หลายคนทราบดีแล้วว่า เกลือแร่ คือ หนึ่งในอาหารหลัก 5 หมู่และยังเป็นสารอาหารชนิดหนึ่งที่ร่างกายต้องการไม่แพ้ไปจากสารอาหารชนิดอื่นๆ นอกจากนี้ ประโยชน์ของเกลือแร่นับว่ามีมากมายอย่างที่เราอาจไม่เคยทราบมาก่อนก็ว่าได้ ดังนั้น วันนี้เราจึงขอนำเสนอสาระความรู้ดีๆ เกี่ยวกับเกลือแร่มาฝาก อยากรู้ว่าเกลือแร่เป็นสารอาหารที่มีบทบาทสำคัญต่อร่างกายอย่างไร มาติดตามไปพร้อมๆ กันได้เลย
สารบัญ
เกลือแร่คืออะไร?
เกลือแร่ หรือที่เรียกว่า แร่ธาตุ (Mineral) คือ สารประกอบอนินทรีย์ที่เป็นองค์ประกอบของอาหาร ในส่วนที่เหลือกลายเป็นเถ้าหลังจากการเผาไหม้ของสารอินทรีย์ทั้งหมดในเนื้อเยื่อพืชและสัตว์ อีกทั้งยังเป็นสารอาหารที่ไม่ให้พลังงาน
เกลือแร่ เป็นสารอาหารที่ร่างกายต้องการ ในปริมาณที่ไม่มาก แต่ก็ไม่สามารถขาดได้ เนื่องจากเป็นสารอาหารที่มีความจำเป็นต่อร่างกายที่จะช่วยเสริมสร้างความแข็งแรงและช่วยควบคุมการทำงานของส่วนต่างๆ ในร่างกาย โดยจะช่วยควบคุมการทำงานของฮอร์โมน และช่วยรักษาสมดุลของกระบวนการออสโมซิส ที่สำคัญเกลือแร่ยังมีบทบาทสำคัญต่อการทำหน้าที่เพื่อเป็นโครงสร้างของร่างกาย ตั้งแต่การเป็นองค์ประกอบของเซลล์ เนื้อเยื่อ เส้นประสาท เอนไซม์ ฮอร์โมนและวิตามินโดยที่ร่างกายของคนเรา ปกติแล้วจะมีเกลือแร่เป็นส่วนประกอบอยู่ประมาณ 4% ของน้ำหนักตัว
หน้าที่ของเกลือแร่
เกลือแร่มีบทบาทหน้าที่อันโดดเด่นคือ จะคอยเป็นตัวเสริม ควบคุม และคอยเป็นตัวเร่งให้เกิดการทำงานของปฏิกิริยาทางเคมีภายในเซลล์ เช่น เกลือแร่ แคลเซียม และฟอสฟอรัสเป็นสารที่ร่างกายต้องใช้ในการสร้างกระดูกและฟัน ดังนั้นเกลือแร่บางตัวก็จะทำให้เกิดความสมดุลของความเป็นกรดและด่างภายในร่างกายนั่นเอง และบางตัวก็จะมีความเกี่ยวข้องกับการสร้างเม็ดเลือด บางตัวจะมีความสำคัญที่ร่างกายของคนเราต้องใช้ประกอบในการสังเคราะห์ฮอร์โมน
สารอาหารในเกลือแร่
ในส่วนของชนิดของสารอาหารเกลือแร่นั้นจะมีอยู่ประมาณ 21 ชนิดด้วยกัน โดยแบ่งออกเป็น 2 ประเภทที่ร่างกายจะจำเป็นต้องได้รับหลักๆ ดังนี้
- สารอาหารเกลือแร่ที่ร่างกายต้องการมาก คือ แคลเซียม ซึ่งเป็นสารอาหารที่เป็นส่วนปรกอบของกระดูก ฟัน กล้ามเนื้อ และในระบบเลือด
