ทำรีเทนเนอร์แบบลวด คืออะไร ดีไหม ราคาเท่าไร?

สำหรับผู้ที่ผ่านการจัดฟันมาแล้ว รีเทนเนอร์นับเป็นหนึ่งในอุปกรณ์สำคัญที่ขาดไม่ได้ เพราะหากไม่ใส่รีเทนเนอร์ หรือใส่ไม่สม่ำเสมอ ฟันที่เคยเรียงสวยหลังการจัดฟันอาจล้ม หรือมีการเรียงตัวที่ผิดเพี้ยนไปได้ แต่รีเทนเนอร์ก็มีหลายรูปแบบ แต่ละแบบก็มีข้อดีข้อเสียต่างกันออกไป รีเทนเนอร์ชนิดที่ได้รับความนิยมมาตลอดคือ รีเทนเนอร์แบบลวด

รีเทนเนอร์คืออะไร ทำไมต้องใส่รีเทนเนอร์?

รีเทนเนอร์ (Retainer) คือ เครื่องมือคงสภาพฟัน เป็นอุปกรณ์สำคัญที่ต้องใส่หลังการจัดฟัน เพื่อป้องกันไม่ให้ฟันที่ผ่านการจัดฟันมาแล้วเคลื่อนตัวไปจากตำแหน่งเดิม

ผู้ที่ถอดเครื่องมือจัดฟันออกแล้วจำเป็นต้องใส่รีเทนเนอร์อย่างสม่ำเสมอตามคำแนะนำของทันตแพทย์ หากไม่ปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัดจะทำให้เกิดปัญหาฟันล้ม ฟันเก หรือฟันห่าง จนบางครั้งอาจต้องจัดฟันใหม่อีกครั้ง

รีเทนเนอร์มีกี่รูปแบบ?

รีเทนเนอร์ที่ได้รับความนิยมในปัจจุบันมี 3 รูปแบบหลักๆ คือ

1. รีเทนเนอร์แบบลวด
2. รีเทนเนอร์แบบใส
3. รีเทนเนอร์แบบติดแน่น

ทั้งนี้รีเทนเนอร์ที่ได้รับความนิยมสูงสุดคือ รีเทนเนอร์แบบลวด

รีเทนเนอร์แบบลวดคืออะไร?

รีเทนเนอร์แบบลวด วัสดุหลักทำจากลวดโลหะไร้สนิม โดยวางพาดไปตามการเรียงตัวของหน้าฟัน

ฐานของรีเทนเนอร์ทำจากอะคริลิกใส่สีสันต่างๆ มีขนาดพอดีกับเพดานปากสำหรับฟันบนและพอดีกับเหงือกด้านลิ้นของฟันล่าง ใช้ใส่เพื่อรักษาตำแหน่งของฟันให้คงสภาพเดิมหลังจากการจัดฟัน

รีเทนเนอร์แบบลวดนับเป็นชนิดที่ใช้กันอย่างแพร่หลาย สามารถเลือกสีหุ้มลวดด้านหน้าได้ หรือจะไม่หุ้มก็ได้เช่นกัน

ข้อดีของรีเทนเนอร์แบบลวด

รีเทนเนอร์แบบลวดเป็นรูปแบบที่ได้รับความนิยมค่อนข้างมาก เพราะมีข้อดีหลายประการ ดังนี้

• วัสดุที่ใช้ทำรีเทนเนอร์แบบลวดมีความคงทน ไม่เสียหายง่าย โดยส่วนใหญ่มีอายุการใช้งานประมาณ 5-10 ปี
• ทำความสะอาดง่ายกว่ารีเทนเนอร์แบบใส
• หากสวมใส่แล้วไม่กระชับ หรือแน่นเกินไป ทันตแพทย์สามารถปรับแก้ไขขนาดได้โดยไม่ต้องทำอันใหม่
• ไม่ประสบปัญหาน้ำลายขังเหมือนรีเทนเนอร์แบบใส

ข้อเสียของรีเทนเนอร์แบบลวด

แม้จะมีข้อดีหลายประการ แต่รีเทนเนอร์แบบลวดก็มีข้อเสียเช่นกัน ดังนี้

• ลวดโลหะ หรือฐานอะคริลิก อาจทำให้รู้สึกระคายเคืองบริเวณช่องปาก หรือกระพุ้งแก้มได้ หากมีอาการดังกล่าว ควรแจ้งทันตแพทย์ให้ทราบ อาจต้องทำการแก้ไข อาจทำให้รู้สึกระคายเคืองบริเวณช่องปาก หรือกระพุ้งแก้ม
• ผู้สวมใส่อาจเกิดความรู้สึกไม่มั่นใจเวลาพูด เพราะมีลวดโลหะภายในปาก

รีเทนเนอร์แบบลวด Vs รีเทนเนอร์แบบใส

ส่วนใหญ่ผู้ที่ผ่านการจัดฟันมาแล้วมักลังเลว่า จะเลือกใส่รีเทนเนอร์แบบลวด หรือแบบใส เพราะแต่ละแบบก็มีข้อดี ข้อเสียต่างกัน

