เมื่อเข้าสู่ช่วงเปลี่ยนฤดูกาล สภาพอากาศก็เปลี่ยนแปลงไปอย่างมาก จากร้อนเป็นฝน จากฝนเป็นหนาว และจากหนาวเป็นร้อน ด้วยเหตุนี้จึงทำให้ผู้คนป่วยเป็นหวัด หรือไข้หวัดกันได้ง่ายๆ โดยเฉพาะเด็กเล็กและผู้สูงอายุ ตลอดจนผู้ที่สุขภาพไม่แข็งแรง
เมื่อมีอาการหวัด คนส่วนใหญ่มักจะเข้าใจผิดว่า ต้องรับประทานยาฆ่าเชื้อทุกครั้งไป แต่จริงๆ แล้วไม่ใช่เลย เนื่องจากการรักษาโรคหวัดขึ้นอยู่กับการติดเชื้อด้วยว่า “คุณติดเชื้อไวรัส หรือแบคทีเรีย”
สารบัญ
ไข้หวัดจากไวรัส
ไข้หวัดที่เป็นกันโดยส่วนใหญ่ หรือไข้หวัดธรรมดา (Common cold) กว่า 80 เปอร์เซ็นเกิดจากเชื้อไวรัสซึ่งมีอยู่หลากหลายสายพันธุ์ เชื้อไวรัสเหล่านี้มีจำนวนมากถึงขนาดที่ว่า “ถ้าเราเป็นหวัดปีละ 3 ครั้ง ก็ยังเป็นหวัดจากเชื้อไวรัสได้ไม่ครบทุกชนิดที่มีบนโลก”
เชื้อไวรัสที่ก่อให้เกิดหวัดนั้นส่วนใหญ่จะมีชื่อสายพันธุ์ ได้แก่ เชื้อ Rhinoviruses ซึ่งจะก่อให้เกิดไข้หวัดธรรมดาได้ถึงร้อยละ 30-50 จากจำนวนคนที่ติดเชื้อหวัดทั้งหมดที่มีบนโลก
ส่วนเชื้อ Coronaviruses จะก่อให้เกิดไข้หวัดอยู่ที่ร้อยละ 10-15 จากจำนวนของคนเป็นไข้หวัดทั้งหมด
อาการของคนเป็นไข้หวัดที่เกิดจากเชื้อไวรัส
ไข้หวัดจากเชื้อไวรัส หรือไข้หวัดธรรมดา (Common cold) จะทำให้ผู้ป่วยมีอาการไข้ต่ำๆ หรืออาจไม่มีไข้เลยก็ได้ แต่ส่วนใหญ่จะมีอาการแสดงทางจมูกและทางเดินหายใจ ดังนี้
- มีน้ำมูกใสๆ (บางครั้งช่วงเช้าอาจมีสีเหลืองข้น)
- มีอาการคัดจมูก แน่นจมูก
- ไอ จาม
- เจ็บคอ คอแดง
- ต่อมทอลซินบวมแต่ไม่มีตุ่มหนองอักเสบ ผู้ป่วยบางรายอาจมีอาการปวดศีรษะร่วมกับอาการอื่นข้างต้น
ผู้ป่วยที่เป็นไข้หวัดจากไวรัสส่วนมากจะไม่มีอาการรุนแรงและจะมีอาการป่วยอยู่ราว 7-14 วัน จากนั้นจะหายเองได้เป็นปกติ แต่ในช่วง 3-5 วันแรก จะเป็นช่วงที่ผู้ป่วยมีอาการหนักที่สุด
ดังนั้น ในช่วงดังกล่าวจึงควรดูแลสุขภาพให้ดีเพื่อไม่ให้เกิดโรคแทรกซ้อนได้
ความแตกต่างของไข้หวัดจากไวรัสและไข้หวัดจากแบคทีเรีย
ไข้หวัดที่เกิดจากเชื้อแบคทีเรียมีอาการเหมือนกับไข้หวัดที่เกิดจากเชื้อไวรัสทุกประการ เพียงแต่สามารถสังเกตความแตกต่างได้ ดังนี้
- มักจะมีอาการป่วยเรื้อรังนานกว่า 5-10 วัน
- มีไข้ตัวร้อนสูง
- มีอาการเจ็บคอมาก
ถ้าหากเป็นแบบหวัดเรื้อรังอาจมาจากการติดเชื้อแบคทีเรียบริเวณโพรงจมูกและไซนัส สังเกตได้ ดังนี้
- มีน้ำมูกสีเขียวข้นปนสีเหลือง
- มีอาการปวดบริเวณจมูกและตึงบนใบหน้า
- มีอาการคัดแน่นจมูก
- ความสามารถในการรับกลิ่นแย่ลง
- ขณะเดียวกันก็อาจมีการอักเสบของต่อมน้ำเหลืองบริเวณลำคอร่วมกับการอักเสบบริเวณต่อมทอนซิลด้วย
ดังนั้นถ้าอยากทราบว่า ผู้ป่วย หรือตัวคุณเป็นไข้หวัดที่มีการติดเชื้อแบคทีเรียร่วมด้วยหรือไม่ สามารถตรวจเบื้องต้นได้ด้วยตนเอง ด้วยวิธีดังนี้
- อ้าปากแล้วใช้ไฟฉายส่อง หรือมองผ่านกระจก เพื่อตรวจดูว่า ต่อมทอนซิลที่อยู่ข้างบริเวณข้างลำคอมีจุดขาว หรือจุดหนองหรือไม่