- สารอาหารเกลือแร่ที่ร่างกายต้องการในปริมาณไม่มาก แต่ไม่สามารถขาดได้ คือ โซเดียม ฟอสฟอรัส คลอไรท์ ไอโอดีน สังกะสี โพแทสเซียม แมกนีเซียม เหล็ก ทองแดง และฟลูออไรด์ เป็นต้น โดยสารอาหารแต่ละชนิดจะทำหน้าที่แตกต่างกัน หากขาดตัวใดตัวหนึ่งก็จะส่งผลเสียต่อร่างกายได้ และด้วยเหตุนี้นี่เองที่ร่างกายของคนเราจึงขาดเกลือแร่ไม่ได้
แร่ธาตุต่างๆ ที่มีในเกลือแร่
แคลเซียม
- แหล่งอาหารของแคลเซียม: เนื้อ นม ไข่ ผักสีเขียวเข้ม สัตว์ที่กินทั้งเปลือกและกระดูก เช่น กุ้งแห้ง และปลาเล็กปลาน้อย
- ความสำคัญของแคลเซียม: เป็นส่วนประกอบที่สำคัญของกระดูกและฟัน อีกทั้งยังช่วยในการแข็งตัวของเลือด ช่วยในการทำงานของประสาทและกล้ามเนื้อ
- ผลจากการขาดแคลเซียม: ส่งผลให้การเจริญเติบโตของเด็กเป็นไปอย่างไม่เต็มที่ ในส่วนของหญิงตั้งครรภ์จะทำให้ฟันผุได้ และยังเสี่ยงต่อการเกิดโรคกระดูกพรุนเมื่ออายุมากขึ้นได้ด้วย
โซเดียม
- แหล่งอาหารของโซเดียม: เกลือแกง สาหร่าย นม และไข่
- ความสำคัญของโซเดียม: ช่วยควบคุมปริมาณน้ำในเซลล์ให้อยู่ในระดับคงที่
- ผลจากการขาดโซเดียม: ทำให้เกิดอาการคลื่นไส้ เบื่ออาหาร และความดันของเลือดอยู่ในระดับที่ต่ำลง
ฟอสฟอรัส
- แหล่งอาหารของฟอสฟอรัส: เนื้อสัตว์ ถั่ว นม ไข่ ผักบางชนิด อย่างเช่น มะเขือเทศและเห็ด
- ความสำคัญของฟอสฟอรัส: มีส่วนช่วยในการสร้างกระดูกและฟัน ช่วยในการดูดซึมคาร์โบไฮเดรต และช่วยในการสร้างเซลล์ประสาท
- ผลจากการขาดฟอสฟอรัส: ส่งผลทำให้กระดูกมีความเปราะและแตกได้ง่าย อีกทั้งยังทำให้เกิดอาการอ่อนเพลียได้ง่ายเช่นกัน
ไอโอดีน
- แหล่งอาหารของไอโอดีน: อาหารทะเล เกลือเสริมไอโอดีน และเกลือสมุทร
- ความสำคัญของไอโอดีน: เป็นส่วนประกอบของฮอร์โมนไทรอกซิน ซึ่งผลิตจากต่อมไทรอยด์
- ผลจากการขาดไอโอดีน: ส่งผลทำให้สติปัญญาของเด็กเสื่อม ร่างกายจะมีลักษณะแคระแกรน ส่วนในผู้ใหญ่จะทำให้เป็นโรคคอพอก
แมกนีเซียม
- แหล่งอาหารของแมกนีเซียม: ถั่ว นม อาหารทะเล และผักสีเขียว
- ความสำคัญของแมกนีเซียม: เป็นส่วนประกอบของเลือดและกระดูก มีส่วนช่วยในการทำงานของระบบประสาทและกล้ามเนื้อ
