แพ้ยุง อาการเป็นอย่างไร

คนส่วนมากมักมีอาการไวต่อการถูกยุงกัด เช่น เกิดผื่นแดง คัน มีตุ่มใส แต่ก็มีผู้ที่มีอาการแพ้ยุงรุนแรงที่อาจมีอาการมากกว่าอาการทั่วไป และอาจทำให้เป็นอันตรายได้ การเรียนรู้อาการแพ้ยุงที่เป็นอันตรายและวิธีดูแลตัวเองเมื่อเกิดอาการแพ้จึงเป็นสิ่งสำคัญ

ทำไมถูกยุงกัดแล้วเกิดอาการแพ้

ช่วงเวลาที่ถูกยุงกัดมักเกิดในช่วงใกล้ค่ำ หรือย่ำรุ่ง เป็นช่วงเวลาที่ยุงตื่นตัวมากที่สุด โดยยุงตัวผู้ไม่เป็นอันตรายเพราะจะกินเฉพาะน้ำค้าง หรือน้ำเท่านั้น ในขณะที่ยุงตัวเมียจะกินเลือดเป็นอาหาร

ยุงตัวเมียจะหาเหยื่อด้วยการดมกลิ่น สัมผัสกับแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ที่หายใจออกมาและสารเคมีที่อยู่ในเหงื่อ เมื่อยุงตัวเมียพบเหยื่อแล้วก็จะไปเกาะที่ผิวหนังนอกร่มผ้าและดูดเลือด ทำให้ผิวหนังบริเวณนั้นเกิดอาการนูน แดง และคันตามมา

อาการแพ้ยุงนั้นไม่ได้เกิดจากการถูกยุงตัวเมียกัดโดยตรง แต่เกิดจากปฏิกิริยาของระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายต่อโปรตีนที่อยู่ในน้ำลายยุง ในกรณีที่ปฏิกิริยาแพ้รุนแรง อาจแบ่งอาการแพ้ออกเป็น 3 ประเภท ได้แก่

1. สกีตเตอร์ซินโดรม (Skeeter syndrome) ผู้ที่แพ้จะมีอากานทางผิวหนังรุนแรงร่วมกับมีไข้
2. การแพ้ทั้งระบบ (systemic reaction) ผู้ที่แพ้จะมีอาการไข้สูง ต่อมน้ำเหลืองโต ปวดท้อง และ/หรือ ร่วมกับอาการท้องเสีย ในกรณีที่อาการรุนแรงมากอาจเกิดภาวะแพ้รุนแรงแบบ anaphylaxis ซึ่งเป็นอันตรายต่อชีวิตได้
3. การแพ้ที่เกิดขึ้นร่วมกับปัจจัยอื่น เช่น โรค Epstein-Barr virus-associated lymphoproliferative disease, Epstein-Barr virus-negative lymphoid malignancy, Eosinophilic cellulitis หรือ chronic lymphocytic leukemia

ลักษณะของอาการแพ้ยุง

ยิ่งถูกกัดบ่อยเท่าไหร ร่างกายของคนคนนั้นก็จะไวต่อยุงน้อยลงเรื่อยๆ นั่นหมายความว่า ผู้ใหญ่มักจะมีปฏิกิริยาต่อการถูกยุงกัดที่รุนแรงน้อยกว่าในเด็ก

อาการแพ้ยุงที่พบบ่อย ได้แก่ ตุ่มนูนที่ผิวหนังซึ่งอาจจะเป็นสีแดง และคัน โดยอาจเกิดได้ภายใน 48 ชั่วโมงหลังจากถูกกัด และต้องสัมผัสกับยุงนานกว่า 6 วินาที

อาการแพ้ยุงปานกลางถึงรุนแรง

• คันเป็นบริเวณกว้าง
• มีแผล
• มีรอยช้ำใกล้กับบริเวณที่ถูกกัด
• น้ำเหลืองอักเสบ
• ผื่นลมพิษ

หากมีอาการเหล่านี้ร่วมกับอาการบวมที่ปาก หรือลำคอ และหายใจมีเสียงวี๊ด นั่นคืออาการแพ้รุงแรง (Anaphylaxis) ที่ต้องได้รับการรักษาทันที เพราะอาจเป็นอันตรายถึงชีวิต

ผู้ป่วยที่มีอาการแพ้รุนแรงจะต้องได้รับการฉีดยาอีพิเนฟริน (Epinephrine) ทันที และให้รีบส่งตัวผู้ป่วยไปยังโรงพยาบาล

อย่างไรก็ตาม ถึงแม้คุณจะมีอาการแพ้รุนแรงอย่างใดอย่างหนึ่ง เช่น ผื่นลมพิษ หรือคันเป็นบริเวณกว้าง ก็ควรไปพบแพทย์เพื่อตรวจภูมิแพ้ การรู้ถึงระดับความรุนแรงของอาการแพ้ จะช่วยป้องกันอันตรายที่อาจเกิดขึ้นได้

