เมื่อรักษาริดสีดวงทวารด้วยการรับประทานยา การใช้ยาเหน็บ ยาทา แล้วแต่อาการก็ยังไม่ดีขึ้น หรืออาจรุนแรงมากยิ่งขึ้น ในกรณีเช่นนี้แพทย์อาจแนะนำให้ผู้ป่วยรับการทำหัตถการซึ่งมีหลายวิธี รวมทั้งการผ่าตัดริดสีดวงทวาร (Hemorrhoidectomy) มีคำถามมากมายว่า หลังการผ่าตัดจะเกิดอะไรขึ้นบ้าง และต้องปฏิบัติตัวอย่างไร บทความนี้มีคำตอบ
สารบัญ
การฟื้นตัวหลังจากการผ่าตัดริดสีดวงทวาร
การฟื้นตัวหลังจากการผ่าตัดริดสีดวงทวารโดยทั่วไป มักใช้เวลา 1 -2 สัปดาห์ ซึ่งขึ้นอยู่กับวิธีการรักษา ความรุนแรงของริดสีดวงทวาร จำนวนริดสีดวงทวารที่ผ่าตัดออกไป วัย และสภาพร่างกายของผู้ป่วย
แม้หลังการผ่าตัด ผู้ป่วยจะมีความเจ็บปวดและรู้สึกไม่สบายตัว แต่ส่วนใหญ่แล้วจะเริ่มดีขึ้นในวันที่ 3 และ 4 หลังการผ่าตัด และดีขึ้นเรื่อยๆ ในแต่ละวันที่ผ่านไป
โดยปกติแล้วผู้ป่วยจะสามารถกลับมาทำกิจกรรมที่ไม่ต้องใช้แรงมากได้ภายในเวลา 1 สัปดาห์หลังการผ่าตัด และสามารถกลับไปทำกิจกรรมต่าง ๆ ได้ตามปกติภายในเวลา 2 สัปดาห์
อาการปวดหลังจากการรักษาริดสีดวงทวาร
เป็นเรื่องปกติที่จะรู้สึกปวดภายในสัปดาห์แรกหลังการรักษา ผู้ป่วยที่ผ่าตัดเอาริดสีดวงทวารออก (Hemorrhoidectomy) จะมีความเจ็บปวดมากกว่าผู้ที่เลือกวิธีการฉีดยาให้ฝ่อ (sclerotherapy) แต่ความเจ็บปวดอาจมีมาก หรืออาจเป็นแค่ความรู้สึกไม่สบายตัวเท่านั้น
ระดับของความเจ็บปวดที่ผู้ป่วยรู้สึกได้หลังการรักษา มีความเกี่ยวข้องโดยตรงกับรูปแบบของการรักษาและความรุนแรงของริดสีดวงทวารก่อนการผ่าตัด
การรักษาโดยการผ่าตัดสำหรับริดสีดวงทวารขนาดเล็กเพียงติ่งเดียวโดยการใช้การฉีดยาให้ฝ่ออาจทำให้เกิดความเจ็บปวดเล็กๆ น้อยๆ แต่การผ่าตัดเอาริดสีดวงทวารขนาดใหญ่ออกพร้อมกันหลายๆ ติ่ง อาจทำให้เกิดความเจ็บปวดเป็นอย่างมากในช่วงสัปดาห์แรกของการพักฟื้น
การบรรเทาความเจ็บปวดหลังจากการผ่าตัดริดสีดวงทวาร
แพทย์ผู้ดูแลอาจมีวิธีการที่หลากหลายในการบรรเทาความเจ็บปวด ดังนี้
- แนะนำให้ใช้ยาที่มีขายโดยทั่วไป เช่น ไอบูโพรเฟน (ibuprofen) พาราเซตามอล ในช่วงที่มีปวด
- ใช้ยาระบายเพื่อให้อุจจาระนิ่ม ไม่บาด ครูด หรือกระทบแผลผ่าตัด
- ให้รับประทานอาหารที่มีกากใยสูงเพื่อให้อุจจาระนิ่ม และการดื่มน้ำสะอาดอย่างเพียงพอในช่วงเวลาพักฟื้น โดยทั่วไปแล้วคือ ไม่ต่ำกว่า 8 แก้วต่อวัน
- การนั่งแช่น้ำอุ่น (Sitz Bath) อาจช่วยบรรเทาอาการเจ็บปวดได้ ซึ่งจะใช้โถพิเศษที่คล้ายกับกระโถนและใช้ครอบโถส้วมได้พอดี หลังจากนั้นจะสามารถแช่ก้น (บริเวณไส้ตรง) ในน้ำอุ่นสูง 2-3 นิ้วได้ ซึ่งจะช่วยลดอาการเจ็บปวดได้อย่างมาก และสามารถทำได้หลายๆ ครั้งต่อวัน
- ลดกิจกรรมที่ทำให้รู้สึกเจ็บให้เหลือน้อยที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ เช่น ขณะโน้มตัว นั่งยองๆ ยกของ หรือเมื่อเปลี่ยนท่าทางจากยืนเป็นนั่ง โดยเฉพาะในช่วงวันแรกๆ หลังการรักษา
อาการคันหลังการรักษาริดสีดวงทวาร
อาการคันเป็นอาการที่พบได้บ่อยของริดสีดวงทวารภายนอก (External Hemorrhoids) และอาจเป็นต่อไปได้ในช่วงที่แผลผ่าตัดกำลังจะหาย กรณีนี้การแช่น้ำอุ่นอาจช่วยเรื่องอาการคันได้
