วินิจฉัยและตรวจสอบอาการอย่างไร ว่าเป็นโรคภูมิแพ้

Skin Prick Test (SPT) หรือการทดสอบภูมิแพ้ทางผิวหนังด้วยวิธีสะกิด เป็นหนึ่งในวิธีทดสอบภูมิแพ้ทางผิวหนังที่ผู้คนนิยม เนื่องจากราคาไม่แพง รู้ผลเร็ว ไม่เจ็บ และเสี่ยงต่อการเกิดอาการแพ้ทั่วร่างกายน้อย

ในบทความนี้จะอธิบายเกี่ยวกับขั้นตอนการเตรียมตัวก่อนทดสอบ ขั้นตอนการทดสอบ และเปรียบเทียบราคาแพ็กเกจจากโรงพยาบาลต่างๆ

ทำความรู้จักกับการทดสอบภูมิแพ้ทางผิวหนัง

“โรคผิวหนังอักเสบจากภูมิแพ้” เป็นหนึ่งในโรคภูมิแพ้ที่พบมากในปัจจุบัน อาการจะเกิดขึ้นเมื่อผู้ป่วยสัมผัสสารกระตุ้นภูมิแพ้ต่างๆ เช่น ไรฝุ่น แมลงสาบ แบคทีเรีย เกสรดอกไม้ ขนสัตว์

นอกจากนี้ยังรวมถึงการแพ้อาหารบางชนิด เช่น ไข่ นม หรือถั่วลิสง ทำให้มีอาการผื่นคัน หรือตุ่มนูน

วิธีป้องกันโรคผิวหนังอักเสบจากภูมิแพ้ที่ดีที่สุดคือ การหลีกเลี่ยงสารก่อภูมิแพ้นั้นๆ ซึ่งการที่จะรู้ได้ว่า ร่างกายแพ้สารก่อภูมิแพ้ชนิดใด วิธีทดสอบที่ง่ายที่สุดคือ “การทดสอบภูมิแพ้ทางผิวหนัง (Skin test)”

การทดสอบภูมิแพ้ทางผิวหนังคือ การนำน้ำยาที่สกัดมาจากสารก่อภูมิแพ้ต่างๆ ป้ายที่ผิวหนัง หรือฉีดเข้าผิวหนังเพื่อดูปฏิกิริยาภูมิแพ้

วิธีนี้สามารถทราบผลได้ภายใน 15-30 นาที

วิธีการทดสอบภูมิแพ้ทางผิวหนังเบื้องต้น

การทดสอบภูมิแพ้ทางผิวหนังแบ่งเป็น 2 วิธี ได้แก่ วิธีสะกิด (Skin Prick Test) และวิธีฉีดเข้าผิวหนัง (Intradermal test)

แพทย์จะเริ่มตรวจคัดกรองด้วยการทดสอบภูมิแพ้ทางผิวหนังด้วยวิธีสะกิดก่อน เพราะเป็นวิธีที่ง่าย ราคาไม่แพง และเสี่ยงต่อการเกิดอาการแพ้ทั่วร่างกายได้น้อย

หลังจากนั้นหากตรวจพบว่า ผู้เข้ารับการทดสอบมีอาการแพ้ต่อสารใด แพทย์อาจให้เข้ารับการทดสอบด้วยวิธีฉีดเข้าผิวหนังเพื่อดูระดับความรุนแรงของการแพ้สารนั้นๆ

Skin Prick Test การทดสอบภูมิแพ้ทางผิวหนังราคาไม่แพง และปลอดภัย

ในปัจจุบันที่คนหันมาใส่ใจสุขภาพกันมากขึ้น การตรวจภูมิแพ้อาหาร ภูมิแพ้อาหารแฝง ภูมิแพ้อากาศ และภูมิแพ้ทางผิวหนัง เป็นที่นิยมมากขึ้น

เนื่องจากการหลีกเลี่ยงสารก่อภูมิแพ้ เป็นวิธีที่ดีที่สุดในการรักษา และป้องกันโรคภูมิแพ้

หนึ่งในวิธีทดสอบยอดนิยมก็คือ การทดสอบ Skin Prick Pest นั่นเอง

Skin Prick Test คือ การทดสอบภูมิแพ้ทางผิวหนังด้วยการสะกิด เป็นวิธีการทดสอบภูมิแพ้ที่แพทย์นิยมใช้ในการคัดกรองผู้ป่วยโรคภูมิแพ้เบื้องต้น

