ตัวยาโซเดียมวัลโพรเอต (Sodium valproate) มีข้อบ่งใช้รักษาโรคลมชัก (Epilepsy หรืิอ Seizure) ซึ่งเป็นโรคที่เกิดจากความผิดปกติของระบบประสาทส่วนกลาง ที่ทำหน้าที่ในการควบคุมการทำงานของร่างกายจนทำให้เกิดอาการชัก
สารบัญ
สรรพคุณของยา Sodium valproate
Sodium Valproate สามารถใช้ได้กับโรคลมชักทุกรูปแบบ ได้แก่
- อาการชักที่มีผลต่อทุกส่วนของสมอง (Generalized Seizures) ได้แก่ อาการชักแบบชักเกร็ง (Tonic seizures) อาการชักแบบชักกระตุกและเกร็ง (Tonic-clonic seizures) อาการชักแบบเหม่อลอย (Absence seizures) อาการชักแบบกล้ามเนื้ออ่อนแรง (Atonic seizures) อาการชักแบบชักสะดุ้ง (Myoclonic seizures) อาการชักแบบชักกระตุก (Clonic seizures) นอกจากนี้ยังใช้เป็นยาปรับหรือควบคุมอารมณ์ในผู้ป่วยที่มีภาวะอารมณ์ดีผิดปกติ (Mania) ในผู้ป่วยอารมณ์สองขั้ว (Bipolar disorder)
- อาการชักเฉพาะส่วน (Partial หรือ Focal Seizures) อาการชักประเภทนี้จะเกิดขึ้นกับสมองเพียงบางส่วน ทำให้เกิดอาการชักที่ส่วนใดส่วนหนึ่งของร่างกายเท่านั้น
แม้ยาจะทำให้มีอาการง่วงซึม แต่การใช้เป็นยานอนหลับเป็นข้อบ่งใช้ที่ไม่ได้รับการรับรอง ทั้งทางด้านประสิทธิภาพและความปลอดภัย เนื่องจากการรับประทานยา Sodium valproate ส่งผลให้เกิดอาการไม่พึงประสงค์ค่อนข้างมาก
กลไกการออกฤทธิ์ของยา
ออกฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ที่ทำลายสารสื่อประสาท GABA (Gamma-aminobutyric acid) ในสมองที่มีชื่อว่า GABA transaminase
ผลจากการทำลายสารสื่อประสาทนี้ทำให้ปริมาณสารสื่อประสาท GABA ในสมองสูงขึ้น และปิดช่องทางขนส่งโซเดียม (Na+) ที่มีชื่อว่า Voltage-dependent sodium channels ส่งผลให้การส่งกระแสประสาทภายในสมองลดลง ทำให้ไม่เกิดอาการชัก
ขนาดการใช้ Sodium Valproate
ยาเม็ดเคลือบออกฤทธิ์เนิ่น ขนาดยาที่มีวางจำหน่าย ได้แก่ ขนาด 5, 10, 15, 20, 25 และ 30 มิลลิกรัม
ขนาดยาที่ใช้รักษาในผู้ใหญ่
มียารูปแบบยารับประทานและยาฉีด ดังนี้
- ยารับประทานทั้งรูปแบบเม็ดและน้ำ เริ่มต้นรับประทาน 10-15 มิลลิกรัม/กิโลกรัม/วัน หลังอาหาร ปรับยาเพิ่มได้ทุก 2-3 วัน จนกระทั่งถึงปริมาณยาที่สามารถควบคุมอาการได้ภายใน 1 สัปดาห์ ขนาดยาปกติที่ควบคุมอาการ ได้แก่ 20-30 มิลลิกรัม/กิโลกรัม/วัน โดยให้รับประทานยาเวลาเดียวกันของทุกวัน
- ยาฉีด ขนาดยา 15 มิลลิกรัม/กิโลกรัม ควรให้โดยการฉีดช้าๆ
อาการข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นจากการใช้ Sodium Valproate
อาการข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นได้ตามปกติเมื่อใช้ยาในขนาดรักษา ได้แก่
- ระบบประสาทและกล้ามเนื้อ: สั่น อ่อนแรง
- มองเห็นภาพซ้อน (diplopia) ตามัว/มองภาพไม่ชัด
- น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น
- ผลต่อระบบประสาทส่วนกลาง เช่น สั่น เวียนศีรษะ ตากระตุก กล้ามเนื้อเสียการทรงตัว
- ผมร่วง
- ผลต่อระบบทางเดินอาหาร เช่น คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย ปวดท้อง ท้องอืด เบื่ออาหาร
