ในยุคที่โรคซึมเศร้าถูกกล่าวถึงบนสื่อต่างๆ บ่อยครั้ง พร้อมกับเนื้อหาข่าวที่พยายามอธิบายถึงลักษณะอาการที่มักปรากฏในผู้ที่เป็นโรคซึมเศร้า เพื่อการทำความเข้าใจที่ชัดเจนขึ้น
ผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพจิตจึงได้พัฒนาแบบทดสอบโรคซึมเศร้าขึ้นมา เพื่อให้บุคคลทั่วไปได้ใช้เป็นเครื่องมือในการคัดกรอง หรือประเมินอาการเบื้องต้นด้วยตนเอง ก่อนไปพบผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพจิต
สารบัญ
โรคซึมเศร้าคืออะไร?
“โรคซึมเศร้า” เป็นความผิดปกติทางการแพทย์ที่จำเป็นต้องได้รับการรักษาอย่างทันท่วงทีเพื่อให้อาการทุเลา ต่างจากอารมณ์ซึมเศร้าที่มักมีสาเหตุชัดเจน เช่น ซึมเศร้าจากเหตุการณ์บางอย่างในชีวิต
กรณีเช่นนี้เมื่อเวลาผ่านไป เหตุการณ์ต่างๆ รอบตัวคลี่คลาย มีผู้แสดงความเข้าใจ อารมณ์เศร้าก็จะหายไป
แต่สำหรับผู้ที่เป็นโรคซึมเศร้าแล้ว นอกจากจะมีอาการซึมเศร้าแล้วยังมีอาการอื่นๆ ร่วมด้วย จนส่งผลกระทบต่อการทำกิจวัตรต่างๆ และหากมีอาการรุนแรงก็อาจส่งผลต่อพฤติกรรมและความคิดที่อาจเกี่ยวข้องกับการทำร้ายตนเองได้
ลักษณะการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญในผู้ที่เป็นโรคซึมเศร้า
- อารมณ์เปลี่ยนแปลงไป กลายเป็นคนเศร้าสร้อย หดหู่ สะเทือนใจง่าย ร้องไห้บ่อย ดูอ่อนไหวง่าย แม้เรื่องนั้นๆ จะเป็นเรื่องเล็กน้อยก็ตาม บางคนอาจรู้สึกว่า จิตใจหม่นหมอง ไม่สดใส
- ความคิดเปลี่ยน มองเห็นว่า ชีวิตในอดีตมีความผิดพลาด หรือล้มเหลว ส่งผลให้ชีวิตปัจจุบันดูแย่ไปหมด ไม่มีทางออก รู้สึกท้อแท้ หมดหวังกับชีวิต มองว่า ตนเองเป็นภาระของคนอื่น
- สมาธิแย่ลง เหม่อลอย หลงลืมง่าย
- มีอาการทางร่างกายร่วมด้วย เช่น อ่อนเพลีย ไม่มีเรี่ยวแรง เบื่อหน่าย
- ความสัมพันธ์กับคนรอบข้างเปลี่ยนไป มักเป็นคนเก็บตัวมากขึ้น ใจน้อย อ่อนไหวง่าย หากคนรอบข้างไม่เข้าใจก็อาจทำให้เกิดปากเสียงกันได้
- การทำงานแย่ลง โดยส่วนใหญ่พบว่าความรับผิดชอบต่อหน้าที่ลดลง ในผู้ที่อาการรุนแรงจะรู้สึกหมดพลัง ไม่อยากทำอะไร หรือบางคนรู้ว่าต้องทำอะไร เตรียมตัวเพื่อไปทำสิ่งนั้นๆ แล้ว แต่เมื่อเดินทางไปถึงที่หมายกลับล้มเลิกความตั้งใจที่จะทำกิจกรรมนั้นๆ
- มีอาการแสดงของโรคจิต พบได้ในผู้ที่เป็นโรคซึมเศร้าแบบรุนแรง ที่พบบ่อยคือ เชื่อว่า มีคนคอยกลั่นแกล้ง มีคนประสงค์ร้ายต่อตนเอง อาจมีอาการหูแว่ว
หากไม่แน่ใจว่า อาการของตนเอง หรือคนใกล้ชิด เข้าข่ายโรคซึมเศร้าหรือไม่ นอกจากโทรศัพท์ปรึกษาสายด่วนสุขภาพจิต โทร.1323 หรือปรึกษาผ่านช่องทางออนไลน์ ซึ่งให้บริการโดยกรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข แล้ว
ยังมีผู้ให้บริการเอกชนที่เปิดให้บริการปรึกษาแพทย์แบบออนไลน์ (วีดีโอคอล) หรือจะเลือกโทรศัพท์ปรึกษาแพทย์แบบไม่เปิดกล้องก็ได้ เรียกว่า สะดวกสบายมากๆ ตอบโจทย์คนรุ่นใหม่
แบบทดสอบโรคซึมเศร้าคืออะไร?
