โรคนิ่วในไต สามารถเป็นได้ทั้งผู้ใหญ่ หรือแม้แต่ในวัยหนุ่มสาว โดยเป็นนิ่วที่พบได้บ่อยกว่านิ่วในอวัยวะอื่นๆ บทความนี้เราจะมาทำความรู้จักกับนิ่วในไตกันว่า เกิดขึ้นจากอะไร และมีอาการอย่างไรบ้าง
สารบัญ
นิ่วในไต คืออะไร
นิ่วในไต คือ การตกผลึกของสารก่อนิ่วในไตจนเกิดเป็นก้อน ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นผลึกแคลเซียมออกซาเลต และบางครั้งอาจเป็นแคลเซียมฟอสเฟต ยูริก หรือสารอื่นๆ ได้เช่นกัน
ด้วยเหตุนี้จึงทำให้นิ่วมีหลากหลายชนิดและมีขนาดที่แตกต่างกันไป อาจเกิดขึ้นก้อนเดียว หรือหลายก้อน และแม้จะเกิดขึ้นในไต แต่ก้อนนิ่วก็มีโอกาสหลุดลงมาในท่อไตจนถึงบริเวณกระเพาะปัสสาวะได้
นิ่วในไตพบได้บ่อยในคนทุกเพศทุกวัย แต่ผู้ชายจะมีโอกาสเป็นนิ่วมากกว่าผู้หญิงประมาณ 3 เท่า และในประเทศไทยพบผู้ป่วยโรคนี้บ่อยในทางภาคเหนือและภาคอีสาน ซึ่งอาจเป็นผลจากสภาพแวดล้อม และวัฒนธรรมการรับประทานอาหารที่ต่างกัน
สาเหตุการเกิดนิ่วในไต
โรคนิ่วในไตส่วนมากเกิดขึ้นจากหลายๆ ปัจจัยร่วมกัน ได้แก่
- การอยู่ในที่ที่มีอากาศร้อน ทำให้ร่างกายสูญเสียเหงื่อได้ง่าย ประกอบกับพฤติกรรมดื่มน้ำน้อย จึงทำให้ปัสสาวะมีความเข้มข้นสูงขึ้น และเกิดเป็นตะกอนนิ่วได้
- การรับประทานอาหารบางอย่างเป็นประจำ เช่น อาหารที่มีแคลเซียมสูง มีโปรตีนสูง หรือมีโซเดียมสูง ทั้งนี้การรับประทานอาหารจะถือว่าเป็นปัจจัยเสี่ยงก็ต่อเมื่อมีปัจจัยเสี่ยงอื่นๆ ร่วมด้วย ดังนั้นผู้ที่มีสุขภาพแข็งแรงจึงสามารถรับประทานอาหารเหล่านี้ได้โดยที่อาจจะไม่มีผลต่อการเกิดโรค
- การมีภาวะยูริกในเลือดสูง ได้แก่ ผู้ป่วยโรคเกาต์ หรือผู้ป่วยโรคมะเร็งที่อยู่ในช่วงการรับเคมีบำบัด และผู้ที่กำลังใช้ยาที่มีฤทธิ์ต้านการขับกรดยูริก เช่น ยากันชักเฟนิโทอิน (Phenytoin)
อาการของนิ่วในไต
นิ่วในไตอาจทำให้เกิดอาการเจ็บปวดอย่างรุนแรง หรือเจ็บปวดเพียงเล็กน้อยก็ได้ โดยนิ่วสามารถเคลื่อนที่ไปในท่อไตและทำให้เกิดอาการปวดตามมา
นอกจากนี้อาจรู้สึกถึงอาการปวดที่บริเวณหลัง สีข้าง และปวดร้าวไปถึงท้องน้อย หรือที่ขาหนีบเป็นพักๆ
ส่วนอาการอื่นๆ ได้แก่ ระคายเคืองเวลาปัสสาวะ หรือมีอาการปัสสาวะขัด ปัสสาวะเป็นเลือด หรือมีเม็ดทรายปนออกมากับปัสสาวะ คลื่นไส้ อาเจียน
สัญญาณอันตรายนิ่วในไต
หากคุณมีอาการผิดปกติต่อไปนี้ คุณควรไปพบแพทย์ เพราะอาจบ่งบอกได้ว่ากำลังมีอาการนิ่วในไต