- ผลต่อระบบเลือด ภาวะเกล็ดเลือดต่ำ (Trombocytopenia)
ข้อแนะนำการใช้ยาอย่างปลอดภัย
เพื่อความปลอดภัยในการใช้ยา คุณควรปฏิบัติดังต่อไปนี้
- ไม่ปรับเปลี่ยนขนาดและเวลากินยาด้วยตนเอง
- ไม่ปรับเพิ่มหรือลดขนาดยาด้วยตนเอง
- ยาจะมีประโยชน์ในการรักษาอาการโรคลมชักในเด็ก ยาจะช่วยลดความถี่ของอาการชักลงจนหยุดชัก ผู้ปกครองต้องให้เด็กกินยานี้อย่างต่อเนื่องตามแพทย์สั่งอย่างเคร่งครัด ห้ามหยุดกินยานี้เอง แม้เด็กจะไม่มีอาการแล้วก็ตาม
- ยานี้อาจทำให้รับประทานอาหารได้มากขึ้น ควรระมัดระวังการรับประทานอาหารมากเกินไป
- ให้กลืนยาทั้งเม็ด ห้ามหัก แบ่ง บด หรือเคี้ยวยา เนื่องจากเม็ดยามีสารเคลือบควบคุมการปลดปล่อยยา
- ในระหว่างที่รับประทานยานี้ ห้ามดื่มเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ หรือซื้อยามารับประทานเองโดยไม่ได้ปรึกษาแพทย์
- ควรแจ้งแพทย์หากมีอาการเหล่านี้เกิดขึ้น เช่น ประจำเดือนมาไม่ปกติ ปวดท้องรุนแรง อาหารท้องเสียต่อเนื่องที่รักษาไม่หาย อาเจียน ท้องผูก ผื่นขึ้นตามตัว ภาวะเลือดออกที่ผิดปกติ มีเลือดในปัสสาวะ ปวดเมื่อย อ่อนแรง ใบหน้าบวมตาเหลือง ตัวเหลือง
- ควรมีการตรวจวัดระดับน้ำตาลอย่างใกล้ชิด เนื่องจาก Depakine® ส่งผลต่อผลการตรวจคีโตนในปัสสาวะ
ข้อควรระวังในการใช้ยา
- ห้ามใช้ในหญิงตั้งครรภ์ เนื่องจากทำให้ทารกทวิรูป (อวัยวะเด็กพิการแต่กำเนิด)
- ระวังการใช้ในผู้ป่วยเด็กอายุน้อยกว่า 2 ปี เนื่องจากมีข้อมูลการเสียชีวิตจากภาวะตับวาย
- ระวังการใช้ในที่ใช้ยากันชักร่วมกันหลายชนิด
- ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่มีความผิดปกติของระบบกำจัดยูเรีย (Urea cycle disorders)
- หากใช้ยาและมีอาการหายใจไม่สะดวก ลำคอตีบตัน ผื่นขึ้นตามตัว เนื้อเยื่ออ่อนต่างๆ บวม เช่น บริเวณตาและปาก ควรหยุดยาและพบแพทย์ทันที เนื่องจากผู้ใช้อาจเกิดอาการแพ้ยาได้
- ยานี้อาจทำให้เกิดอาการง่วงซึม ควรระมัดระวังการขับขี่ยานพาหนะ และการใช้เครื่องจักร
- มีข้อห้ามใช้ในผู้ป่วยโรคตับชนิดเฉียบพลัน (Acute liver disease) หรือมีการทำงานของตับผิดปกติ (Hepatic dydfunction)
- ควรมีการติดตามอาการปวดเมื่อย อ่อนแรง หน้าบวม ภาวะเบื่ออาหาร (Anorexia) ดีซ่าน และ อาการอาเจียน ที่เกิดในผู้ป่วยอย่างใกล้ชิด เนื่องจากพบภาวะตับวายเกิดขึ้นในช่วงเวลาภายใน 6 เดือนของการรักษาในผู้ป่วยบางราย
- ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่แพ้ยา valproic acid และ อนุพันธ์ของยา
ตัวยา Sodium valproate จัดเป็นยาอันตราย สามารถซื้อได้ตามร้านขายยาแต่ต้องจ่ายโดยเภสัชกรเท่านั้น อย่างไรก็ตาม แนะนำว่าผู้ป่วยควรรับการรักษาจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ เพื่อให้สามารถควบคุมอาการชัก ติดตามผลข้างเคียง และรับการรักษาอย่างถูกต้อง
การซื้อยาควรเป็นเพื่อการซื้อยาเพิ่มเติมระหว่างรอนัดหมายครั้งต่อไปเท่านั้น เนื่องจากแพทย์ต้องติดตามดูอาการและปรับยาต่อเนื่องเพื่อให้ควบคุมอาการชักได้