ว่ากันว่าหาก ผื่นงูสวัดพันครบรอบตัวเมื่อไร ผู้ที่เป็นจะเสียชีวิต ความจริงแล้วการดูจากบริเวณที่ผื่นงูสวัดขึ้นเพียงอย่างเดียวไม่อาจยืนยันความรุนแรงได้เสมอไป แต่อาการแทรกซ้อนของงูสวัดนั้นสามารถทำให้เสียชีวิตได้จริง!
สารบัญ
งูสวัด คืออะไร?
งูสวัด คือโรคติดเชื้อไวรัสวาริเซลลา ซอสเตอร์ (Varicella zoster virus) เป็นเชื้อตัวเดียวกับเชื้อที่ทำให้เกิดโรคอีสุกอีกใส (Chickenpox) ซึ่งถ้าใครเคยเป็นอีสุกอีใสแล้ว หายแล้ว เชื้อก็จะยังคงหลบอยู่ตามปมประสาท
เมื่อร่างกายอ่อนแอ พักผ่อนน้อย เชื้อที่ซ่อนอยู่นั้นจะแบ่งตัวออกมาที่บริเวณปลายประสาท ทำให้เกิดผื่นงูสวัดจนสังเกตเห็นได้จากภายนอก
ในกรณีร้ายแรง เชื้องูสวัดอาจลามเข้าสู่ประสาทส่วนกลาง ส่งผลต่อสมองจนอักเสบ นำไปสู่การเสียชีวิตได้
งูสวัดติดต่อได้ไหม?
งูสวัดติดต่อกันได้ หากใครยังไม่เคยเป็นอีสุกอีกใสแล้วบังเอิญไปรับเชื้อเข้ามา ก็อาจทำให้เป็นอีสุกอีใสและพัฒนาไปเป็นงูสวัด
โดยปกติงูสวัดมักติดต่อกันได้ผ่านการสัมผัสผื่นผู้ติดเชื้อโดยตรง พบว่ามีความเป็นไปได้เล็กน้อยด้วยที่จะกันผ่านทางลมหายใจ
อาการของงูสวัด
อาการของงูสวัดนั้นค่อนข้างสังเกตได้ชัด ดังนี้
- ปวดเส้นประสาท (Postherpetic neuralgia) ปวดแสบปวดร้อนตามผิวหนัง อาจรู้สึกเจ็บเหมือนมีอะไรแทงเป็นระยะ
- มีผื่นหรือตุ่มใสขึ้น บริเวณที่ผื่นหรือตุ่มใสขึ้นบ่อยได้แก่ หน้าอก ท้อง แผ่นหลัง รอบเอว และใบหน้า เมื่อตุ่มใสนี้แตกออก อาจนำไปสู่การเกิดเป็นผื่นใหม่ได้อีก หากพบผื่นบริเวณหูอาจทำให้การได้ยินผิดปกติ หากพบผื่นบริเวณใกล้ดวงตา อาจทำให้เกิดอาการบวมได้ หากเชื้อเข้าตา มีโอกาสตาบอดได้
- ปวดเมื่อยตามกล้ามเนื้อ ปวดหัว บางรายอาจมีไข้
อย่างไรก็ตาม อาการทั้งหมดอาจไม่ได้เกิดขึ้นพร้อมกัน หรือบางคนอาจเป็นเพียงบางอาการเท่านั้น
วัคซีนป้องกันงูสวัด
ปัจจุบันมีวัคซีนที่สามารถป้องกันโรคงูสวัดได้แล้ว โดยจะมีรายละเอียดแตกต่างกันเล็กน้อย ขึ้นอยู่กับอายุของผู้ฉีดวัคซีนงูสวัด ดังนี้
1. วัคซีนงูสวัดสำหรับเด็ก
วัคซีนงูสวัดที่ฉีดให้เด็ก คือ วัคซีนอีสุกอีใส (Chickenpox vaccine) ซึ่งสามารถลดโอกาสในการเป็นทั้งอีสุกอีใสและงูสวัดของเด็กลงได้เกือบ 90%
เด็กจะต้องได้รับวัคซีนทั้งหมด 2 เข็ม โดยเข็มแรกมักต้องฉีดตั้งแต่อายุ 12-15 เดือน ส่วนเข็มที่สองฉีดเมื่ออายุ 4-6 ปี
ผลข้างเคียงของเด็กที่ได้รับวัคซีนอาจมีไข้ มีผื่นในช่วงแรกๆ และปวดตามข้อเล็กน้อย
2. วัคซีนงูสวัดสำหรับผู้ใหญ่