เนื่องจากเป็นวิธีที่ทำง่าย เร็ว ไม่เจ็บ ใช้อุปกรณ์น้อย และเสี่ยงต่อการเกิดอาการแพ้ทั่วร่างกายน้อย

การเตรียมตัวก่อนทำ Skin Prick Test

• ก่อนทดสอบ Skin Prick Test ผู้เข้ารับการตรวจจะต้องงดยารักษาภูมิแพ้ทุกชนิดเป็นระยะเวลา 7 วัน (หากมีไข้ในระหว่างนี้สามารถรับประทานยาพาราเซตามอลได้)
• หากใช้ยาสเตียรอยด์ไม่ว่าจะเป็นชนิดรับประทาน หรือชนิดฉีด รวมถึงยารักษาโรคประจำตัวอื่นๆ จะต้องแจ้งให้แพทย์ทราบก่อนทดสอบ
• แพทย์อาจให้หยุดยาอื่นๆ ที่อาจรบกวนผลการตรวจ ได้แก่ ยากลุ่ม Tricyclic antidepressant ยาลดกรดที่ยับยั้งตัวรับฮิสตามีน เช่น Ranitidine
• ผู้เข้ารับการตรวจจะต้องได้รับการตรวจหาระดับความเข้มข้นของเลือด ปริมาณสารภูมิคุ้มกัน IgE และ AntiHIV ในเลือด ก่อนเข้ารับการทดสอบอย่างน้อย 1 สัปดาห์
• วันที่ทดสอบภูมิแพ้ทางผิวหนัง ควรรับประทานอาหารกลางวันให้เรียบร้อย และวัดความดันโลหิตก่อนทดสอบ

ขั้นตอนการทำ Skin prick test

1. ทำความสะอาดบริเวณผิวที่จะทดสอบด้วยแอลกอฮอล์
2. พยาบาลจะเขียนสัญลักษณ์บนแขน หรือเขียนข้อมูลกำกับแต่ละจุดว่า ทดสอบด้วยสารใด เช่น หากทดสอบสารก่อภูมิแพ้ 20 ชนิด ก็จะมี 20 จุด
3. หยดน้ำยาสกัดจากสารก่อภูมิแพ้ลงบนผิวหนังบริเวณท้องแขนสำหรับผู้ใหญ่และเด็กโต หรือที่หลังสำหรับเด็กเล็กที่ไม่ค่อยให้ความร่วมมือ
4. ใช้เครื่องมือทดสอบสะกิดตรงกลางหยดน้ำยา เพื่อเปิดผิวหนังชั้นบนออก
5. รอดูปฏิกิริยาการแพ้ประมาณ 20 นาที
6. ถ้ามีอาการแพ้ที่ผิวหนังจะเกิดเป็นรอยนูน มีผื่นแดง หรือมีอาการคัน
7. สารที่ตรวจพบว่า “แพ้” อาจต้องทดสอบด้วยวิธีการฉีดเข้าผิวหนัง เพื่อตรวจระดับความรุนแรงในการแพ้ต่อไป
8. หลังการทดสอบควรนั่งพักรอดูอาการอย่างน้อย 30 นาที หากไม่มีอาการผิดปกติอื่นๆ ก็สามารถกลับบ้านได้
9. หลังจากทดสอบภายใน 24 ชั่วโมง อาจยังมีผื่นแดง หรือตุ่มนูนได้ ให้วัดขนาดของผื่นแดงนั้น บันทึก และแจ้งให้แพทย์ทราบ

เปรียบเทียบราคาตรวจ Skin Prick Test

ข้อควรระวังในการทดสอบ Skin Prick Test

แม้ว่าการทดสอบ Skin Prick Test จะเสี่ยงต่อการแพ้ทั่วร่างกายน้อย แต่หากผู้ป่วยมีอาการแพ้รุนแรงมากก็อาจทำให้เกิดอาการแพ้ทั่วร่างได้เช่นเดียวกับวิธีการฉีดเข้าผิวหนัง

อาการแพ้รุนแรง เช่น มีผื่นคัน ลมพิษทั้งตัว แน่นหน้าอก หายใจลำบาก หอบหืด และความดันโลหิตต่ำมาก

