ในเวลาที่เราป่วย เป็นไข้หวัด ไม่สบาย ก็มักจะเบื่ออาหาร ไม่อยากกินข้าว แม้ว่าจะมีอาหารจากร้านดัง หรือของหวานที่ชื่นชอบมาวางตรงหน้าก็ตาม
อย่างไรก็ตาม ความจริงแล้วในช่วงที่เป็นไข้หวัดร่างกายกลับต้องการสารอาหารมากกว่าปกติ เพื่อฟื้นฟูสุขภาพร่างกายให้กลับมาแข็งแรงเหมือนเดิม เราจึงต้องใส่ใจการรับประทานอาหารในช่วงที่ป่วยให้มากๆ
สารบัญ
ทำไมเป็นไข้ ไม่สบาย แล้วอ่อนเพลีย
ในช่วงที่เราป่วย มีไข้ อุณหภูมิในร่างกายจะสูงกว่าปกติ ทำให้ขบวนการเผาผลาญของร่างกายจะทำงานหนักขึ้น ส่งผลให้เพิ่มอัตราการเผาผลาญพลังงาน และใช้พลังงานที่มีอยู่หมดไปอย่างรวดเร็วกว่าปกติ ทำให้ร่างกายต้องการพลังงานจากภายนอกไปทดแทนส่วนที่ใช้หมดไป
หากผู้ป่วยมีไข้สูง ร่างกายก็จะยิ่งเผาผลาญพลังงานมากขึ้น ทำให้ต้องรับประทานอาหารเพิ่มมากขึ้นไปด้วย แต่ผู้ป่วยส่วนมากมักเบื่ออาหาร รับประทานอาหารได้น้อยกว่าปกติ ร่างกายจึงต้องเอาพลังงานที่สะสมไว้มาใช้
ไขมันและกล้ามเนื้อที่สะสมไว้จะถูกนำมาใช้เป็นพลังงานแทนอาหาร หากเจ็บไข้ไม่สบายเพียง 2-3 วัน อาจจะไม่มีความเปลี่ยนแปลงอะไร แต่ถ้าเป็นไข้หลายวันย่อมเห็นได้ชัด
การที่ผู้ป่วยไข้หวัดได้รับพลังงานไม่เพียงพอกับที่ใช้ไป จะทำให้รู้สึกอ่อนเพลีย ซูบผอม และซีดเซียวลงนั่นเอง
ระบบภูมิคุ้มกันสำคัญกับโรคไข้หวัดอย่างไร?
ไข้หวัดเป็นโรคที่เกิดจากเชื้อไวรัส ไม่สามารถใช้ยาปฏิชีวนะรักษาได้ ต้องให้ระบบภูมิคุ้มกันในร่างกาย หรือที่เรียกกันว่า “ภูมิต้านทานโรค กำจัดเชื้อไวรัสเอง”
ขบวนการต้านทานโรคของร่างกายนั้นเป็นเรื่องซับซ้อน แต่พอสรุปได้ว่า เมื่อเชื้อโรคเข้าสู่ร่างกาย ร่างกายจะใช้ทั้งเม็ดเลือดขาวเข้าไปโจมตีและผลิตแอนติบอดี (Antibody) ออกมากำจัดเชื้อโรค
การที่ร่างกายจะแพ้ หรือชนะเชื้อโรคนั้น ขึ้นอยู่กับคุณภาพ หรือประสิทธิภาพของภูมิต้านทานโรคที่ผลิตขึ้น โดยส่วนสำคัญที่ช่วยให้ระบบภูมิคุ้มกันทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพก็คือ สารอาหารต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นโปรตีน เกลือแร่ หรือวิตามิน
อาหาร เป็นปัจจัยสำคัญในการรักษาโรค
ในยามที่มีไข้ แม้จะเป็นไข้หวัดธรรมดา ก็ควรพยายามรับประทานอาหารให้ได้มากที่สุด ไม่จำเป็นต้องรับประทานทีละมากๆ อาจจะค่อยๆ รับประทานทีละน้อย วันละหลายๆ มื้อก็ได้
อาหารที่ควรรับประทานนั้นจะต้องหลากหลาย และอุดมไปด้วยสารที่ช่วยกระตุ้นให้ระบบภูมิกันทำงานได้ปกติ เช่น เบต้าแคโรทีน วิตามินซี อี หรือดี
เมื่อร่างกายได้รับสารอาหารอย่างเพียงพอ หรือเมื่อเรามีภาวะโภชนาการที่ดี ก็จะทำให้ระบบต่างๆ ในร่างกายทำงานได้ดีขึ้น โดยเฉพาะระบบภูมิคุ้มกันที่มีส่วนสำคัญในการรักษาโรคไข้หวัด
ข้อดีของการมีภาวะโภชนาการดี
เราควรรับประทานอาหารที่มีประโยชน์อยู่เสมอ ไม่ว่าจะอยู่ในช่วงที่ร่างกายแข็งแรงเป็นปกติ หรือช่วงที่ป่วย ด้วยเหตุผลต่อไปนี้
