วิธีแก้อาหารไม่ย่อย พะอืดพะอม แสบร้อนกลางอก ท้องเสีย

อาหารไม่ย่อย (Dyspepsia) เป็นภาวะผิดปกติของทางเดินอาหารส่วนต้น บริเวณรอยต่อระหว่างกระเพาะอาหารกับลำไส้เล็กส่วนต้น ภาวะนี้ถือว่าเป็นปัญหาสุขภาพที่สำคัญที่ก่อให้เกิดผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตของคนทั่วไป อาหารไม่ย่อยอาจมีอาการอื่นร่วมด้วย เช่น พะอืดพะอม เวียนศีรษะ เบื่ออาหาร ท้องเสีย แสบร้อนการอก แต่ละแบบมีวิธีแก้ไขที่แตกต่างกันไป รักษาตามอาการ

นอกจากนี้ อาการของอาหารไม่ย่อยยังสามารถเป็นร่วมกับโรคอื่นๆ ได้ เช่น โรคกรดไหลย้อน โรคลำไส้แปรปรวน เป็นต้น ดังนั้นการซักประวัติอย่างครอบคลุม เพื่อวินิจฉัยหาสาเหตุหลักของปัญหา และได้รับการรักษาที่เหมาะสมจึงเป็นเรื่องสำคัญในการรักษาภาวะนี้

สารบัญ

สาเหตุของอาหารไม่ย่อย
อาการของอาหารไม่ย่อย
วิธีแก้อาหารไม่ย่อย ร่วมกับมีอาการคลื่นไส้พะอืดพะอม
วิธีแก้อาหารไม่ย่อย ร่วมกับมีอาการท้องเสีย
วิธีแก้อาหารไม่ย่อย ร่วมกับมีอาการแสบร้อนกลางอก
วิธีแก้อาหารไม่ย่อย ร่วมกับมีภาวะดีซ่าน
วิธีแก้อาหารไม่ย่อย ร่วมกับมีอาการเวียนศีรษะ
วิธีแก้อาหารไม่ย่อย ปวดท้องรุนแรง และเบื่ออาหาร
สรุป

สาเหตุของอาหารไม่ย่อย

รับประทานอาหารมากและเร็วเกินไป
ดื่มคาเฟอีน และแอลกอฮอล์ในปริมาณมากเกินไป
รับประทานอาหารรสจัด เช่น เผ็ดจัด เปรี้ยวจัด เค็มจัด
สูบบุหรี่
ถุงน้ำดีอักเสบ
กระเพาะอาหารอักเสบเรื้อรัง
ตับอ่อนอักเสบเฉียบพลันหรือเรื้อรัง
แผลในกระเพาะอาหาร หรือลำไส้เล็ก
การใช้ยาปฏิชีวนะ
การรับประทานยาแอสไพริน
การใช้ยาแก้อักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (NSAIDs)
โรคแผลในกระเพาะอาหารจากการติดเชื้อ
ไส้เลื่อนที่กระบังลม

อาการของอาหารไม่ย่อย

อาการทั่วไปที่พบได้

แสบร้อนกลางหน้าอก
ปวดท้องส่วนบนหรือเจ็บหน้าอก
เบื่ออาหาร
คลื่นไส้
เรอ
ท้องอืด

อาการร่วมอื่นๆ ที่บ่งบอกถึงโรคที่มีความรุนแรง

น้ำหนักลดโดยไม่ทราบสาเหตุ
มีอาการปวดท้องมากผิดปกติ
ผู้ที่มีอายุมากกว่า 45 ปีขึ้นไป และไม่เคยมีอาการอาหารไม่ย่อยมาก่อน

