ยาสามัญ Desogestrel เป็นยาในกลุ่มยาคุมกำเนิดชนิดรับประทาน กลไกการออกฤทธิ์ของยา คือ ออกฤทธิ์กดการตกไข่ โดยจับกับตัวรับโพรเจสเตอโรน (Progesterone) ส่งผลต่อกระบวนการสังเคราะห์ mRNA (เป็นสารพันธุกรรมชนิดหนึ่ง ทำหน้าที่เป็นแม่พิมพ์เพื่อใช้สร้าง DNA) ยามีฤทธิ์แอนโดรเจนิก (Androgenic คือ ส่งเสริมการแสดงออกแบบเพศชาย เช่น หน้ามัน สิว ขนขึ้น) ที่ต่ำ อีกกลไกหนึ่งของยาคือเพิ่มความหนืดของเมือกบริเวณปากมดลูก
Desogestrel จัดอยู่ในกลุ่มยาอันตราย ตามการจำแนกโดยคณะกรรมการอาหารและยา มีจำหน่ายเฉพาะร้านยาแผนปัจจุบันที่มีเภสัชกรชั้นหนึ่งควบคุมการขายยา ต้องมีการจัดทำบัญชียาอันตราย และสำหรับบุคคลทั่วไปเภสัชกรสามารถจำหน่ายยาและให้คำแนะนำในการใช้ยาได้ โดยไม่จำเป็นต้องใช้ใบสั่งของผู้ประกอบวิชาชีพฯ รูปแบบยาที่มีวางจำหน่ายในประเทศไทย จะเป็นรูปแบบยาเม็ด ขนาด 75 ไมโครกรัมต่อเม็ด
สารบัญ
สรรพคุณของยา Desogestrel
ยา Desogestrel เป็นยาฮอร์โมนในกลุ่มโปรเจสติน (progestin) ซึ่งเป็นฮอร์โมนสังเคราะห์ที่มีคุณสมบัติคล้ายกับฮอร์โมนโปรเจสเตอโรน (progesterone) ที่พบในธรรมชาติ Desogestrel มักใช้ในยาคุมกำเนิดเพื่อป้องกันการตั้งครรภ์
ขนาดและวิธีการใช้ยา
Desogestrel มีขนาดและวิธีการใช้ตามข้อบ่งใช้ ดังนี้
- สำหรับคุมกำเนิด การใช้ยาในรูปแบบยาเม็ดรับประทาน ขนาดการใช้ยาในผู้ใหญ่ รับประทานครั้งละ 1 เม็ด วันละครั้ง ตั้งแต่วันแรกของการมีประจำเดือน รับประทานยาต่อเนื่องเป็นเวลา 28 วัน
- เริ่มรับประทานแผงใหม่ได้ในวันถัดไป หลังจากยาเม็ดสุดท้ายของแผงเดิม โดยไม่ต้องหยุดใช้ยา
- กรณีไม่เคยใช้ยาคุมกำเนิดมาก่อน (หรือไม่ได้รับประทานยาคุมกำเนิดในเดือนก่อนหน้า) หากไม่ได้รับประทานยาตั้งแต่วันแรกของการมีประจำเดือน สามารถอนุโลมให้รับประทานยาวันที่ 2-5 ของการมีประจำเดือนได้ แต่ใช้ยาในแผงแรกให้ใช้วิธีการคุมกำเนิดอื่นร่วมด้วยเป็นเวลา 7 วันแรก เช่น การใช้ถุงยางอนามัย หรืองดการมีเพศสัมพันธ์
- ในกรณีลืมรับประทานยา
- หากลืมรับประทานยา Desogestrel โดยมีการทิ้งช่วงระหว่างยา 2 เม็ดห่างกันเกิน 36 ชั่วโมง (3 วัน) ประสิทธิภาพในการคุมกำเนิดจะลดลง
- ในกรณีที่ลืมรับประทานยาไม่เกิน 12 ชั่วโมงหลังรับประทานยาเม็ดล่าสุด (ไม่ว่าจะเป็นเม็ดใดๆ ในแผง) ให้รับประทานเม็ดที่ลืมทันที่ที่นึกได้ และยาเม็ดถัดไปให้รับประทานตามเวลาปกติ
- ในกรณีที่ลืมรับประทานยาเกิน 12 ชั่วโมงหลังรับประทานยาเม็ดล่าสุด (ไม่ว่าจะเป็นเม็ดใดๆ ในแผง) ให้ใช้วิธีการคุมกำเนิดอื่นร่วมด้วยเป็นเวลา 7 วัน
- การมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ได้ป้องกันก่อนการลืมรับประทานยา ในช่วงสัปดาห์แรกของการใช้ยาแผงแรก มีโอกาสเกิดการตั้งครรภ์ได้
ข้อควรระวังและผลข้างเคียงของการใช้ Desogestrel
ข้อควรระวังในการใช้ Desogestrel ได้แก่
- ห้ามใช้ยานี้ในผู้ป่วยที่มีการแพ้ยา Desogestrel
- ห้ามใช้ยานี้ในผู้ป่วยลิ่มเลือดอุดกั้น ได้แก่ ลิ่มเลือดอุดกั้นหลอดเลือดดำ ลิ่มเลือดอุดกั้นในปอด
- ห้ามใช้ยานี้ในผู้ป่วยที่มีประวัติหรือเป็นโรคที่เกี่ยวข้องกับโรคตับ ระดับรุนแรง หรือการทำงานของตับต่ำกว่าปกติ
- ห้ามใช้ยานี้ในผู้ป่วยโรคดีซ่าน
- ห้ามใช้ยานี้ในผู้ป่วยโรคมะเร็งเต้านม และโรคมะเร็งที่ตอบสนองต่อการใช้ฮอร์โมนเพศ
- ห้ามใช้ยานี้ในผู้ป่วยเลือดออกจากช่องคลอดโดยไม่ทราบสาเหตุ
- ห้ามใช้ยานี้ในสตรีมีครรภ์ เนื่องจากอาจทำให้ทารกในครรภ์พิการ
- ควรระวังการใช้ยาในผู้ป่วยเบาหวาน โรคลมชัก วัณโรค โรคความดันโลหิตสูง โรคอ้วน
ผลข้างเคียงของการใช้ Desogestrel ได้แก่
- ผลข้างเคียงที่พบได้บ่อย ได้แก่ คลื่นไส้ ปวดศรีษะ เป็นสิว เจ็บเต้านม ประจำเดือนมาไม่ปกติ ประจำเดือนไม่มา น้ำหนักตัวเพิ่ม อารมณ์แปรปรวน ลดความต้องการทางเพศ
- ผลข้างเคียงที่พบได้น้อย ได้แก่ การติดเชื้อในช่องคลอด อาเจียน รบกวนการใช้คอนแทกเลนส์ ศีรษะล้าน ปวดประจำเดือน เกิดซีสต์ในรังไข่ อ่อนเพลีย อาการแพ้ เกิดผื่น
ข้อควรทราบอื่นๆของยา Desogestrel
- ยา Teratogenic ถูกจัดอยู่ในกลุ่ม category X ตามดัชนีความปลอดภัยการใช้ยาในหญิงตั้งครรภ์ (Pregnancy Safety Index) ห้ามใช้ยานี้ในสตรีมีครรภ์ เนื่องจากมีรายงานการเกิดอันตรายต่อทารกในครรภ์ชัดเจนมากกว่าประโยชน์ที่ได้รับจากการรักษา
- การใช้ยาแผงแรกมีโอกาสเกิดผลข้างเคียงต่อระบบทาเดินอาหารได้ (เช่น การอาเจียน) ซึ่งส่งผลต่อการดูดซึมของยาและประสิทธิภาพในการคุมกำเนิด หากมีการอาเจียน 3-4 ชั่วโมงหลังรับประทานยา การดูดซึมของยาอาจเกิดขึ้นไม่สมบูรณ์ ให้นับยาเม็ดนั้นว่าลืมรับประทาน และปฏิบัติตนเหมือนกับกรณีลืมรับประทานยา
- ไม่ควรลืมรับประทานยา และแนะนำให้รับประทานยาเวลาเดียวกัน หรือใกล้เคียงกันในแต่ละวัน เพื่อประสิทธิภาพสูงสุดในการคุมกำเนิด
- ยาสามารถรับประทานก่อนหรือหลังอาหารก็ได้ กรณีเกิดผลข้างเคียงของยาเมื่อรับประทานยาก่อนอาหาร (เช่น อาเจียน) แนะนำให้รับประทานยาพร้อม หรือหลังอาหาร เนื่องจากการอาเจียนส่งผลต่อการดูดซึมและประสิทธิภาพในการคุมกำเนิด
- ยานี้แนะนำให้เก็บรักษาที่อุณหภูมิไม่เกิน 30 องศาเซลเซียส เก็บยาไว้ในแผง พ้นจากแสงและความชื้น