ไดเมนไฮดริเนต (dimenhydrinate) เป็นยากลุ่ม ยาต้านอาการคลื่นไส้อาเจียนและเวียนศีรษะ (antivertigo) เป็นยาต้านฮีสตามีนที่ใช้ในการป้องกันและรักษาอาการเมารถ เมาเรือ และอาการวิงเวียนศีรษะ นอกจากนี้ยังสามารถใช้ในการรักษาอาการคลื่นไส้และอาเจียนที่เกิดจากสาเหตุต่างๆ
ปริมาณยาที่วางจำหน่ายสำหรับยาเม็ดรับประทานประกอบด้วย dimenhydrinate ขนาด 25 และ 50 มิลลิกรัม และยาน้ำประกอบด้วย dimenhydrinate ขนาด 15 มิลลิกรัมต่อตัวยา 5 มิลลิลิตร
สารบัญ
สรรพคุณของ dimenhydrinate
- ป้องกันและรักษาอาการเมารถ เมาเรือ ทานเพื่อป้องกันอาการคลื่นไส้ วิงเวียนศีรษะ อาเจียนที่เกิดจากการเดินทางและใช้รักษาได้
- บรรเทาอาการวิงเวียนศีรษะ ลดอาการวิงเวียนศีรษะที่เกิดจากความผิดปกติในระบบการทรงตัว บ้านหมุน
- บรรเทาอาการคลื่นไส้และอาเจียน ลดอาการคลื่นไส้และอาเจียนที่เกิดจากสาเหตุอื่น
กลไกการออกฤทธิ์ของ dimenhydrinate
ยาไดเมนไฮดริเนต เป็นยาต้านอาเจียนและต้านอาการเวียนศีรษะ ตัวยาแข่งขันกับฮีสตามีนในการเข้าจับกับตัวรับฮีสตามีน-1 (histamine-1) ในเซลล์ระบบทางเดินอาหาร หลอดเลือด และระบบทางเดินหายใจ
กลไกการต้าน อาการเวียนศีรษะ และอาเจียน เกิดจากไดเมนไฮดริเนต ยับยั้งตัวรับเคมี ทำให้ลดการกระตุ้นส่วนเวสทิบูลา (vestibular) และกดการทำงานของลาบีรินธีน (labyrinthine) ผ่านฤทธิ์ยับยั้งโคลิเนอร์จิกของตัวยา
ข้อบ่งใช้ยา dimenhydrinate
ยาไดเมนไฮดริเนต ชนิดรับประทาน มีข้อบ่งใช้ คือ รักษาและป้องกันอาการเมารถ เมาเรือ (motion sickness) อาเจียน และอาการเวียนศีรษะ แบบบ้านหมุน (vertigo) จากโรค Meniere’s disease
- ขนาดรับประทานในผู้ใหญ่ 50-100 มิลลิกรัม วันละ 3-4 ครั้ง
- ขนาดยาสูงสุดต่อวัน คือ 400 มิลลิกรัม
การใช้ยาสำหรับเพื่อป้องกันอาการเมารถ เมาเรือ ให้ใช้ยาครั้งแรกก่อนการเดินทาง 30 นาที
- ขนาดการใช้ยาในเด็ก อายุ 2-5 ปี คือ 12.5-25 มิลลิกรัม ทุก 6-8 ชั่วโมง ขนาดยาสูงสุดต่อวัน คือ 75 มิลลิกรัม
- ขนาดการใช้ยาในเด็ก อายุ 6-12 ปี คือ 25-50 มิลลิกรัม ทุก 6-8 ชั่วโมง ขนาดยาสูงสุดต่อวัน คือ 150 มิลลิกรัม
- ขนาดการใช้ยาในเด็กอายุมากกว่า 12 ปี ให้ใช้ขนาดยาแบบเดียวกับในผู้ใหญ่
ข้อควรระวังของการใช้ยา dimenhydrinate
การรับประทานยาไดเมนไฮดริเนต ร่วมกับแอลกอฮอล์จะทำให้ผลการง่วงซึมรุนแรงขึ้น ควรหลีกเรื่องการดื่มแอลกอฮอล์ในระหว่างการใช้ยา ตัวยาอาจก่อให้เกิดอาการง่วงซึมได้ หากมีอาการควรหลีกเลี่ยงการขับขี่ยานพาหนะ หรือหลีกเลี่ยงการทำกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับการใช้เครื่องจักร