- ผู้ที่มีภาวะโภชนาการดี ได้รับสารอาหารอย่างเพียงพอ จะมีภูมิต้านทานโรคสูงกว่าผุ้ที่ไม่สนใจเรื่องอาหารการกิน หรือผู้ที่มีภาวะทุพโภชนาการ
- ผู้ที่มีภาวะโภชนาการดีจะมีสารอาหารหลายอย่างสะสมไว้ในร่างกายเพียงพอที่จะใช้ต้านทานโรค เมื่อได้รับเชื้อโรคก็อาจจะไม่มีอาการเจ็บไข้ เพราะสามารถกำจัดเชื้อโรคได้ทันท่วงที
- ผู้ที่มีภาวะโภชนาการดี เมื่อป่วยเป็นไข้หวัดก็จะหายเร็วกว่าผู้ที่มีภาวะโภชนาการไม่ดีมาก
อาหารที่ย่อยง่ายและมีไขมันดี เป็นอาหารที่เหมาะกับผู้ป่วยไข้หวัดที่สุด
อาหารจำพวกซุป เช่น ข้าวต้มเครื่องที่ไม่เลี่ยนมาก โจ๊ก ซุปไก่ หรือซุป ล้วนคล่องคอ กลืนง่าย เหมาะกับผู้ป่วยไข้หวัดมาก เพราะรับประทานง่าย ย่อยง่าย และอุดมไปด้วยคุณค่าทางโภชนาการสูง
นอกจากนี้การจิบชาอุ่นๆ เป็นประจำ ก็จะช่วยบรรเทาอาการคัดจมูก น้ำมูกไหลได้
แต่หากผู้ป่วยอยากรับประทานของหวานเพื่อเพิ่มความสดชื่น แนะนำให้ดื่มน้ำผักผลไม้ปั่น นอกจากจะมีรสชาติอร่อยแล้ว ยังอุดมไปด้วยวิตามินต่างๆ เช่น วิตามินซี อี เอ หรือเบต้าแคโรทีน ที่ช่วยกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันให้ทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น
อาหารที่ควรหลีกเลี่ยงในช่วงที่เป็นไข้หวัด
ยังไม่มีการศึกษาที่ชัดเจนนักว่า ควรหลีกเลี่ยงอาหารประเภทใดในช่วงที่ป่วยเป็นโรคไข้หวัด
อย่างไรก็ตาม ผู้ป่วยควรหลีกเลี่ยงอาหารที่มีผลในภูมิคุ้มกันร่างกายลดต่ำลง ได้แก่ เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และพยายามหลีกเลี่ยงอาหารที่มีปริมาณน้ำตาลและไขมันอิ่มตัวสูง(เช่น อาหารตะวันตก)
เนื่องจากพบว่า อาหารและเครื่องดื่มเหล่านี้มีความสัมพันธ์กับการเพิ่มการอักเสบได้
โรคไข้หวัด หรือไข้หวัดใหญ่ ส่วนใหญ่มักเกิดจากการติดเชื้อไวรัส ซึ่งการรักษาระบบภูมิคุ้มกันในร่างกายให้แข็งแรงอยู่เสมอ จะช่วยให้เราสามารถป้องกันโรคนี้ได้
ทำได้โดยการพักผ่อนให้เพียงพอ ดื่มน้ำมากๆ รักษาสุขภาพจิตให้ดี รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ ออกกำลังกายเป็นประจำ และฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่เป็นประจำทุกปี
ตรวจสอบความถูกต้องโดย นพ. พิสุทธิ์ พงษ์ชัยกุล
ที่มาของข้อมูล
- Starve a fever and feed a cold: feeding and anorexia may be adaptive behavioral modulators of autonomic and T helper balance. National Center for Biotechnology Information. (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15823688).
- Kristeen Cherney, Flu Diet: 9 Foods to Eat When You Have the Flu and 4 Things to Avoid (https://www.healthline.com/health/what-to-eat-when-you-have-the-flu#to-eat), 21 March 2020.
- Childs CE, Calder PC, Miles EA. Diet and Immune Function. Nutrients. 2019 Aug 16;11(8):1933. doi: 10.3390/nu11081933. PMID: 31426423; PMCID: PMC6723551.