แพทย์อาจสั่งยาทาเฉพาะที่ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของอาการและตำแหน่งที่ผ่าตัดริดสีดวง
การติดเชื้อหลังจากการผ่าตัดริดสีดวงทวาร
หลังผ่าตัดแผลอาจมีอาการบวมบริเวณปมไหมและทวาร ซึ่งจะคลำได้ตามจำนวนหัวริดสีดวงที่ตัดไปแล้ว และแผลจะยุบเมื่อไหมละลายหมดหลังผ่าตัดประมาณ 3 สัปดาห์เป็นต้นไป
อย่างไรก็ตาม หลังจากการผ่าตัดรักษาริดสีดวงทวาร ผู้ป่วยมีโอกาสติดเชื้อ เนื่องจากอุจจาระสามารถปนเปื้อนตำแหน่งที่ผ่าตัดริดสีดวงออกไปและทำให้เกิดการติดเชื้อได้ ดังนั้นการรักษาความสะอาดทุกครั้งหลังการขับถ่ายจึงเป็นวิธีที่ดีที่สุด
คุณต้องแจ้งแพทย์ให้ทราบทันทีหากมีอาการแสดงของการติดเชื้อ เช่น มีไข้ ซึม อ่อนเพลีย เบื่ออาหาร เจ็บแผลมาก หรือมีอาการที่จำเพาะมากกว่านั้น เช่น มีหนอง หรือน้ำเหลืองออกมาจากแผลผ่าตัดในปริมาณมาก เพื่อแพทย์จะได้ตรวจและรักษาอาการติดเชื้อต่อไป
การมีเลือดออกหลังจากการผ่าตัดริดสีดวงทวาร
การมีเลือดออกเล็กน้อยไม่ใช่เรื่องผิดปกติสำหรับช่วงเวลา 48-72 ชั่วโมงแรกหลังการผ่าตัด คุณอาจสังเกตเห็นว่า มีเลือดออกเป็นหยดๆ ขณะขับถ่าย และหยุดหลังถ่าย หรือมีเลือดติดกางเกงชั้นใน
ทั้งนี้การที่เลือดออกหลังผ่าตัดในปริมาณเล็กน้อยไม่ใช่เรื่องผิดปกติ แต่หากเลือดออกมาก หรือเป็นลิ่มเลือด ควรรีบไปพบแพทย์
นอกจากเลือดออกแล้ว ผู้ป่วยบางคนอาจรู้สึกว่ามีอุจจาระเล็ดเล็กน้อยหลังจากการผ่าตัดริดสีดวงทวาร นี่เป็นปัญหาที่พบได้บ่อยและเป็นเพียงชั่วคราว ซึ่งจะหายไปในช่วงเวลาพักฟื้น หากคุณเกิดภาวะนี้และไม่ดีขึ้นในช่วงหลายสัปดาห์หลังการผ่าตัดก็ควรแจ้งแพทย์ให้ทราบ
การใช้ชีวิตหลังการผ่าตัดรักษาริดสีดวงทวาร
- หลังขับถ่ายอาจใช้ฝักบัว หรือสายชำระที่สะอาดฉีดล้างบริเวณแผลและทวารหนักได้
- ใช้สบู่อ่อนๆ ทำความสะอาดแผลเช้า กลางวัน เย็น ก่อนนอน และหลังถ่ายอุจจาระทุกครั้ง
- สามารถล้างแผลได้บ่อยครั้งเท่าที่ต้องการ หากรู้สึกเจ็บ แสบ คัน เปียกแฉะบริเวณก้น หรือทวารหนัก
- ซับแผลให้แห้งเบาๆ หลังทำความสะอาด โดยใช้ผ้าสะอาด หรือกระดาษทิชชู่เนื้อนุ่ม ไม่ควรเช็ดแรง จะทำให้อักเสบ หรือมีเลือดออกได้
- ท่าที่เหมาะสมในการพักฟื้นหลังผ่าตัดคือ ท่านอนหงาย นอนตะแคง หรือนอนคว่ำ
- สามารถรับประทานอาหารได้ตามปกติ ไม่จำเป็นต้องเน้นเฉพาะอาหารอ่อน แต่ขอให้เป็นอาหารที่ย่อยง่าย มีกากใยอาหารมาก เพื่อให้อุจจาระมีความอ่อนนุ่ม ขับถ่ายง่าย ไม่ต้องเบ่งถ่าย
- ดื่มน้ำสะอาดให้เพียงพอ
- งดการดื่มชา กาแฟ น้ำอัดลม และเครื่องที่มีคาเฟอีน
- นั่งถ่ายเมื่อรู้สึกปวดอุจจาระเท่านั้น ไม่ควรนั่งเบ่ง
- หลีกเลี่ยงการเดินมากๆ หรือนั่งนานๆ
ถึงจะพ้นจากช่วงพักฟื้นหลังผ่าตัดริดสีดวงทวารไปแล้ว แต่ขั้นตอนง่ายๆ เหล่านี้จะสามารถช่วยป้องกันการกลับเป็นซ้ำของริดสีดวงทวาร หรือช่วยชะลอความรุนแรงของโรคได้
แม้ว่าเราไม่สามารถป้องกันไม่ให้เกิดริดสีดวงทวารได้ทุกชนิด แต่การทำตามคำแนะนำด้านการรับประทานอาหารและการขับถ่ายอย่างถูกสุขลักษณะก็สามารถช่วยลดโอกาสเกิดริดสีดวงทวารอีกได้
ตรวจสอบความถูกต้องโดย นพ. พิสุทธิ์ พงษ์ชัยกุล