อาการที่ควรพบแพทย์ทันที

อาเจียนมีเลือดปน หรือมีเลือดสีเหมือนกาแฟ
อาเจียนเป็นเลือดสด

วิธีแก้อาหารไม่ย่อย ร่วมกับมีอาการคลื่นไส้พะอืดพะอม

หากอาการจุกเสียดแน่นท้อง มาพร้อมกับอาการพะอืดพะอมคลื่นไส้ โดยไม่มีอาการอื่นๆ ร่วมด้วย เช่น ท้องเสีย ให้สงสัยว่า ปัญหาหลักอาจเกิดจากกระเพาะอาหาร

ถ้าอาการเกิดขึ้นเพียงชั่วคราว อาจเกิดจากการรับประทานอาหารไม่ตรงเวลา หรือรับประทานอาหารปริมาณมากและเร็วเกินไป ทำให้กระเพาะย่อยไม่ทัน แต่หากมีอาการบ่อยๆ สาเหตุอาจเกิดจากโรคกระเพาะอาหารอักเสบก็ได้

การรักษาอาหารไม่ย่อยร่วมกับมีอาการคลื่นไส้พะอืดพะอม

รับประทานยาลดกรดกลุ่ม PPIs (Proton pump inhibitor) หรือเอชทูบล็อกเกอร์ H2 blocker เพื่อยับยั้งการหลั่งกรดในกระเพาะอาหาร
หากเป็นกระเพาะอาหารอักเสบจากการติดเชื้อแบคทีเรีย อาจให้ยาปฏิชีวนะร่วมกับยาลดกรดด้วย ทั้งนี้ควรปรึกษาแพทย์ก่อนทำการรักษา

การป้องกันอาหารไม่ย่อยร่วมกับมีอาการคลื่นไส้พะอืดพะอม

รับประทานอาหารให้ตรงเวลา หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารปริมาณมากหรือรวดเร็วเกินไป
หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารรสจัด เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดกรดในกระเพาะมากเกินไป

วิธีแก้อาหารไม่ย่อย ร่วมกับมีอาการท้องเสีย

หากมีอาการอาหารไม่ย่อยพร้อมด้วยอาการท้องร่วง ถ่ายเหลววันละหลายๆ ครั้ง บางครั้งถ่ายมีมูกเลือดปนและปวดท้องบิดรุนแรง มักเกิดจากลำไส้อักเสบและโรคบิด ซึ่งสาเหตุมาจากการติดเชื้อแบคทีเรีย พยาธิ และโปรโตซัว ที่ปนเปื้อนมากับอาหาร

อันตรายที่อาจเกิดขึ้นตามมา คือ ภาวะร่างกายขาดน้ำและแร่ธาตุ รวมถึงอาจมีเลือดออกในทางเดินอาหารด้วย

การรักษา

เน้นป้องกันภาวะร่างกายขาดน้ำ โดยการดื่มน้ำผสมเกลือแร่ หรือให้น้ำเกลือทางหลอดเลือดดำ
หากสาเหตุมาจากเชื้อแบคทีเรีย แพทย์อาจให้รับประทานยาปฏิชีวนะ หรือให้ยาทางเส้นเลือด เป็นเวลา 1-2 สัปดาห์
รับประทานอาหารอ่อนๆ ที่ย่อยง่าย เช่น โจ๊ก ข้าวต้ม หลีกเลี่ยงอาหารที่ย่อยยาก อาหารรสจัด นมวัว เครื่องดื่มคาเฟอีน และเครื่องดื่มแอลกอฮอล์

การป้องกัน

หลีกเลี่ยงการทานอาหารและน้ำดื่มที่ไม่สะอาด อาหารเก่าค้างคืน และอาหารสุกๆ ดิบๆ

วิธีแก้อาหารไม่ย่อย ร่วมกับมีอาการแสบร้อนกลางอก

สาเหตุของอาการจุกเสียดแน่นท้องและแสบร้อนกลางอก มักมาจากโรคกรดไหลย้อน ซึ่งสาเหตุมักเกิดจากกล้ามเนื้อหูรูดหลอดอาหารส่วนล่างผิดปกติ ทำให้กรดในกระเพาะอาหารไหลกลับขึ้นมายังหลอดอาหารได้ ส่งผลให้มีอาการคลื่นไส้ เรอบ่อย และรู้สึกถึงรสเปรี้ยวๆ ในปากด้วย