วัคซีนที่ฉีดในผู้ใหญ่คือวัคซีนป้องกันไวรัสวาริเซลลา ซอสเตอร์ มี 2 ชนิดที่ใช้คือ
- Zostavax เป็นวัคซีนชนิดเชื้อเป็น ฉีดเพียงเข็มเดียว (เข็มละ 0.65 มิลลิลิตร) ก็สามารถลดโอกาสเกิดโรคได้ จากการศึกษาพบว่าสามารถลดโอกาสที่เชื้อจะพัฒนาไปเป็นงูสวัดได้ 69.8% ในผู้ที่อายุ 50-59 ปี และมีประสิทธิภาพ 51% ในผู้ที่อายุ 60 ปีขึ้นไป
- Shingrix เป็นวัคซีนชนิดเชื้อตาย CDC แนะนำให้ฉีด 2 เข็ม (เข็มละ 0.5 มิลลิลิตร) โดยเว้นระยะห่างกันระหว่าง 2-6 เดือน วัคซีนนี้มีการศึกษาว่าช่วยลดโอกาสที่เชื้อจะพัฒนาไปเป็นงูสวัดได้ 90-97% สำหรับผู้ที่อายุ 50 ปีขึ้นไป
แต่ประสิทธิภาพของวัคซีนอาจลดลงหลังจากผ่านไป 4 ปี ผู้ใหญ่ที่ได้รับคำแนะนำให้ฉีดวัคซีนคือผู้ที่มีอายุ 50 ปีขึ้นไปที่เคยเป็นอีสุกอีใส เพื่อป้องกันไม่ให้เชื้อพัฒนาไปเป็นงูสวัด
แต่ในคนที่ยังไม่เคยเป็นทั้งอีสุกอีใสและงูสวัดเลย สามารถเข้าฉัดวัคซีนป้องกันไว้ก่อนได้ทันที เพราะงูสวัดมีโอกาสติดต่อไป
ใครควรฉีดวัคซีนงูสวัด
ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคสหรัฐฯ (Centers for Disease Control and Prevention: CDC) แนะนำให้ผู้ที่อายุ 50 ปีขึ้นไป รับวัคซีนงูสวัด 2 เข็ม โดยเว้นระยะห่างเข็มละ 2-6 เดือน
ผู้ที่มีระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอ เช่น ติดเชื้อ HIV เป็นลูคีเมีย (Leukemia) หรือรับการรักษาแบบเคมีบำบัด ควรปรึกษาแพทย์ผู้ดูแลสำหรับการรับวัคซีนด้วย
อย่างไรก็ตาม ผู้ที่อายุต่ำกว่า 50 ปีก็สามารถรับวัคซีนงูสวัดได้เช่นกันหากมีโอกาสเสี่ยงที่จะรับเชื้องูสวัด
ใครไม่ควรฉีดวัคซีนงูสวัด
แม้วัคซีนงูสวัดจะมีความปลอดภัย แต่หากคุณมีเงื่อนไขดังต่อไปนี้ ควรหลีกเลี่ยง หรือปรึกษาแพทย์ก่อนเสมอ
- แพ้ส่วนประกอบของวัคซีนงูสวัด
- ผ่านการตรวจเลือดมาแล้วว่ายังไม่เคยเป็นอีสุกอีใส กรณีนี้อาจควรรับวัคซีนอีสุกอีใสแทน
- กำลังเป็นงูสวัดอยู่
- อยู่ระหว่างให้นมบุตร
ผลข้างเคียงของวัคซีนงูสวัด
วัคซีนงูสวัดอาจมีผลข้างเคียงเล็กน้อยรับจากฉีด ดังนี้
- มีอาการบวม เจ็บ บริเวณที่ฉีดวัคซีน
- ปวดกล้ามเนื้อ
- ปวดหัวและรู้สึกอ่อนเพลีย
- มีไข้ อาจเกิดขึ้น 1 ใน 4 ของผู้รับวัคซีน
- ปวดท้อง อาจเกิดขึ้น 1 ใน 4 ของผู้รับวัคซีน
ผู้ที่อายุน้อยมีแนวโน้มจะเกิดผลข้างเคียงดังกล่าวมากกว่า แต่จะค่อยๆ ดีขึ้นภายใน 2-3 วัน
นอกจากนี้คนส่วนน้อยยังอาจมีอาการแพ้วัคซีนได้ เช่น หายใจลำบาก ใบหน้าหรือลำคอบวม เวียนศีรษะหลังจากฉีด หากมีอาการเหล่านี้ควรไปพบแพทย์โดยทันที