จริงๆ แล้วรีเทนเนอร์ทั้งสองรูปแบบสามารถป้องกันการเคลื่อนตัวของตำแหน่งฟันได้อย่างมีประสิทธิภาพทั้งคู่ เพียงแต่รีเทเนอร์แบบใส ซึ่งทำจากพลาสติกใส ลักษณะเป็นแผงใช้ครอบฟัน เหมาะกับผู้ที่ไม่ต้องการให้เห็นรีเทนเนอร์แบบลวดในปากขณะยิ้ม หรือพูด

แต่ขณะเดียวกันรีเทนเนอร์แบบใสก็อาจประสบปัญหาน้ำลายขังในรีเทนเนอร์ ความคงทนน้อยกว่า แตกหักง่ายกว่า อาจหลวม และอาจเปลี่ยนสี (อายุการใช้งานประมาณ 1-2 ปี หรือในบางรายเพียง 2-3 เดือน)

รวมทั้งดูแลรักษายากกว่ารีเทนเนอร์แบบลวดเพราะมีซอกหลืบและร่องที่ต้องแปรงตามลักษณะรูปร่างของฟันธรรมชาตินั่นเอง

วิธีใส่รีเทนเนอร์แบบลวดที่ถูกต้อง

การสวมใส่รีเทนเนอร์แบบลวดทำได้ง่าย เนื่องจากทันตแพทย์ได้ออกแบบรีเทนเนอร์ให้มีขนาดพอดีกับช่องปากและโครงสร้างฟันของแต่ละคนอยู่แล้ว

เพียงแค่ใส่เข้าไปในช่องปาก โดยใช้นิ้วมือวางรีเทนเนอร์ลงบนฟันแล้วดันให้กระชับ ฐานอะคริลิกจะแนบติดกับเหงือกและเพดานปากโดยอัตโนมัติ ไม่ควรใช้นิ้วมือวางรีเทนเนอร์ลงบนฟันแล้วใช้ฟันกัดเข้าไป เพราะอาจทำให้ฐานรีเทนเนอร์แตกหักได้

หากสวมใส่รีเทนเนอร์แบบลวดแล้วเกิดการระคายเคืองช่องปากบ่อยครั้ง ควรปรึกษาทันตแพทย์ทันทีตรวจสอบความผิดปกติและหาทางแก้ไข

วีธีดูแลรักษารีเทนเนอร์แบบลวด

การใส่รีเทนเนอร์แบบลวดทั้งวันย่อมมีคราบสกปรกหรือเชื้อแบคทีเรียก่อตัวขึ้นได้ ซึ่งหากรักษาความสะอาดไม่ดีพอ อาจทำให้เกิดปัญหาช่องปากตามมาได้ เช่น มีกลิ่นปาก มีคราบหินปูน ฟันผุ เหงือกอักเสบ จึงต้องมีการดูแลและทำความสะอาดรีเทนเนอร์อย่างเหมาะสม ดังนี้

• หลังจากถอดรีเทนเนอร์แล้ว ควรล้างคราบสกปรกออกทันที เพราะหากปล่อยทิ้งไว้จนแห้ง คราบสกปรกจะฝังแน่นจนทำความสะอาดได้ยาก
• การทำความสะอาดรีเทนเนอร์แบบลวดที่เหมาะสมคือ ใช้แปรงสีฟันที่มีขนอ่อนนุ่ม จุ่มในน้ำอุ่น ห้ามใช้ยาสีฟัน เพราะอาจทำให้ฐานอะคริลิกสึกได้ ให้ใช้น้ำยาล้างจาน หรือสบู่อ่อนแปรงให้ทั่ว ไม่ให้มีสิ่งสกปรกติดตามซอกต่างๆ หากมีร่องที่ทำความสะอาดได้ยากอาจใช้สำลีพันไม้เช็ดเบาๆ โดยควรทำความสะอาดรีเทนเนอร์ทุกครั้งที่ถอด หรืออย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง
• สามารถใช้เม็ดฟู่สำหรับทำความสะอาดรีเทนเนอร์ โดยแช่รีเทนเนอร์แบบลวดเพื่อช่วยกำจัดคราบสกปรกได้
• ห้ามใช้ยาสีฟันที่เป็นผงขัดรีเทนเนอร์ เพราะอาจทำให้รีเทนเนอร์เป็นรอยเสียหาย
• ห้ามแช่รีเทนเนอร์ในน้ำร้อน เพราะอาจทำให้รีเทนเนอร์ผิดรูป เสียทรงได้
• หลีกเลี่ยงการทำความรีเทนเนอร์ด้วยน้ำยาบ้วนปาก หรือน้ำยาทำความสะอาดฟันปลอม เพราะน้ำยาเหล่านี้มีความเข้มข้นสูงและอาจมีแอลกอฮอล์ ทำให้รีเทนเนอร์เสียหาย
• หากต้องการเก็บรีเทนเนอร์ ควรใส่กล่อง ไม่ควรใช้กระดาษทิชชู่ห่อหรือใส่กระเป๋าโดยไม่มีภาชนะปิดมิดชิด เพราะอาจถูกของอื่นๆ ในกระเป๋าเบียดหรือกระแทกจนเสียรูปทรงและอาจเผลอทิ้งได้

ควรใส่รีเทนเนอร์วันละกี่ชั่วโมง?

