ่ายด้วย เพราะเมื่อเกิดความเครียดจะทำให้เบื่ออาหาร จากนั้นลําไส้จะหยุดบีบตัวชั่วคราวพร้อมกับถ่ายไม่ออก
เมื่อมีอาการขับถ่ายผิดปกติ หรือถ่ายอุจจาระเป็นเลือดปริมาณมาก ให้รีบไปพบแพทย์ เพื่อหาสาเหตุของโรคและหาวิธีการรักษาที่ถูกต้อง
คุณก็สามารถป้องกันโรคริดสีดวงทวารได้ เพียงปรับพฤติกรรมการรับประทานอาหารเน้นผักและผลไม้สดมากๆ ดื่มน้ำสะอาดให้เพียงพอ ขับถ่ายให้เป็นเวลา พักผ่อนให้เพียงพอ และผ่อนคลายความเครียด
ตรวจสอบความถูกต้องโดย นพ. ธนู โกมลไสย
บทความแนะนำ
- ริดสีดวงทวาร มีกี่วิธี ใครเหมาะกับวิธีไหน
- ผ่าตัดริดสีดวง เตรียมตัวอย่างไร ข้อดี-ข้อเสีย ผ่าตัดริดสีดวง
ที่มาของข้อมูล
- ผศ.ดร.นพ.วรุตม์ โล่ห์สิริวัฒน์, ภาควิชาศัลยศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล, ผ่าตัดริดสีดวงทวาร อย่างไรไม่ให้เจ็บ (หรือเจ็บน้อย) (www.si.mahidol.ac.th/sidoctor/e-pl/admin/article_files/948_1.pdf), 16 พฤษภาคม 2563.
- NHS, Piles (Haemorrhoid) (https://www.nhs.uk/conditions/piles-haemorrhoids/), 17 August 2020.
- บัญชียาหลักแห่งชาติ, บัญชียาจากสมุนไพร (http://www.dms.moph.go.th/dmsweb/main_page/herbal_book.pdf), 15 พฤษภาคม 2563.