ปัจจัยที่ทำให้เกิดโรคกรดไหลย้อนมีมากมาย เช่น พฤติกรรมการสูบบุหรี่ ดื่มแอลกอฮอล์ การรับประทานอาหารมากเกินไป นอนทันทีหลังรับประทานอาหารเสร็จ และภาวะอ้วนน้ำหนักเกิน เป็นต้น

การรักษา

ยาลดกรด หรือยายับยั้งการหลั่งกรด ร่วมกับการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการกิน การใช้ชีวิต และการควบคุมน้ำหนัก

การป้องกัน

หลีกเลี่ยงการนอนทันที หลังรับประทานอาหารอิ่มใหม่ๆ
รับประทานอาหารให้ตรงเวลา
ลดการดื่มแอลกอฮอล์ น้ำอัดลม และการสูบบุหรี่
ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ

วิธีแก้อาหารไม่ย่อย ร่วมกับมีภาวะดีซ่าน

ภาวะดีซ่าน คือ ภาวะตัวเหลือง ตาเหลือง เกิดจากความผิดปกติของตับและท่อน้ำดี ตับทำหน้าที่ผลิตน้ำดีที่เป็นตัวช่วยให้ไขมันจากอาหารแตกตัวในกระบวนการย่อย

ผู้ที่ป่วยเป็นโรคตับอักเสบ ตับแข็ง มะเร็งตับ โรคพยาธิใบไม้ตับ นิ่วในถุงน้ำดี ท่อน้ำดีอุดตัน และมะเร็งท่อน้ำดี มักมีอาการปวดท้องอย่างรุนแรง ท้องอืด ท้องเฟ้อ คลื่นไส้ อาเจียน โดยเฉพาะเมื่อรับประทานอาหารที่มีไขมันสูง ร่วมกับมีอาการตัวเหลืองตาเหลืองด้วย

การรักษา

โรคเกี่ยวตับและท่อน้ำดีนั้นมีหลายโรค ซึ่งเกิดจากสาเหตุต่างกัน ดังนั้น การรักษาจึงแตกต่างกันออกไปขึ้นอยู่กับความผิดปกตินั้นๆ เช่น

หากเป็นตับอักเสบจากไวรัส จะให้ยาต้านไวรัส
ถ้าเป็นตับอักเสบจากสาเหตุอื่นๆ ก็อาจให้ยากลุ่มคอร์ติโคสเตียรอยด์ เพื่อยับยั้งการอักเสบ
มะเร็งตับและมะเร็งท่อน้ำดี จะรักษาด้วยวิธีฉายรังสีและเคมีบำบัด

การป้องกัน

งดดื่มแอลกอฮอล์ เพื่อป้องกันภาวะตับอักเสบจากพิษแอลกอฮอล์
มีเพศสัมพันธ์อย่างปลอดภัยโดยการสวมถุงยางอนามัย เพื่อป้องกันไม่ให้ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบ
ควบคุมอาหาร ออกกำลังกาย และลดน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ เพื่อป้องกันภาวะไขมันเกาะตับ และนิ่วในถุงน้ำดี
หลีกเลี่ยงการรับประทานปลาน้ำจืดเกล็ดขาวดิบๆ เพื่อป้องกันการติดเชื้อพยาธิใบไม้ในตับ

วิธีแก้อาหารไม่ย่อย ร่วมกับมีอาการเวียนศีรษะ

สาเหตุหลักของอาหารไม่ย่อยที่มาพร้อมกับอาการปวดหัว วิงเวียนศีรษะ นั้นเกิดจากความเครียด เมื่อร่างกายอยู่ในภาวะเครียด การบีบตัวของอวัยวะในทางเดินอาหารและการหลั่งน้ำย่อยจะผิดปกติ ทำให้เกิดอาการปวดท้อง จุกเสียด และเบื่ออาหารด้วย