แบบทดสอบโรคซึมเศร้าเป็นเครื่องมือประเมินความเสี่ยงโรคซึมเศร้าเบื้องต้นที่ดี ปัจจุบันแบบทดสอบโรคซึมเศร้า มีหลายฉบับ เช่น แบบคัดกรองโรคซึมเศร้า 2 คำถาม (2Q) แบบประเมินโรคซึมเศร้า 9 คำถาม (9Q) แบบประเมินการฆ่าตัวตาย 8 คำถาม (8Q)
แบบประเมินทั้งหมดที่กล่าวมานี้ถูกนำมาใช้ในการวงการสาธารณสุข เพื่อประเมินอาการแสดงของโรคซึมเศร้า จำนวนข้อคำถามที่ต่างกันส่งผลต่อความครอบคลุมและความไวในการประเมินอาการแสดงของโรคซึมเศร้า
สำหรับแบบประเมินทดสอบโรคซึมเศร้า ที่บุคลากรทางการแพทย์มักแนะนำให้ผู้ที่ต้องการประเมินโรคซึมเศร้าเบื้องต้นด้วยตนเองใช้ คือ “แบบประเมินโรคซึมเศร้า 9 คำถาม (9Q) ของกรมสุขภาพจิต”
ผู้ที่สนใจสามารถเข้าไปทำแบบทดสอบได้ในเว็บไซต์ของกรมสุขภาพจิต
เมื่อทำแบบทดสอบออนไลน์เสร็จ จะมีการรวมคะแนนแล้วแปลผลเป็น 4 ระดับ ได้แก่
- มีความผิดปกติแต่ยังไม่มีภาวะซึมเศร้า
- มีภาวะซึมเศร้าเล็กน้อย
- มีภาวะซึมเศร้าปานกลาง
- มีภาวะซึมเศร้ารุนแรง
ในเว็บไซต์ของหน่วยงานอื่นๆ ที่มีแบบประเมิน 9Q ให้ทำเหมือนกัน เมื่อคุณเข้าไปทำแบบทดสอบแล้ว อาจมีการให้คำแนะนำเบื้องต้นสำหรับผู้ที่ได้คะแนนในระดับต่างๆ ด้วย
เช่น แบบประเมินภาวะซึมเศร้า 9Q ของคณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี ได้แนะนำว่า หากอยู่ในระดับความผิดปกติแต่ยังมีภาวะซึมเศร้า แนะนำให้พักผ่อน ผ่อนคลาย ออกกำลังกาย หาคนปรึกษา
หากมีภาวะซึมเศร้าเล็กน้อย แนะนำให้สังเกตอาการ ถ้าเป็นมาก มีผลกระทบต่อการทำงาน การดูแลสิ่งต่างๆ ในบ้าน หรือการเข้ากับผู้คน ควรพบแพทย์เพื่อให้การช่วยเหลือ
หากมีภาวะซึมเศร้าปานกลาง แนะนำให้พบแพทย์เพื่อประเมินอาการเพื่อให้การช่วยเหลือ และหากมีภาวะซึมเศร้ารุนแรง แนะนำให้พบแพทย์เพื่อประเมินอาการเพื่อให้การช่วยเหลือ
ตรวจสอบความถูกต้องโดย นพ. ธนู โกมลไสย
ที่มาของข้อมูล
- ธรณินท์ กองสุข สุวรรณา อรุณพงศ์ไพศาล ศุภชัย จันทร์ทอง และคณะ, ความเที่ยงตรงตามเกณฑ์การวินิจฉัยโรคซึมเศร้าของแบบประเมินอาการซึมเศร้า 9 คำถาม ฉบับปรับรุงภาษากลาง (http://psychiatry.or.th/JOURNAL/63-4/02_Thoranin.pdf), 24 มีนาคม 2563.
- กรมสุขภาพจิต. แบบประเมินโรคซึมเศร้า 9 คำถาม (9Q) (https://www.dmh.go.th/test/), 18 เมษายน 2563.
- คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี. โรคซึมเศร้าโดยละเอียด. (www.med.mahidol.ac.th/ramamental), 18 เมษายน 2563.
