การประคบร้อนและประคบเย็น เป็นวิธีที่ใช้สำหรับการปฐมพยาบาลเบื้องต้น เพื่อบรรเทาอาการบาดเจ็บ อาการปวด หรืออักเสบที่อาจเกิดขึ้นได้จากกิจกรรมต่างๆ ระหว่างวัน ไม่ว่าจะเป็น พิษไข้ หรือการบาดเจ็บในระหว่างที่เล่นกีฬา
ผู้อ่านหลายๆ ท่านอาจสงสัยว่า ระหว่างประคบร้อน และประคบเย็น จะสามารถตัดสินได้อย่างไรว่า ควรใช้วิธีไหน วันนี้ เราจึงมีข้อมูลเกี่ยวกับการประคบทั้ง 2 วิธีมาฝากกัน
ความแตกต่างระหว่างการประคบร้อนและประคบเย็น
อย่างที่ได้กล่าวไปแล้วว่า การประคบร้อนและประคบเย็นนั้น เป็นการปฐมพยาบาลเพื่อช่วยบรรเทาอาการเจ็บปวดได้ในเบื้องต้น แต่คุณสมบัติในการช่วยเหลือของการประคบทั้ง 2 วิธีจะต่างกัน ดังนี้
- การประคบร้อน จะช่วยกระตุ้นการไหลเวียนโลหิตให้ดีขึ้น เพราะความร้อนทำให้หลอดเลือดขยายตัว ช่วยลดอาการบาดเจ็บ ปวดเกร็งตามกล้ามเนื้อ เพิ่มความยืดหยุ่นของกล้ามเนื้อให้ผ่อนคลายได้ดีขึ้น เช่น ปวดตึงของกล้ามเนื้อบริเวณคอ บ่า หลัง น่อง หรือปวดประจำเดือน
- การประคบเย็น คือการบรรเทาอาการปวดบวมที่เกิดจากอาการบาดเจ็บแบบเฉียบพลัน เช่น ปวดศีรษะ มีไข้สูง ปวดฟัน ปวดบวมข้อเท้า ข้อเคล็ด เลือดกำเดาไหล ปวดบวมบริเวณอื่นๆ ที่เกิดจากการได้รับบาดเจ็บ หรือเพิ่งมีอาการใหม่ๆ เพราะความเย็นจะช่วยให้เส้นเลือดหดตัว และเลือดออกน้อยลง
หากมีอาการปวด หรือได้รับบาดเจ็บควรประคบด้วยน้ำแข็ง หรือน้ำเย็นทันที (ภายใน 24-48 ชั่วโมง) โดยให้ประคบนาน 20-30 นาที วันละ 2-3 ครั้ง
วิธีการเลือกระหว่างประคบร้อนและประคบเย็น
- หากมีอาการปวด อักเสบบริเวณกล้ามเนื้อ เมื่อยล้า และต้องไม่มีอาการบวมร่วมด้วย ควรใช้วิธีประคบร้อน
- หากมีอาการบาดเจ็บแบบเฉียบพลัน เช่น ข้อเท้าแพลง ซึ่งอาจมีอาการปวด และบวมแดง ให้ใช้วิธีประคบเย็น
วิธีประคบร้อนที่ถูกต้อง
การประคบร้อนจะเริ่มใช้หลังจากมีอาการผ่านไปแล้ว 48 ชั่วโมง ให้ประคบครั้งละ 15-20 นาที วันละ 2-3 ครั้ง อย่าให้นานเกินกว่านั้น เพราะอาจทำให้ผิวหนังพองแดงจากความร้อน
อุปกรณ์ที่ใช้อาจเป็นกระเป๋าน้ำร้อน ผ้าขนหนูชุบน้ำร้อน ในอุณหภูมิไม่เกิน 45 องศาเซลเซียส และไม่ควรประคบด้วยความร้อนที่มากเกินไป หรือนานเกินไป
สิ่งสำคัญอีกอย่างคือ ต้องไม่ประคบในบริเวณที่มีบาดแผล หรือมีเลือดไหล และหากมีอาการบวมแดง ก็ไม่ควรประคบร้อนเช่นกัน โดยควรวางอุปกรณ์การประคบร้อนในบริเวณที่เกิดอาการบาดเจ็บ หรือปวดเมื่อย
วิธีประคบเย็นที่ถูกต้อง
อุปกรณ์การประคบเย็น อาจจะใช้เจลประคบเย็นแบบสำเร็จรูป หรือใช้ถุงผ้าห่อน้ำแข็งก็ได้ โดยใช้ถุงพลาสติกห่อน้ำแข็ง และผสมน้ำเปล่าธรรมดาลงไปในถุงอย่างพอดี ให้รู้สึกว่า ไม่เย็นมากจนเกินไป ก่อนนำมาประคบตรงบริเวณที่มีอาการปวด บวม แดง
หากเป็นบริเวณมือ แขน ขา หรือบริเวณเท้า อาจใช้วิธีแช่อวัยวะดังกล่าวลงไปในถังน้ำเย็นแทน โดยจะใช้ระยะเวลาการแช่ประมาณ 15-20 นาที
การประคบร้อนและประคบเย็น เป็นวิธีปฐมพยาบาลที่มีประสิทธิภาพหากใช้ตรงกับอาการ ดังนั้น ก่อนเลือกวิธีการประคบ ให้ดูอาการบาดเจ็บของตนเองให้ดีเสียก่อน เพื่อจะได้บรรเทาอาการปวดบวมต่างๆ ได้เร็วขึ้น
แต่หากอาการไม่ดีขึ้น ก็ควรไปพบแพทย์เพื่อตรวจวินิจฉัย และรักษาอย่างถูกวิธี
เปรียบเทียบราคา แพ็กเกจผ่าฟันคุด
ที่มาของข้อมูล
ปิด
ปิด
- มูลนิธิเพื่อการวิจัยและพัฒนาระบบยา. คู่มือตู้ยาโรงเรียนและแนวทางการรักษาโรคที่พบบ่อย. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ: มูลนิธิเพื่อการวิจัยและพัฒนาระบบยา; พ.ศ. 2553
- อ.ดร.ประเสริฐ สกุลศรีประเสริฐ ศูนย์กายภาพบำบัด คณะกายภาพบำบัด มหาวิทยาลัยมหิดล, ประคบร้อน ประคบเย็น อาการแบบไหนประคบแบบใด (https://med.mahidol.ac.th/ramachannel/old/index.php/knowforhealth-20140818-2/)