- ผลจากการขาดแมกนีเซียม: เกิดความผิดปกติของระบบประสาทและกล้ามเนื้อได้
เหล็ก
- แหล่งอาหารของเหล็ก: เนื้อสัตว์ ไข่ ถั่ว ตับ และผักสีเขียว
- ความสำคัญของเหล็ก: เป็นส่วนประกอบของเอนไซม์บางชนิดและฮีโมโกลบินที่อยู่ในเม็ดเลือดแดง
- ผลจากการขาดเหล็ก: ทำให้เกิดอาการโลหิตจางและมีอาการอ่อนเพลียบ่อยๆ
ฟลูออรีน
- แหล่งอาหารของฟลูออรีน: อาหารทะเลและชา
- ความสำคัญของฟลูออรีน: เป็นส่วนประกอบของสารเคลือบฟัน ทำให้กระดูกและฟันมีความแข็ง อีกทั้งยังช่วยป้องกันฟันผุได้
- ผลจากการขาดฟลูออรีน: ส่งผลทำให้ฟันผุได้ง่าย
ประโยชน์ของเกลือแร่
- เกลือแร่ มีประโยชน์ในด้านการถนอมอาหาร เพราะสามารถนำมาใช้เพื่อการถนอมอาหาร โดยจะมีการแบ่งออกเป็น 2 กลุ่มด้วยกันคือ กลุ่มที่ช่วยในการป้องกันการเน่าเสียของอาหาร เช่น เกลือแกง ไนไตรต์ และแลซัลไฟต์ ส่วนอีกกลุ่มคือช่วยป้องกันการเปลี่ยนสีของอาหาร
- เกลือแร่ เป็นสารอาหารที่เป็นส่วนประกอบสำคัญของระบบต่างๆ ภายในร่างกาย ไม่ว่าจะเป็นไอโอดีนที่อยู่ในฮอร์โมนไทรอกซิน เอนไซม์ และโคเอนไซม์ เป็นต้น
- เป็นองค์ประกอบในโมเลกุลของสารประกอบต่างๆ ภายในร่างกาย เช่น กรดอะมิโนและฟอสโฟลิปิด นั่นก็คือ กำมะถันและฟอสฟอรัส รวมทั้งเป็นองค์ประกอบในโมเลกุลของฮีม นั่นก็คือ ธาตุเหล็ก เป็นต้น
- เป็นตัวที่ช่วยเร่งปฏิกิริยาทางชีวเคมี เช่น ช่วยในการกระตุ้นการทำงานของเอนไซม์ อีกทั้งยังช่วยส่งเสริมการดูดซึมของอาหารและวิตามิน
- ช่วยในการเป็นตัวเร่งในกระบวนการเผาผลาญคาร์โบไฮเดรต ไขมัน และโปรตีน เพื่อให้เป็นก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ พลังงาน และน้ำ เป็นต้น
- มีส่วนช่วยในการควบคุมสมดุลของน้ำในร่างกาย เนื่องจากการเคลื่อนย้ายของเหลวจากส่วนหนึ่งส่วนใดไปยังอีกส่วนในร่างกายนั้นจะขึ้นอยู่กับปริมาณของความเข้มข้นของเกลือแร่ที่อยู่ในบริเวณนั้นๆ ด้วยเช่นกัน เพราะในร่างกายของคนเรานั้นจะมีน้ำอยู่ในปริมาณร้อยละ 60
- มีส่วนช่วยในการรักษาสมดุลของกรดและด่างที่อยู่ภายในร่างกาย เพราะเกลือแร่ที่ร่างกายได้รับมาจากการทานอาหารนั้น จะมีทั้งเกลือแร่ชนิดที่ทำให้เกิดกรดและเบส ซึ่งกลไกของร่างกายจะทำหน้าที่ในการปรับภาวะเพื่อรักษาความสมดุลและความเป็นกลาง เพื่อที่จะช่วยให้เซลล์มีชีวิตอยู่ได้