การรักษา

ทำกิจกรรมที่ช่วยผ่อนคลายความเครียด เช่น ออกกำลังกาย ฟังเพลง นอนหลับ นั่งสมาธิ สวดมนต์ เป็นต้น
หากมีภาวะเครียดเรื้อรัง ควรปรึกษาจิตแพทย์ เพราะอาจนำไปสู่อาการป่วยทางจิตได้
ใช้ยารักษา เช่น ยาเบตาบล็อกเกอร์ (Beta-blocker) ที่ช่วยยับยั้งการหลั่งฮอร์โมนบางชนิดที่เกี่ยวกับความเครียด และยาไดอะซีแพม (Diazepam) ซึ่งเป็นยาคลายความเครียด แต่การรับประทานยาคลายเครียดต้องอยู่ภายใต้การควบคุมของแพทย์เท่านั้น

การป้องกัน

หากิจกรรมทำยามว่างที่ช่วยผ่อนคลายจิตใจ หรือออกไปพบปะพูดคุยกับผู้คน
หากทำงานที่ต้องเผชิญกับความเครียดบ่อยๆ หรือผ่านเหตุการณ์ที่สะเทือนใจ ควรพบจิตแพทย์เพื่อขอคำปรึกษา เพื่อป้องกันภาวะเครียดเรื้อรังซึ่งจะนำไปสู่โรคซึมเศร้า

วิธีแก้อาหารไม่ย่อย ปวดท้องรุนแรง และเบื่ออาหาร

อาการปวดจุกเสียดท้องรอบๆ สะดือและท้องน้อยด้านขวาเป็นพักๆ หรือปวดตลอดเวลา ร่วมกับอาการเบื่ออาหาร คลื่นไส้ และมีไข้ เป็นอาการที่เด่นชัดของภาวะไส้ติ่งอักเสบ ซึ่งหากเกิดไส้ติ่งแตกก่อนพบแพทย์ อาการปวดท้องจะยิ่งรุนแรง พร้อมทั้งมีไข้สูง ร้ายแรงที่สุด คือ เสียชีวิต

การรักษา

หากมีภาวะไส้ติ่งอักเสบ ควรรักษาด้วยการผ่าตัด ซึ่งอาจเป็นการผ่าแบบเปิดหน้าท้องหรือแบบส่องกล้องก็ได้ ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของการอักเสบ

การป้องกัน

ไส้ติ่งอักเสบมักเกิดขึ้นอย่างเฉียบพลันโดยไม่ทราบสาเหตุ จึงไม่สามารถหาวิธีป้องกันได้ แต่หากมีอาการดังที่กล่าวข้างต้นก็ควรรีบไปพบแพทย์ เพื่อป้องกันภาวะไส้ติ่งแตก และการติดเชื้อจากการอักเสบ

สรุป

อาการอาหารไม่ย่อยสามารถเกิดได้หลายสาเหตุ เมื่อเกิดแล้วมักส่งผลให้คุณภาพชีวิตแย่ลง ใช้ชีวิตประจำวันลำบากขึ้น และยังสามารถเกิดร่วมกับภาวะ หรือโรคอื่นๆได้ด้วย ดังนั้น การรักษาและการป้องกันที่ดีที่สุด คือการปรับพฤติกรรมต่างๆ ร่วมกับการรับประทานยาอย่างสม่ำเสมอถ้าจำเป็น เพื่อผลการรักษาที่ดี และป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำของโรคได้อย่างยั่งยืน

บทความที่เกี่ยวข้อง

ตรวจสอบความถูกต้องโดย ทีมแพทย์ HD

ที่มาของข้อมูล