วิธีลดความเสี่ยงหัวใจวายเฉียบพลันที่เกิดขึ้นบ่อยในฤดูหนาว

บทความนี้จะพาไปหาคำตอบว่า เพราะอะไรภาวะหัวใจวายเฉียบพลันจึงมีโอกาสเกิดในฤดูหนาวได้มากกว่าฤดูอื่นๆ และควรหาแนวทางป้องกันอย่างไรไม่ให้เกิดเหตุการณ์นี้ขึ้นกับตนเอง หรือคนที่คุณรัก

สาเหตุที่ทำให้หัวใจวายเฉียบพลันมักเกิดขึ้นในฤดูหนาว

การสัมผัส หรืออยู่ท่ามกลางอุณหภูมิต่ำเป็นเวลานานๆ 

ส่งผลต่อระบบไหลเวียนโลหิตหลายอย่าง ได้แก่ ระดับน้ำตาลสะสมในเลือดเกิดการเปลี่ยนแปลงขึ้นลงกว่าปกติ เลือดมีความหนืดมากยิ่งขึ้น รวมทั้งหลอดเลือดแดงจะมีการหดตัวในช่วงที่อากาศเย็น ทำให้การลำเลียงเลือดและออกซิเจนไปเลี้ยงหัวใจยากมากขึ้น

ด้วยเหตุนี้หัวใจจึงต้องทำงานหนักขึ้นเพื่อสูบฉีดเลือดไปเลี้ยงส่วนต่างๆ ของร่างกาย และส่งกลับไปฟอกยังปอดให้ได้ปริมาณตามปกติ ส่งผลให้ความดันโลหิตและปริมาณโปรตีนในเลือดสูงขึ้นได้

การที่ปริมาณโปรตีนในเลือดสูงขึ้นนี้เป็นสาเหตุให้เลือดจับตัวกันเป็นลิ่มๆ และขัดขวางการลำเลียงเลือดไปยังหัวใจและส่วนต่างๆ ของร่างกายได้

มีรายงานว่า อุณหภูมิที่ลดต่ำลงทุก 1 องศาเซลเซียส สามารถเพิ่มความเสี่ยงหัวใจวายเฉียบพลันได้ถึง 2%

หลักๆ แล้วผู้ที่เป็นโรคหัวใจและผู้ที่อยู่ในภาวะอุณหภูมิภายในร่างกายต่ำ (Hypothermia) มีโอกาสเสี่ยงหัวใจวายมากที่สุดในช่วงที่อากาศเย็น แต่ผู้ที่ไม่เป็นโรคเหล่านี้ก็มีโอกาสเสี่ยงหัวใจวายได้เช่นกัน

คำแนะนำ:

• ควรสวมใส่เสื้อผ้าที่ให้ความอบอุ่นแก่ร่างกาย เช่น หมวกไหมพรม ผ้าพันคอ เสื้อกันหนาว ถุงมือ ถุงเท้า รองเท้าโดยเฉพาะเวลาที่ต้องอยู่นอกอาคารบ้านเรือน หรือเดินทางไปในบริเวณที่มีอากาศหนาวเย็น
• หากบ้านมีช่องลม หรือหน้าต่างมาก ควรปิดบางส่วนเพื่อป้องกันความหนาวเย็น
• ควรรับประทานอาหารอุ่นๆ ร้อนๆ รวมทั้งอาหารที่ปรุงด้วยสมุนไพรที่มีฤทธิ์ร้อน เช่น ขิง ข่า กะเพรา โหระพา ใบมะกรูด พริกไทย เพื่อช่วยเพิ่มความอบอุ่นภายในร่างกาย ลดการทำงานของหัวใจ และป้องกันไม่ให้เส้นเลือดแดงหดตัว

การรับแสงแดดไม่เพียงพอ

นักวิจัยหลายท่านให้เหตุผลว่า การที่สถิติโรคหัวใจวายสูงมากในฤดูหนาวเมื่อเทียบกับสถิติในฤดูร้อน เพราะในช่วงหน้าหนาวมีแสงแดดน้อย อีกทั้งดวงอาทิตย์ก็ตกเร็วกว่าช่วงฤดูร้อน