- มีส่วนเกี่ยวข้องกับการรับส่งความรู้สึกของเส้นใยประสาทจากเซลล์ประสาทหนึ่งไปสู่อีกเซลล์หนึ่ง
- ควบคุมการหดและรัดตัวของกล้ามเนื้อ รวมทั้งการเจริญเติบโตของเนื้อเยื่อต่างๆ
- มีส่วนช่วยในการควบคุมการทำงานของกล้ามเนื้อและระบบประสาท อีกทั้งยังช่วยในการแข็งตัวของเลือดอีกด้วย
- มีปฏิกิริยาออกซิเดชั่นของอาหารที่มีน้ำมันและไขมัน ซึ่งเป็นสาเหตุของการทำให้มีกลิ่นเหม็นหืน และในกระบวนการทำน้ำมันและไขมันจำเป็นต้องมีขั้นตอนการฟอกสีและกำจัดโลหะหนักที่เป็นตัวเร่งปฏิกิริยาออกซิเดชั่น และจำเป็นต้องทำการแยกกรดไขมันอิสระออก รวมทั้งให้มีการใช้สารคีเลต โดยที่สารจำพวกนี้จะไปรวมตัวกับโลหะจนเป็นสารประกอบเชิงซ้อน จึงช่วยลดสารเร่งปฏิกิริยาให้น้อยลง หรือทำให้ปฏิกิริยาออกซิเดชั่นเกิดช้าลง
- 12.ช่วยป้องกันการเกิดปฏิกิริยาออกซิเดชั่น เพื่อช่วยในการรักษากลิ่น รส สี และวิตามินซีในน้ำ
ผลิตภัณฑ์เสริมเกลือแร่
สำหรับผลิตภัณฑ์ที่ช่วยเสริมเกลือแร่ให้แกร่างกายแบ่งออกเป็น 4 ประเภทด้วยกันคือ
- Enriched Beverage เป็นผลิตภัณฑ์เกลือแร่ที่ได้จากน้ำผลไม้และน้ำเสริมวิตามิน
- Sport Drinks เป็นผลิตภัณฑ์เครื่องดื่มเกลือแร่ที่นิยมนำมาดื่มในช่วงที่ออกกำลังกาย
- Energy Drinks เป็นผลิตภัณฑ์เครื่องดื่มเสริมพลังงานที่มักนำมาดื่มในช่วงที่ต้องใช้พลังงานในการทำงานที่หนัก
- Nutraceuticals เป็นผลิตภัณฑ์ที่มีส่วนผสมของสารอาหารหรือเกลือแร่ที่ช่วยในการบำรุงและเสริมสร้างร่างกาย และมีการนำไปใช้ในทางการแพทย์โดยเฉพาะ ซึ่งก็ถือว่าเป็นผลิตภัณฑ์ที่ครอบคลุมไปถึงในด้านของความสวยงามและการดีท็อกซ์ด้วยนั่นเอง
รู้จักเครื่องดื่มเกลือแร่ที่ดื่มกันเป็นประจำ
เครื่องดื่มเกลือแร่ หรือผลิตภัณฑ์เสริมเกลือแร่ที่ดื่มในช่วงที่ออกกำลังกายหรือช่วงที่สูญเสียเหงื่อเป็นจำนวนมาก คือเครื่องดื่มที่มีส่วนผสมของสารเกลือแร่ทั้งที่มีอยู่ในรูปของผงชนิดซองบรรจุและในรูปของสารละลายในภาชนะบรรจุขวดหรือกระป๋องที่เรามักคุ้นตานั่นเอ
