รู้หรือไม่ อัลไซเมอร์ (Alzheimer) และสมองเสื่อม (Dementia) ไม่ใช่โรคเดียวกัน แม้ผู้ป่วยจะมีปัญหาด้านความทรงจำ ความคิด และพฤติกรรมที่คล้ายกัน โดยเฉพาะอาการหลงลืม ความจำเสื่อม อารมณ์เปลี่ยน หรือใช้ชีวิตประจำวันไม่ได้เหมือนเก่า
เพื่อปรับความเข้าใจผิดให้เป็นถูก เราเทียบความเหมือน ความต่าง ลักษณะอาการของอัลไซเมอร์และสมองเสื่อม พร้อมแนะแนวทางการรักษามาให้ในบทความนี้แล้ว!
สารบัญ
ความเหมือนและต่าง อัลไซเมอร์กับสมองเสื่อม
อัลไซเมอร์และสมองเสื่อมเกี่ยวข้องกับระบบสมองเหมือนกัน แต่มีความต่างกัน ดังนี้
สมองเสื่อม
สมองเสื่อมเป็นร่มใหญ่หรือคำทั่วไปที่ใช้เรียกกลุ่มอาการผิดปกติจากสมองทำงานเสื่อมถอยลง จนส่งผลต่อการใช้ชีวิตประจำวัน ไม่ว่าจะปัญหาความจำ การคิด การตัดสินใจ การสื่อสาร หรือพฤติกรรม
อาการสมองเสื่อมเกิดได้จากหลายสาเหตุปัจจัย เช่น การติดเชื้อที่สมอง ปัญหาต่อมไทรอยด์ ภาวะขาดวิตามิน การดื่มสุรา การกระทบกระเทือนสมอง หรือโรคทางสมอง อย่างโรคพาร์กินสัน โรคหลอดเลือดสมอง โรคฮันติงตัน (Huntington’s disease)
โดยหนึ่งในสาเหตุของสมองเสื่อมที่พบได้มากที่สุดกว่า 60–80% ก็คือ โรคอัลไซเมอร์ ทำให้ใครหลายคนสับสนคิดว่า สมองเสื่อมกับอัลไซเมอร์คือโรคเดียวกันนั่นเอง
อัลไซเมอร์
อัลไซเมอร์จะต่างจากสมองเสื่อมตรงที่เป็นโรคทางสมองโดยเฉพาะ เริ่มแรกจะส่งผลต่อสมองด้านการเรียนรู้ ทำให้เกิดอาการเกี่ยวกับความจำ การคิด และการให้เหตุผล นำไปสู่ปัญหาพฤติกรรมและอารมณ์ตามมา โดยอาจรุนแรงและแย่ลงเรื่อย ๆ เมื่ออายุมากขึ้น
สาเหตุของโรคอัลไซเมอร์เกิดจากการสะสมของโปรตีนอะมัยลอยด์ (Amyloid plaque) และโปรตีนเทา (Tau protein) ในสมอง จึงไปขัดขวางการทำงานเซลล์ประสาท ซึ่งทำหน้าที่รับส่งข้อมูลระหว่างกันในรูปแบบกระแสไฟฟ้าหรือกระแสประสาท
ส่งผลให้เซลล์ในสมองถูกทำลาย สูญเสียการติดต่อสื่อสารระหว่างเซลล์ และตายลง การทำงานของสมองถดถอย สมองฝ่อลง และนำไปสู่สมองเสื่อมในภายหลัง
โรคอัลไซเมอร์มักพบได้ในคนอายุ 65 ปีขึ้นไป ปัจจุบันยังไม่มีวิธีรักษาให้หาย แต่ยังบำบัด ชะลอ และประคับประคองอาการ เพื่อเสริมสร้างคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยให้ดีขึ้นได้
อาการแบบไหน เสี่ยงสมองเสื่อม อัลไซเมอร์
อาการสมองเสื่อมหลัก ๆ จะครอบคลุมปัญหาในการจำ การคิด การตัดสินใจ ภาวะสมองบางชนิดจะมีปัญหาในการสื่อสาร พฤติกรรมและอารมณ์ร่วมด้วย โดยอาการมักแย่ลงเรื่อย ๆ ตามวันเวลาที่มากขึ้น
อาการสมองเสื่อมแบ่งได้เป็น 3 ระยะหลัก ดังนี้
- อาการสมองเสื่อมเริ่มแรก หลงลืมบ้างบางครั้ง จำเหตุการณ์ระยะสั้นไม่ได้ สับสนวันเวลา พูดไม่รู้เรื่อง ต้องใช้เวลานึกคำนาน ไม่มีสมาธิจดจ่อกับงาน สนใจรอบข้างน้อยลง แต่ผู้ป่วยยังสามารถดูแลตัวเองได้
- อาการสมองเสื่อมปานกลาง หลงลืมบ่อยครั้ง จำหน้าและชื่อไม่ได้ สับสนมากขึ้น ถามคำถามซ้ำ ๆ ดูแลตัวเองหรือรักษาสุขอนามัยได้ไม่ดี บกพร่องในการตัดสินใจ การเรียนรู้ และการทำความเข้าใจ อารมณ์เปลี่ยนแปลง อาจต้องมีคนคอยดูแล และเฝ้าสังเกตเป็นประจำ