- ไม่ใช้ยาในผู้ป่วยที่มีการแพ้ยานี้
- ระวังการใช้ยาในผู้ป่วยที่มีอาการชัก
- ระวังการใช้ยาในผู้ป่วยต้อหินมุมปิด
- ระวังการใช้ยาในผู้ป่วยต่อมลูกหมากโต
- ระวังการใช้ยาในผุ้ป่วยโรคหอบหืด
- ระวังการใช้ยาในผู้ป่วยโรคหัวใจและหลอดเลือด ได้แก่ โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ โรคความดันโลหิตูง
- ระวังการใช้ยาในผู้ป่วยโรคตับ
- ระวังการใช้ยาในเด็ก สตรีมีครรภ์ สตรีให้นมบุตร
- ระวังการใช้ยาในผู้ป่วยที่มีทางเดินอาหารตีบหรืออุดตัน
ผลข้างเคียงอันไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา dimenhydrinate
- อาจก่อให้เกิดอาการมึนงง ง่วงซึม ตื่นตัว ปวดศีรษะ นอนไม่หลับ หัวใจเต้นเร็ว คลื่นไส้ ปากแห้ง ระคายเคืองกระเพาะอาหาร ตาพร่า ปัสสาวะขัด
- นอกจากนั้น การได้รับยาไดเมนไฮดริเนต เกินขนาด อาจก่อให้เกิดอาการง่วงซึม ม่านตาขยาย ใบหน้าแดง ตื่นตัว เห็นภาพหลอน สับสน อาการชัก โคมา
ข้อปฏิบัติเมื่อลืมรับประทานยา dimenhydrinate
- หากลืมรับประทานยาไดเมนไฮดริเนต ตามเวลาปกติที่รับประทาน ถ้าปกติรับประทาน 1 เม็ด ให้รับประทานยาทันทีที่นึกได้จำนวน 1 เม็ดโดยไม่ต้องเพิ่มขนาดยาเป็น 2 เม็ดแทนเม็ดที่ลืมรับประทาน
- ในกรณีลืมรับประทานยาใกล้กับเวลารับประทานถัดไป ให้รับประทานยาในมื้อถัดไปในขนาด 1 เม็ด โดยข้ามยาในมื้อที่ลืมไปและไม่ต้องเพิ่มขนาดยาเป็น 2 เม็ด
ข้อมูลการใช้ยาในสตรีมีครรภ์และสตรีให้นมบุตร
สำหรับการใช้ยาในสตรีมีครรภ์ ตัวยาจัดอยู่ในกลุ่ม category B คือ ยาค่อนข้างมีความปลอดภัยในการใช้ยาในสตรีมีครรภ์
ประเภทของยาตามองค์การอาหารและยา ประเทศไทย
โดยทั่วไปยาไดเมนไฮดริเนต จัดอยู่ในกลุ่มยาอันตราย จำหน่ายเฉพาะในร้านขายยาแผนปัจจุบันที่มีเภสัชกรชั้นหนึ่งเป็นผู้จ่ายยาเท่านั้น แต่ถ้าเป็นตัวยาไดเมนไฮดริเนต ขนาด 50 มิลลิกรัม บรรจุในแผง แผงละ 2 เม็ด จัดเป็นยาสามัญประจำบ้าน
ข้อมูลการเก็บรักษายา dimenhydrinate
ควรเก็บรักษายาที่อุณหภูมิ 20 ถึง 25 องศาเซลเซียส และเก็บให้พ้นจากแสงแดด
ปฏิกิริยาระหว่างอาหารและยา
ควรหลีกเลี่ยงการรับประทานยาไดเมนไฮดริเนต ร่วมกับเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ เพราะจะทำให้ง่วงซึมมากขึ้น
ปฏิกิริยากับยาตัวอื่น
การรับประทานยาไดเมนไฮดริเนต ร่วมกับยาต้านซึมเศร้า จะทำให้ง่วงซึมมากขึ้น และอาจทำให้เกิดความเป็นพิษต่อหู ถ้าใช้ร่วมกับยากลุ่ม aminoglycosides
