ยาแก้ไอและยาแก้หวัด เป็นสารเสพติดด้วยหรือ?

สาร DXM ในยาแก้ไอและยาแก้หวัด สามารถทำให้ผู้ใช้มีความรู้สึกเคลิบเคลิ้มและหลุดลอยได้ และเนื่องจากยาเหล่านี้สามารถหาซื้อได้ทั่วไปตามร้านขายยา จึงมีความเสี่ยง หรือมีผลข้างเคียงขึ้นได้หากมีการใช้ยาเกินขนาด หรือนำไปใช้ในทางที่ผิด ข้อมูลเหล่านี้จะช่วยให้คุณรู้จักยานี้มากขึ้น

เหตุใดจึงมีคนใช้ยาแก้ไอและยาแก้หวัดเพื่อให้เกิดอาการมึนเมา

Dextromethorphan (DXM) เป็นสารเคมีชนิดหนึ่งที่เป็นส่วนประกอบของยาแก้ไอและยาแก้หวัด ซึ่งออกฤทธิ์ช่วยบรรเทาอาการไอ

โดยสาร DXM เป็นสารอนุพันธ์ของ opioid แต่ไม่มีคุณสมบัติในการลดอาการปวด แต่หากผู้ป่วยใช้ DXM เกินขนาดจะทำให้มีอาการประสาทหลอนและหลุดลอยไม่มีสติได้

นอกจากนี้ DXM ยังออกฤทธิ์กดประสาทที่ส่งผลต่อสมองและระบบที่ควบคุมระบบทางเดินหายใจและหัวใจอีกด้วย

ยาที่มีส่วนประกอบของ DXM มักจะผลิตออกมาในรูปแบบของ ยาน้ำแก้ไอรสหวาน แบบผง หรือแบบแคปซูลที่เป็น DXM บริสุทธิ์

ผลข้างเคียงระยะสั้น

การใช้ DXM ในปริมาณที่มากเกินไปจะทำให้มีอาการประสาทหลอนและหลุดลอยเช่นเดียวกับอาการของการเสพยาเคและพีซีพี เมื่อรับประทานยาไปแล้วอาการข้างเคียงจะยังเกิดขึ้นอยู่นานถึง 6 ชั่วโมง

นอกจากนี้ DXM ยังทำให้ผู้ใช้มีปัญหาในการควบคุมกล้ามเนื้อแขนขา เกิดภาพเบลอ พูดจาเลอะเลือน เวียนศีรษะ และกระบวนการคิด การตัดสินใจไม่สมบูรณ์

ผลข้างเคียงระยะสั้นอื่นๆ ดังนี้

• มีอาการหวาดระแวงและรู้สึกสับสน
• เหงื่อออกมากผิดปกติ
• คลื่นไส้อาเจียน (หากรับประทานยาแก้ไอแบบน้ำหวานในปริมาณมากเกินขนาดจะทำให้อาเจียนได้)
• ปวดท้อง
• หัวใจเต้นผิดปกติและเกิดภาวะความดันโลหิตสูง
• รู้สึกเหนื่อยล้าเหมือนพักผ่อนไม่เพียงพอ
• ผิวแห้งและคัน ผิวหน้าเป็นผื่นแดง

หลายคนเข้าใจว่า DXM เป็นยาที่ปลอดภัยเพราะมีจำหน่ายทั่วไปตามร้านขายยา แต่การใช้ยาเกินขนาดจะทำให้เกิดผลข้างเคียงที่เป็นอันตรายต่อร่างกายได้ เช่น สูญเสียการรับรู้ ชัก สมองถูกทำลาย และอาจเสียชีวิตได้ในที่สุด

ผลข้างเคียงที่เป็นอันตราย

ผลข้างเคียงที่เป็นอันตรายจากการใช้ DXM คือ อาการ Hyperthermia ที่จะทำให้ผู้ใช้ยามีไข้สูงมาก หากเกิดอาการในสภาพอากาศร้อน หรือเมื่อร่างกายกำลังใช้พลังงานอย่างหนักและออกแรงมาก

เช่น กรณีไปเต้นในสถานบันเทิงที่มีผู้คนแออัด DXM จะทำให้อุณหภูมิร่างกายเพิ่มขึ้นสูงขึ้นอย่างรวดเร็วส่งผลต่อสมองและเป็นลมหมดสติ จนอาจทำให้เสียชีวิตในที่สุด

ผลข้างเคียงระยะยาว

แม้อาการติดยา DXM จะไม่ได้แสดงออกมากนักทางด้านร่างกาย แต่ผู้เสพจะมีอาการทางอารมณ์ที่แสดงออกมาให้เห็นชัดเจนว่า กำลังเสพติด DXM

อย่างไรก็ตาม ยังไม่มีนักวิจัยท่านใดสามารถยืนยันได้เกี่ยวกับผลกระทบข้างเคียงระยะยาวจากการเสพยา แต่การสังเกตจากผู้ป่วยติด DXM พบว่า พวกเขาจะมีปัญหาเกี่ยวกับการเรียนรู้และการรับรู้ หรือมีอาการความจำเสื่อมหากเสพยามาเป็นระยะเวลานาน

นอกจากนี้ผู้ที่เคยเสพยาชนิดนี้ยังบอกด้วยว่า พวกเขามีอาการหวาดระแวงและซึมเศร้าอยู่ตลอดเวลาแม้จะไม่ได้ใช้ยาแล้วก็ตาม