- อาการสมองเสื่อมที่รุนแรง เคลื่อนไหวช้าลง จำคนใกล้ชิดหรือสถานที่คุ้นเคยไม่ได้ พฤติกรรมเปลี่ยน อารมณ์เปลี่ยนเร็ว ซึมเศร้า ก้าวร้าว ฉุนเฉียว ช่วยเหลือตัวเองไม่ได้ แม้กระทั่งการทำกิจวัตรประจำวัน เช่น เคี้ยวอาหาร อาบน้ำ หรือขับถ่าย จำเป็นต้องได้รับการดูแลอย่างใกล้ชิดจากคนในครอบครัว
ส่วนผู้ป่วยอัลไซเมอร์ อาการคล้ายหรือทับซ้อนกับภาวะสมองเสื่อมบางชนิด แต่มีอาการเด่นด้านปัญหาความจำและความคิด เช่น
- ลืมเหตุการณ์ที่เพิ่งเกิด ชื่อหรือใบหน้าที่เพิ่งเคยเห็น หรือบทสนทนาที่เพิ่งพูดคุย
- งุนงง สับสนหากอยู่สภาพแวดล้อมที่ไม่คุ้นเคย
- ซึมเศร้า วิตกกังวล หลีกเลี่ยงสังคม
- ถามคำถามหรือเล่าเรื่องเดิมซ้ำไปมา
- ทำสิ่งที่ต้องคิดเป็นขั้นตอนหรือวางแผนได้ยาก
หากพบคนในครอบครัวหรือคนใกล้ชิดมีสัญญาณอาการในข้างต้น แนะนำให้พาไปปรึกษาแพทย์ เพื่อรับการตรวจคัดกรองโรค และวางแผนการดูแลรักษาต่อไป
สมองเสื่อม อัลไซเมอร์ รักษาได้ไหม
ภาวะสมองเสื่อมมีทั้งรักษาให้หายขาด และรักษาไม่หาย ขึ้นอยู่กับสาเหตุในแต่ละคน กลุ่มที่อาจรักษาและฟื้นฟูการทำงานของสมองให้กลับมาได้ เช่น การติดเชื้อที่สมอง ปัญหาไทรอยด์ น้ำตาลในเลือดต่ำ ภาวะขาดสารอาหาร เนื้องอกที่สมอง หรือผลข้างเคียงจากการใช้ยา
ส่วนสาเหตุที่ไม่อาจรักษาได้ มักจะเป็นโรคทางสมอง เช่น โรคอัลไซเมอร์ โรคหลอดเลือดสมอง โรคฮันติงตัน โรคพาร์กินสัน หรือสมองกระทบกระเทือน แม้จะรักษาให้หายไม่ได้ แต่การรักษาจะช่วยชะลอไม่ให้อาการแย่ลง และช่วยให้ผู้ป่วยใช้ชีวิตประจำวันได้ดียิ่งขึ้น
การรักษามีทั้งการใช้ยา เช่น ยากลุ่มยับยั้งการทำลายของสารสื่อประสาทชนิดโคลีน (Cholinesterase inhibitors) ยามีแมนทีน (Memantine) ยาต้านอาการทางจิต ยานอนหลับ หรือยาต้านเศร้า
นอกจากนี้ อาจรักษาควบคู่ไปกับการบำบัดหรือกระตุ้นการทำงานของสมองผู้ป่วย เช่น เล่นเกมบริหารสมอง จิตบำบัด กิจกรรมบำบัด ศิลปะบำบัด หรือดนตรีบำบัด
เข้าข่ายสมองเสื่อม อัลไซเมอร์หรือไหม รู้ได้อย่างไร
ผู้ป่วยอัลไซเมอร์และสมองเสื่อมมักไม่สามารถบ่งบอกความผิดปกติของตัวเองได้ จึงต้องฝากความหวังไว้ที่คนใกล้ชิดที่มักเป็นผู้สังเกตเห็นถึงการเปลี่ยนแปลงอันผิดปกติ แล้วพาผู้ป่วยไปตรวจคัดกรองโดยแพทย์
การตรวจคัดกรองอัลไซเมอร์และสมองเสื่อมทำได้หลายวิธี เพื่อหาความผิดปกติที่ส่งผลต่อระบบการทำงานของสมอง เช่น
- การตรวจร่างกายและระบบประสาท
- การตรวจคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI)
- การตรวจด้วยเครื่องเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ (CT)
- การตรวจด้วยรังสีโพซิตรอน (PET)
- การตรวจคลื่นไฟฟ้าสมอง (EEG)
- การเจาะเลือด
- การตรวจปัสสาวะ
อัลไซเมอร์เป็นสาเหตุหลักที่นำไปสู่สมองเสื่อม แม้จะก่อให้เกิดอาการคล้ายกัน แต่ไม่ใช่โรคเดียวกัน หากตรวจเจอได้เร็ว จะได้วางแผนการรักษาควบคุมอาการได้ทันท่วงที ช่วยให้คุณภาพชีวิตของผู้ป่วยในบั้นปลายดีขึ้นได้
สมองใหม่ใกล้ฉัน ไม่มีสำรอง ไม่มีให้เปลี่ยน ถามหา แพ็กเกจตรวจสมอง ดีกว่า! สุขภาพสมองเช็กได้ที่ HDmall.co.th แถมราคาโปรยังคุ้มจุก!