การใส่รีเทนเนอร์แบบลวด ทันตแพทย์จะกำหนดระยะเวลาการใส่ตามความเหมาะสม แต่โดยส่วนใหญ่มักให้ใส่ตลอดเวลา ทั้งช่วงกลางวันและกลางคืน ติดต่อกันประมาณ 1-2 ปี หรือตามคำแนะนำของทันตแพทย์จัดฟันเจ้าของเคส

หลังจากจัดฟันแล้ว ฟันคนเรามีแนวโน้มเคลื่อนกลับไปสู่ตำแหน่งเดิมก่อนการจัดฟัน จึงจำเป็นต้องใส่รีเทนเนอร์จนกว่าเอ็นยึดปริทันต์และกระดูกเบ้าฟันจะคงที่ โดยต้องถอดออกตอนรับประทานอาหารหรือดื่มเครื่องดื่มร้อนเท่านั้น เพื่อป้องกันรีเทนเนอร์เสียหาย

หลังจากเวลา 1-2 ปี หรือเมื่อโครงสร้างฟันเข้าที่แล้ว ทันตแพทย์อาจให้ใส่รีเทนเนอร์เฉพาะเวลานอนหลับได้ ควรใส่อย่างน้อยวันละ 8 ชั่วโมง หรือตามคำแนะนำของทันตแพทย์จัดฟันเจ้าของเคส

ข้อควรระวังในการเลือกทำรีเทนเนอร์

ปัจจุบันการสวมรีเทนเนอร์กลายเป็นสิ่งที่คนบางกลุ่มทำเพื่อความสวยงาม ทำให้มีผู้ผลิตทำรีเทนเนอร์แฟชั่นมาจำหน่าย

รีเทนเนอร์แบบแฟชั่นนับเป็นสิ่งที่อันตราย ตั้งแต่วัสดุที่ใช้ทำรีเทนเนอร์ไม่ได้มาตรฐาน มีการปนเปื้อนเชื้อโรคหรือโลหะหนัก

อีกทั้งขั้นตอนการทำรีเทนเนอร์ยังต้องมีการพิมพ์ฟัน ซึ่งจำเป็นต้องใช้เครื่องมือปลอดเชื้อ แต่การทำรีเทนเนอร์แฟชั่นมีกระบวนการฆ่าเชื้อที่ไม่ได้มาตรฐาน จึงเสี่ยงต่อการติดเชื้อสูงมาก

การสวมใส่รีเทนเนอร์ที่ทำขึ้นก็อาจไม่พอดีกับช่องปากและฟัน เกิดแรงกดที่ตัวฟัน ทำให้ฟันเคลื่อนที่ เหงือกอักเสบ รากฟันได้รับการกระทบกระเทือน หรือลวดโลหะเกี่ยวช่องปากเป็นแผล และอาจเกิดการติดเชื้อได้เช่นกัน

ดังนั้นการเลือกทำรีเทนเนอร์ควรทำตามความจำเป็น และเลือกทำกับสถานพยาบาลที่ได้มาตรฐานรองรับ และทำโดยทันตแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเท่านั้น

ค่าใช้จ่ายในการทำรีเทนเนอร์แบบลวด

ค่าใช้จ่ายในการทำรีเทนเนอร์แบบลวด 1 คู่ (ฟันบนและฟันล่าง) นับว่ามีราคาต่ำกว่ารีเทนเนอร์ประเภทอื่นๆ โดยราคาเริ่มตั้งแต่ 1,500-6,000 บาท ขึ้นอยู่กับค่าบริการของแต่ละโรงพยาบาล หรือคลินิกทันตกรรม

รีเทนเนอร์เป็นเครื่องมือที่ช่วยให้ฟันเรียงตัวสวยหลังการจัดฟัน ซึ่งเป็นอุปกรณ์ที่ต้องอยู่ติดตัวคุณตลอดเวลา เป็นระยะเวลานานนับปี ดังนั้นจึงควรเลือกรูปแบบรีเทนเนอร์ที่มีคุณสมบัติเหมาะสมกับคุณมากที่สุด

ตรวจสอบความถูกต้องโดย ทพญ. สิริพัชร ชำนาญเวช

ที่มาของข้อมูล

• Webmd, Dental Braces and Retainers (https://www.webmd.com/oral-health/guide/braces-and-retainers#1), 8 July 2020.
• Nancy L. Moyer, MD, What to Know Before You Get a Retainer (https://www.healthline.com/health/retainer-types), 8 July 2020.
• มูลนิธิเพื่อผู้บริโภค, 4 วิธีเลือกคลินิกจัดฟันไม่ใช้รีเทนเนอร์ปลอม (https://www.consumerthai.org/สุขภาพ-สาธารณะสุข/3900-600504_news.html), 1 พฤษภาคม 2560.