การถูกยุงกัดนั้นไม่ได้ทำให้เกิดอาการแพ้เพียงอย่างเดียว แต่ยุงยังเป็นพาหะนำโรครุนแรงหลายโรค เช่น

• มาลาเรีย
• ไข้เลือดออก
• ไข้สมองอักเสบ
• ไข้เหลือง (Yellow fever)
• ไข้เวสต์ไนล์ (West Nile Virus)
• เยื่อบุสมองอักเสบ

อาการที่บ่งบอกว่า คุณอาจจะเป็นโรคเหล่านี้ประกอบด้วย

• มีไข้
• ปวดหัวรุนแรง
• คลื่นไส้ หรืออาเจียน
• มีผื่น
• อ่อนเพลีย
• ไวต่อแสง
• สับสน
• มีความเปลี่ยนแปลงทางระบบประสาท เช่น กล้ามเนื้ออ่อนแรงด้านใดด้านหนึ่งของร่างกาย

หากคุณมีอาการเหล่านี้ควรไปพบแพทย์ทันที

ผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการถูกยุงกัด

• ผู้ชาย
• สตรีมีครรภ์
• คนที่เป็นโรคอ้วน
• ผู้ที่มีเลือดกรุ๊ปโอ
• คนที่เพิ่งออกกำลังกาย
• ผู้ที่เพิ่งดื่มแอลกอฮอล์

วิธีการป้องกันการเกิดอาการแพ้ยุง

วิธีการป้องกันการเกิดอาการแพ้ยุงก็คล้ายกับโรคภูมิแพ้จากสาเหตุอื่นคือ หลีกเลี่ยงการสัมผัสสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการแพ้

แนะนำวิธีป้องกันการถูกยุงกัด

• ใส่เสื้อผ้าที่มีสีอ่อน เช่น เสื้อแขนยาว กางเกงขายาว ถุงเท้า อาจสวมหมวกปีกกว้าง
• กำจัดแหล่งน้ำขัง หรือน้ำนิ่งรอบๆ บ้าน
• ซ่อมแซมรูตามผนัง หรือหน้าต่าง
• จุดเทียนไล่ยุงเวลาอยู่กลางแจ้ง หรือไปตั้งแคมป์
• หากอยู่ในที่ที่เสี่ยงต่อการถูกยุงกัด ควรทายากันยุงด้วย อย่างไรก็ตาม ยากันยุงอาจทำให้เกิดอาการแพ้ที่ผิวหนังได้เช่นกัน จึงควรอ่านรายละเอียดก่อนใช้งาน
• หลีกเลี่ยงการอยู่ใกล้กับสถานที่ที่ยุงวางไข่ เช่น ริมแม่น้ำ หรือที่มืด โดยเฉพาะในช่วงเวลาพลบค่ำ และใกล้รุ่ง ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่ยุงตื่นตัวที่สุด

การรักษาอาการแพ้ยุง

หากมีแผลยุงกัดธรรมดา การใช้คาลาไมน์โลชั่น (Calamine lotion) หรือยาทาสเตียรอยด์ (เช่น Hydrocortisone cream) เพื่อบรรเทาอาการคันก็เพียงพอแล้ว นอกจากนี้คุณอาจประคบเย็น หรืออาบน้ำเย็น โดยไม่ใช้สบู่ร่วมด้วยก็ได้

แต่ถ้าหากมีอาการแพ้รุนแรง จะต้องใช้ยาฉีดอีพิเนฟรินแบบพกพาทันที ซึ่งผู้ป่วยที่ได้รับการวินิจฉัยว่า มีอาการแพ้รุนแรง แพทย์จะสั่งยาฉีดอีพิเนฟรินให้พกติดตัวอยู่แล้ว

การแพ้ยุงรุนแรงพบได้ค่อนข้างน้อย แต่ปฏิกิริยาที่เกิดขึ้นนั้นอาจจะเป็นอันตรายถึงขั้นที่ต้องรับการรักษาในทันที หากคุณมีอาการแพ้รุนแรงอาจจะลองปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านภูมิแพ้โดยเฉพาะ

อาการแพ้ยุงทั่วไปนั้นไม่ได้ทำให้เกิดผลเสียต่อร่างกายระยะยาว การหลีกเลี่ยงสถานที่ที่ยุงชุกชุม จัดการที่อยู่อาศัยให้เหมาะสม และกำจัดแหล่งเพาะยุงภายในบ้าน ก็ไม่เป็นอันตรายแล้ว

---

ตรวจสอบความถูกต้องโดย นพ. ธนู โกมลไสย