การใช้ยา DXM อย่างต่อเนื่องเป็นระยะเวลานานจะส่งผลให้หัวใจและอวัยวะภายในเสื่อมและถูกทำลาย ทั้งยังทำให้เกิดโรคความดันโลหิตสูง ชีพจรเต้นเร็ว และมีปัญหาระบบทางเดินหายใจ

ปัญหาอื่นๆ ที่อาจเกิดขึ้นตามมา

• การใช้ DXM เกินขนาดสามารถเกิดขึ้นได้เสมอ โดยเฉพาะหากยามาในรูปแบบผงแป้ง หากใช้ยาเกินขนาดจะมีอาการชักเนื่องจากสมองถูกทำลายและอาจเสียชีวิตได้
• บนฉลากยาแก้ไอ หรือยาแก้หวัดจะมีคำเตือนแจ้งไว้ว่า ยานี้ทำให้ง่วงซึมไม่ควรขับขี่ยานพาหนะ หรือทำงานเกี่ยวกับเครื่องจักรกล เห็นได้ชัดว่า หากมีการใช้ DXM ในปริมาณที่มากเกินไป จะทำให้ผู้ใช้มีสมรรถนะทางด้านร่างกายลดลงและอาจอยู่ในภาวะเสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุได้
• ยาที่มีส่วนประกอบของ DXM มักมีสารประกอบของยาตัวอื่นๆ ด้วย เช่น ยาแก้ปวด หรือยาแก้แพ้ โดยยาแก้หวัดส่วนใหญ่มักมีส่วนประกอบของพาราเซตามอลที่ช่วยบรรเทาอาการปวด ส่งผลให้ผู้ใช้ยาเสี่ยงต่อการเกิดปัญหากับตับ หรือเกิดอาการตับวายหากใช้ยาเกินขนาด

การใช้ยาแก้หวัดเพื่อให้เกิดอาการมึนเมาแบบยาเสพติดนั้น ผู้เสพอาจไม่ได้สังเกตว่า มีการใช้ยาในปริมาณมากน้อยเพียงใด หรืออาจใช้ยาเสพติดอื่นๆ และมีการดื่มแอลกอฮอล์ร่วมด้วย

พฤติกรรมเหล่านี้จะเพิ่มความเสี่ยงต่อการทำลายสุขภาพ โดยเฉพาะเมื่อมีการใช้ยาแก้หวัดร่วมกับการเสพ MDMA จะทำให้เกิดภาวะตัวร้อนจัดส่งผลต่อการทำงานของสมอง เกิดอาการชัก หมดสติ และทำให้เสียชีวิตได้ในที่สุด

หากติดแล้วจะเลิกอย่างไร

เนื่องจาก DXM สามารถหาซื้อได้ง่ายและมีราคาถูก ทำให้ผู้ใช้ยาอาจติดยานี้ได้ง่ายมาก เมื่อต้องการหยุดยาจะมีอาการซึมเศร้าและนอนไม่หลับ

หากพบว่า คุณเอง หรือคนที่คุณรู้จักกำลังเสพติด DXM อยู่ แนะนำให้บอกบุคคลใกล้ชิดว่า คุณกำลังมีพฤติกรรมดังกล่าวเพราะพวกเขาจะช่วยคุณได้ จากนั้นเริ่มนำยาที่มีส่วนประกอบของ DXM ทิ้งให้หมด

จากนั้นปรึกษาแพทย์หรือนักบำบัดเพื่อร่วมกลุ่มบำบัดจะช่วยให้เลิกยา DXM ได้ง่ายขึ้น

หลีกเลี่ยงการใช้ DXM

พบว่า หลายคนมีการซื้อยาแก้ไอ หรือยาแก้หวัดเก็บไว้เป็นยาสามัญประจำบ้าน ซึ่งมีโอกาสสูงที่คนในครอบครัวจะใช้ยานี้เพื่อเสพ

พฤติกรรมดังกล่าวถือว่า “เสี่ยงและเป็นอันตราย โดยเฉพาะเมื่อมีการใช้ยาร่วมกับการใช้สารเสพติดอื่นๆ” แต่ใครจะเชื่อว่า ยาที่หาซื้อได้ง่ายๆ ตามร้านขายยาจะส่งผลกระทบร้ายแรงต่อร่างกายและสมองได้หากมีการใช้เกินขนาดหรือใช้ร่วมกับยาเสพติดอื่นๆ

นอกจากนี้ การใช้ DXM บริสุทธิ์ยังส่งผลเสียได้เช่นกัน เพราะคุณจะไม่มีทางทราบได้เลยว่า ยาเหล่านั้นบริสุทธิ์จริงหรือไม่ ซึ่งอาจมีใครสักคนชักชวนให้คุณลองในงานเลี้ยงสังสรรค์ หรือตามสถานบันเทิง ก็ได้

ดังนั้นเมื่อไม่รู้ว่าสิ่งนั้นคืออะไร คุณจึงต้องปฏิเสธสิ่งนั้นไปเพราะเป็นการเสี่ยงและอันตรายเกินไปที่จะทดลอง

ทางที่ดีควรใช้ยาเมื่อจำเป็น หรือเมื่อมีอาการเจ็บป่วยเท่านั้น และใช้ในปริมาณที่ฉลากแนะนำ หรือภายใต้การแนะนของแพทย์ หรือเภสัชกร ก่อนใช้ยา จึงจะดีและปลอดภัยที่สุด

ตรวจสอบความถูกต้องโดย นพ. พิสุทธิ์ พงษ์ชัยกุล