ปัจจัยเหล่านี้ทำให้ร่างกายได้รับวิตามินดีจากแสงแดด (วิตามินดี 3) ไม่เพียงพอ จึงทำให้มีโอกาสเกิดอาการหัวใจวายได้มากกว่าฤดูอื่นๆ นั่นเอง

ประโยชน์ของวิตามินดีในแสงแดด (วิตามินดี 3)

• ช่วยเสริมสร้างระบบการต้านการอักเสบที่เซลล์ได้
• ช่วยซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอ
• ช่วยยับยั้งการแข็งตัวของหลอดเลือด
• ช่วยป้องกันไม่ให้หลอดเลือดบีบตัว
• ช่วยป้องกันโรคความดันโลหิตสูงและโรคหลอดเลือดหัวใจตีบ มีรายงานว่า ผู้ที่มีระดับวิตามินดีต่ำกว่า 15 ng/ml จะมีความเสี่ยงในการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจเพิ่มขึ้น 2 เท่า
• ช่วยให้สมองหลั่งสารเซโรโทนินออกมามากขึ้น มีผลช่วยลดความเครียด และอาการซึมเศร้าได้

กลุ่มคนที่มีความเสี่ยงต่อการขาดวิตามินดีมากกว่าคนทั่วไปได้แก่ ผู้สูงอายุ คนอ้วน ผู้ป่วยโรคเรื้อรังต่าง ๆ เช่น โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง โรคไขมันในเลือดสูง กลุ่มคนทำงานที่ชีวิตประจำวันส่วนใหญ่อยู่แต่ในที่ทำงาน

คำแนะนำ:

• ปรับไลฟ์สไตล์ทั้งการทำงานและการออกกำลังกายให้มีโอกาสสัมผัสกับแสงแดดยามเช้า (06.00-09.00 น.) และบ่าย (15.00-17.00 น.) มากยิ่งขึ้น อย่างน้อย 15 นาทีต่อวัน เนื่องจากช่วงดังกล่าวเป็นช่วงที่แดดยังไม่แรง ไม่เป็นอันตรายต่อร่างกาย
• รับประทานอาหารที่มีวิตามินดีสูง เช่น กลุ่มปลาที่มีไขมันสูง ปลาทูน่า ปลาแซลมอน ปลาซาร์ดีน ไข่ หอยนางรม
• รับประทานอาหารเสริมที่มีส่วนประกอบของวิตามินดี (Vitamin D Supplementation)
• ควรตรวจเช็คปริมาณวิตามินดีอย่างน้อยปีละครั้ง เพราะหากมีปริมาณวิตามินดีต่ำเกินไปจะได้รีบหาทางแก้ไข ระดับวิตามินปกติคือ 30-100 ng/ml

เป็นผู้ป่วยโรคเรื้อรัง 

ผู้ป่วยโรคเรื้อรัง เช่น โรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง ไขมันในเลือดสูง จะมีความเสี่ยงหัวใจวายเฉียบพลันได้มากกว่าคนทั่วไป ด้วยเหตุผลต่อไปนี้

• โรคเบาหวาน ทำให้หลอดเลือดแข็งตัว เส้นเลือดขาดความยืดหยุ่นจึงบีบตัวได้ไม่ดีนัก
• โรคความดันโลหิตสูง ทำให้กล้ามเนื้อหัวใจหนาขึ้น หรือหัวใจโต หัวใจเต้นผิดจังหวะ กล้ามเนื้อหัวใจอ่อนแรง และเสี่ยงหัวใจวายได้
• โรคไขมันในเลือดสูง ทำให้มีโอกาสอุดตัน หรือตีบที่หลอดเลือดหัวใจเฉียบพลันได้