หากพบว่า มีลักษณะดังกล่าว แสดงว่า เป็นไข้หวัดจากเชื้อแบคทีเรีย นอกจากนี้ยังมีวิธีที่น่าสนใจอีก ดังนี้
- ลองจับบริเวณใต้กรามทั้งสองข้างของใบหน้าว่า มีการบวมของต่อมน้ำเหลืองหรือไม่ โดยใช้วิธีกดลงไป หากมีอาการเจ็บ และ/หรือ สัมผัสได้ว่า มีอาการบวมก็แสดงว่า น่าจะติดเชื้อแบคทีเรียแล้ว
วิธีรักษาไข้หวัดจากเชื้อแบคทีเรีย
- ควรไปพบแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยอย่างถูกต้องอีกครั้งและรับการรักษา แพทย์อาจจัดยาแก้อักเสบรวมถึงยาประเภทอื่นๆ ที่จำเป็นตามความเหมาะสมของโรค
- ถ้าไม่สะดวกไปพบแพทย์ควรซื้อยาฆ่าเชื้อจากร้านที่มีเภสัชกรประจำ ไม่ควรซื้อยาเองตามใจชอบ หรือซื้อตามที่คนอื่นแนะนำมา และห้ามแบ่งยาปฏิชีวนะ หรือยาฆ่าเชื้อของตนเองให้แก่ผู้อื่น เนื่องจากยาปฏิชีวนะ หรือยาฆ่าเชื้อมีหลายชนิด เช่น เตตราซัยคลิน เพนนิซิลลิน โคทรัยม็อกซาโซล อะม็อกซิซิลลิน อิริทโทรมัยซิน ซึ่งยาแต่ละชนิดก็ใช้กับเชื้อแบคทีเรียที่แตกต่างกัน
- รับประทานยาปฏิชีวนะให้ครบตามจำนวนที่แพทย์ หรือเภสัชกร จัดให้จนครบ เพื่อป้องกันภาวะดื้อยาแก้อักเสบในอนาคต เพราะหากเกิดอาการดื้อยาขึ้นมา คราวหน้าเมื่อป่วยและมีการอักเสบเกิดขึ้นคุณอาจจำเป็นต้องใช้จำนวนยาและประเภทของยามากยิ่งขึ้น แน่นอนว่า การใช้ยาในปริมาณมากขึ้นจะส่งผลเสียต่อการทำงานของตับและไต
การดูแลและป้องกันตนเองจากไข้หวัด
วิธีการรักษาไข้หวัดที่ดีที่สุดนั้น นอกจากจะต้องรับประทานยาตามแพทย์ หรือเภสัชกร กำหนดให้แล้ว ผู้ป่วยยังควรดูแลตนเองดังต่อไปนี้
- รับประทานอาหารที่มีประโยชน์และตรงเวลา
- ดื่มน้ำสะอาดให้เพียงพอ
- พักผ่อนให้เพียงพอ
- หมั่นล้างมือบ่อยๆ เพื่อป้องกันเชื้อโรคเข้าสู่ร่างกาย
- ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ
- ไม่ใช้สิ่งของส่วนตัวร่วมกับผู้อื่น
- ใช้ช้อนกลางทุกครั้งในการรับประทานอาหาร
- หลีกเลี่ยงการคลุกคลี หรือใกล้ชิดผู้ป่วย
ข้อปฏิบัติเหล่านี้ยังสามารถนำมาใช้ในการป้องกันตนเองจากโรคไข้หวัดได้ด้วย รวมทั้งควรฉีดวัคซีนป้องกันโรคไข้หวัดใหญ่สายพันธุ์ใหม่เป็นประจำทุกปี
ตรวจสอบความถูกต้องโดย พญ. วรรณวนัช เสถียรธรรมมณี
ที่มาของข้อมูล
- Virus vs. Bacteria: What’s Causing My Kid’s Cold? (https://health.clevelandclinic.org/virus-vs-bacteria-whats-causing-my-kids-cold/), 28 March 2020.
- Viral gastroenteritis (“stomach flu”) (https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/viral-gastroenteritis), 28 March 2020.
- Steckelberg JM., Bacterial vs. viral infections: how do they differ? (https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/infectious-diseases/expert-answers/infectious-disease/faq-20058098), 28 March 2020.