- ปวดท้องบริเวณบั้นเอวหรือท้องน้อยที่ข้างใดข้างหนึ่งเพียงข้างเดียว
- รู้สึกปวดบิดๆ เกร็งๆ เป็นพักๆ คล้ายกับอาการท้องเดิน หรืออาการปวดประจำเดือน
- อาจรู้สึกปวดเป็นชั่วโมงๆ หรือปวดทั้งวันก็เป็นได้
- อาจมีอาการปวดลามจากบั้นเอว ไปถึงบริเวณอัณฑะ หรือช่องคลอดข้างเดียวกัน
- มีอาการปวดแบบเป็นๆ หายๆ ไม่หายขาด หรือนานๆ ครั้งเป็นที ซึ่งหากก้อนนิ่วไม่หลุดออกมา ก็จะปวดอยู่อย่างนั้นไปเรื่อยๆ
- มีอาการใจหวิว ใจสั่น หรือคลื่นไส้อาเจียน
- หากมีก้อนนิ่วหลายก้อน หรือก้อนนิ่วมีขนาดเล็กมาก อาจพบเห็นก้อนนิ่วเล็กๆ ปนออกมากับปัสสาวะ
- เมื่อกดบริเวณที่ปวดจะไม่รู้สึกเจ็บ หรือบางครั้งก็อาจรู้สึกสบายขึ้น
- หากมีอาการหนัก จะปวดท้องพร้อมกับมีไข้สูง แม้จะรับประทานยาบรรเทาปวดแล้วก็ยังไม่หาย
หากเริ่มรู้สึกว่า มีอาการปวดท้องบ่อยๆ จนรบกวนการใช้ชีวิตประจำวัน หรือปวดมากจนทนไม่ไหว รับประทานยาบรรเทาปวดก็ไม่หาย ควรไปพบแพทย์โดยด่วน เพราะนั่นแสดงว่าก้อนนิ่วอาจมีขนาดใหญ่
เมื่อก้อนนิ่วมีขนาดใหญ่ก้มีโอกาสไปอุดตันส่วนใดส่วนหนึ่งของอวัยวะภายในร่างกาย จนทำให้ทำงานบกพร่อง หรือเกิดการอักเสบขึ้นได้
นิ่วในไตรักษาได้หรือไม่?
นิ่วในไตเป็นโรคที่รักษาได้ โดยก้อนนิ่วที่มีขนาดเล็กจะรักษาได้ด้วยการดื่มน้ำมากๆ เพื่อขับให้นิ่วออกมาทางปัสสาวะ แต่หากไม่สามารถขับนิ่วออกมาด้วยวิธีนี้ได้
แพทย์จะแนะนำให้รับประทานยาช่วยขับนิ่ว ซึ่งมีหลากหลายชนิดด้วยกัน เลือกใช้ตามลักษณะนิ่วของผู้ป่วย และในกรณีที่ก้อนนิ่วมีขนาดใหญ่เกินไปอาจต้องผ่าตัดใส่เครื่องมือบางชนิดเพื่อเข้าไปกำจัดหรือสลายนิ่ว
ดังนั้นคุณควรปรึกษาแพทย์ตั้งแต่มีสัญญาณเตือน 9 ข้อข้างต้น เพื่อป้องกันไม่ให้อาการของนิ่วในไตเข้าสู่ระยะรุนแรงหรือยากต่อการรักษา และเพื่อความปลอดภัยของตัวคุณเอง
ตรวจสอบความถูกต้องโดย นพ. วรพันธ์ พุทธศักดา
ที่มาของข้อมูล
- Urology Care Foundation, What are Kidney Stones? (http://www.urologyhealth.org/urologic-conditions/kidney-stones/printable-version), 23 February 2020.
- What are Kidney Stones? (https://www.urologyhealth.org/urologic-conditions/kidney-stones), 23 February 2020.
- ผศ.นพ.เอกรินทร์ โชติกวาณิชย์ ภาควิชาศัลยศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล, มารู้จัก…นิ่วในระบบทางเดินปัสสาวะ (https://www.si.mahidol.ac.th/th/healthdetail.asp?aid=1334), 9 August 2020.