คำแนะนำเพื่อป้องกันหัวใจวายเฉียบพลันในฤดูหนาว

• ผู้ป่วยโรคเรื้อรัง เช่น โรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง ไขมันในเลือดสูง ควรไปพบแพทย์ตามนัด รับประทานยาอย่างเคร่งครัด และควบคุมโรคให้ดี ไม่ให้อาการกำเริบ
• ควรสวมใส่เสื้อผ้าที่ให้ความอบอุ่นด้วยการสวมเสื้อกันหนาว ผ้าพันคอ สวมหมวกไหมพรม สวมถุงมือ ถุงเท้า รองเท้า เพื่อให้ความอบอุ่นแก่ร่างกาย โดยเฉพาะเวลาที่อยู่นอกอาคารบ้านเรือน หรือเมื่อเดินทางไปยังสถานที่ที่มีอากาศหนาวเย็น
• ทาโลชั่นเพื่อให้ผิวหนังชุ่มชื้น ลดการสูญเสียน้ำ
• ควรรับประทานอาหารที่ช่วยเพิ่มความอบอุ่นภายในร่างกาย เพื่อช่วยลดการทำงานของหัวใจและป้องกันไม่ให้เส้นเลือดแดงหดตัว เช่น อาหารอุ่นร้อน อาหารต้ม อาหารที่มีสมุนไพร หรือเครื่องเทศที่มีฤทธิ์ร้อนเป็นส่วนประกอบ เช่น ไก่ผัดขิง ผัดกระเพรา น้ำขิง ปลาผัดพริกไทยดำ
• รับประทานผักและผลไม้ให้มากขึ้น
• หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารที่มีไขมันและแคลอรีสูง อาหารเค็มจัด อาหารหวานจัด อาหารสำเร็จรูป อาหารแปรรูป
• ไม่ควรดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์เพื่อบรรเทาความหนาวเย็น เพราะอาจทำให้เกิดภาวะขาดน้ำได้
• เตรียมห้องนอนและบ้านเรือนให้อบอุ่น ไม่เปิดหน้าต่างให้ลมพัดผ่านมากจนเกินไป
• ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมออย่างน้อยวันละ 30 นาที
• รับแสงแดดยามเช้า (06.00-09.00 น.) และบ่าย (15.00-17.00 น.) ให้เพียงพอในแต่ละวัน
• พักผ่อนให้เพียงพอ
• หากนอนกรนรุนแรง ควรระมัดระวังภาวะหยุดหายใจขณะหลับ
• หลีกเลี่ยงความเครียด ความกดดัน หรือรู้จักวิธีผ่อนคลายความเครียด ความกดดัน
• ไม่สูบบุหรี่
• หมั่นสังเกตความผิดปกติของตนเองอยู่เสมอ อย่านิ่งนอนใจ เช่น หากมีอาการแน่นหน้าอก หายใจลำบาก หายใจหอบ เหงื่อออกมาก ตัวเย็น ควรต้องไปพบแพทย์ อย่าปล่อยทิ้งไว้คิดว่า “เดี๋ยวก็หาย”
• หมั่นตรวจสุขภาพทั่วไปและสุขภาพหัวใจเป็นประจำหากอยู่ในกลุ่มเสี่ยง หรือหากสามารถตรวจสุขภาพประจำปีได้ยิ่งดี

จริงๆ แล้วอาการหัวใจวายเฉียบพลันสามารถมาเยือนได้ทุกฤดู เพียงแต่ในฤดูหนาวจะมีความเสี่ยงมากยิ่งขึ้น

ดังนั้นเพื่อความปลอดภัยควรดูแลหัวใจตั้งแต่วันนี้ไม่ต้องรอให้ถึงฤดูหนาวแล้วจึงหันมาดูแล เพราะหากมีแนวโน้มจะมีอาการ หรือความผิดปกติเกี่ยวกับหัวใจอยู่แล้วจะได้แก้ไขได้ทันท่วงที

ตรวจสอบความถูกต้องโดย พญ. วรรณวนัช เสถียรธรรมมณี