สำหรับเครื่องดื่มประเภทนี้จะใช้สำหรับการดื่มเพื่อชดเชยน้ำที่ร่างกายสูญเสียไปจากการทำกิจกรรมต่างๆ ที่ทำให้ร่างกายสูญเสียน้ำและเหงื่อมาก ไม่ว่าจะเป็นอาการท้องเสีย การออกกำลังกาย การทำงาน เป็นต้น ทั้งนี้ยังเป็นเครื่องดื่มที่มีส่วนประกอบของน้ำ แร่ธาตุ และสารที่ให้พลังงานต่างๆ ที่มีความจำเป็นต่อร่างกาย จนทำให้ร่างกายมีความสดชื่น รู้สึกกระปรี้กระเปร่า หลังจากที่ได้ดื่มเครื่องดื่มชนิดนี้ และนั่นก็ถือเป็นสิ่งสำคัญที่จะทำให้ร่างกายมีการทดแทนน้ำและเหงื่อที่สูญเสียไป
ดังนั้น การที่เลือกดื่มน้ำเปล่าเพียงอย่างเดียว ในช่วงที่ร่างกายเผชิญกับภาวะท้องเสีย ทำงานหนัก ไม่สามารถชดเชยเกลือแร่ที่สูญเสียได้ เพราะในภาวะนั้นร่างกานต้องการเกลือแร่ น้ำตาล และสารอื่นๆ เพื่อชดเชยและบำรุงร่างกายให้กลับมาอยู่ในภาวะปกตินั่นเอง
ในปัจจุบันนี้เราจะสังเกตเห็นได้ว่า เครื่องดื่มเกลือแร่นั้น เป็นเครื่องดื่มที่ผู้คนนิยมนำมาดื่มกันเป็นจำนวนมาก โดยเฉพาะในกลุ่มคนที่ออกกำลังกาย เล่นกีฬา หรือทำงานหนักจนสูญเสียน้ำและเหงื่อมากกว่าปกติ เพราะเครื่องดื่มเหล่านี้มีส่วนผสมของน้ำ แร่ธาตุ น้ำตาล และสารอื่นๆ ที่มีความเหมาะสมต่อการชดเชยการสูญเสียน้ำและแร่ธาตุของร่างกาย และที่สำคัญไม่ส่งผลเสียต่อร่างกาย
สำหรับใครที่รู้สึกถึงอาการอ่อนเพลีย หรือมีอาการที่เหนื่อยง่าย แม้แต่เพียงการออกไปเดินเล่นไม่ถึง 5 นาทีก็ทำให้เริ่มหายใจหอบๆ แนะนำให้เพิ่มสารอาหารเกลือแร่ให้ร่างกายกันด้วย เพราะการปล่อยให้ร่างกายอยู่กับการสูญเสียน้ำหรือเหงื่อมากๆ เป็นเวลานาน นอกจากจะทำให้มีอาการอ่อนเพลียที่อาจเพิ่มความรุนแรงมาขึ้นแล้วนั้น อาจทำให้เกิดอาการช็อกได้ และแน่นอนว่าเมื่อร่างกายเริ่มเข้าสู่อาการที่แย่ลง จะส่งผลต่อระบบการทำงานในส่วนอื่นๆ ของร่างกายให้มีประสิทธิภาพที่น้อยลงไปเช่นกัน
ส่วนเครื่องดื่มเกลือแร่ที่สามารถหาซื้อมาดื่มในช่วงที่ร่างกายสูญเสียน้ำมีมากมายหลายชนิดให้ได้เลือก ไม่ว่าจะเป็นเครื่องดื่มเกลือแร่ยี่ห้อสปอนเซอร์ เกเตอเรต เอ็มสปอร์ต ยูนิฟไอเฟริร์ม และอะมิโนโอเค ทั้งหมดนี้ล้วนเป็นเครื่องดื่มเกลือแร่ที่จะช่วยทดแทนการสูญเสียน้ำได้เป็นอย่างดี อีกทั้งยังมีสารชนิดต่างๆ ที่ผสมอยู่ในเครื่องดื่มเหล่านั้นที่จะช่วยในการบำรุงระบบการทำงานของร่างกายให้มีประสิทธิภาพต่อไป