อย่างไรก็ตาม อาการดังกล่าวพบได้น้อยมากและการเข้ารับการทดสอบ Skin Prick Test อยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ ทำให้เป็นการทดสอบที่ปลอดภัย

Q&A

คำถาม: การตรวจภูมิแพ้จากกรรมพันธุ์คืออะไร

คำตอบ: การตรวจภูมิแพ้จากกรรมพันธุ์เป็นวิธีที่นิยมมากในต่างประเทศ เนื่องจากเป็นการตรวจโดยการเจาะเลือดไปทดสอบในห้องแล็ป ทำให้ไม่เสี่ยงต่อการเกิดอาการแพ้ทั่วร่างกายเหมือนการทดสอบทางผิวหนัง

อีกทั้งการตรวจภูมิแพ้จากกรรมพันธุ์ยังสามารถตรวจสารก่อภูมิแพ้ได้ครอบคลุมกว่า

การตรวจภูมิแพ้จากกรรมพันธุ์สามารถตรวจได้จากสารหลายชนิด เช่น

• ตรวจสอบจากระดับของภูมิคุ้มกันชนิดอีทั้งหมด (Total lgE) ปริมาณของภูมิคุ้มกันชนิดอี (lgE) ในเลือดมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับความรุนแรงของโรคภูมิแพ้ โดยปกติเมื่อเกิดอาการแพ้รุนแรงความเข้มข้นของ lgE ก็จะสูงตามไปด้วย
• ตรวจสอบจากระดับของภูมิคุ้มกันชนิดอีที่จำเพาะต่อสารก่อภูมิแพ้แต่ละชนิด (Specific lgE) ภูมิคุ้มกันชนิดอีไวต่อสารก่อภูมิแพ้จากอากาศและอาหารในเลือด มีหลายประเภท การเกิดของภูมิคุ้มกันชนิดนี้จะมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับต้นเหตุของโรคภูมิแพ้
• ตรวจสอบจากสัดส่วนของเม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟิล (Eosinophil ratio) ถ้าสัดส่วนของปริมาณเม็ดเลือดขาวชนิดอีโอชิโนฟิลสูง หมายถึงโอกาสเป็นภูมิแพ้ก็จะสูงตามไปด้วย

อย่างไรก็ตาม การตรวจ IgE ควรได้รับการแปลผลร่วมกับอาการแสดงของภูมิแพ้และควรปรึกษาแพทย์โรคภูมิแพ้เสมอ

ปัจจุบันการตรวจภูมิแพ้จากกรรมพันธุ์เป็นวิธีที่ไม่ค่อยนิยมในไทยมากนัก เพราะว่าราคาแพง และไม่สามารถทราบผลได้ทันที

คำถาม: ทำไมถึงต้องทดสอบภูมิแพ้ทางผิวหนัง

คำตอบ: เหตุผลที่ต้องทดสอบภูมิแพ้ทงผิวหนังมีดังนี้

• การตรวจสอบอาการแพ้สามารถใช้ประกอบการวินิจฉัยว่า อาการที่เกิดขึ้นเกี่ยวข้องกับโรคภูมิแพ้หรือไม่
• วิธีการรักษาและป้องกันโรคภูมิแพ้ที่ดีที่สุดคือ การทราบว่า ตนเองแพ้สิ่งใด แพ้มาก หรือน้อยเพียงใด และหลีกเลี่ยงการสัมผัสกับสิ่งนั้นๆ เพื่อป้องกันอาการแพ้กำเริบ
• ผลตรวจที่ได้สามารถนำไปใช้พิจารณาสาเหตุของโรคภูมิแพ้ สิ่งที่ควรหลีกเลี่ยง หรือวางแผนการใช้ชีวิตอย่างปลอดภัย
• หากจำเป็นต้องเข้ารับการฉีดวัคซีนภูมิแพ้ แพทย์จะใช้ผลการทดสอบนี้ในการสั่งวัคซีน

คำถาม: การทดสอบภูมิแพ้ทางผิวหนังสามารถทำได้ตอนอายุเท่าไหร่

คำตอบ: การทดสอบภูมิแพ้ทางผิวหนังสามารถทำได้ทุกเพศ ทุกวัย แต่มักไม่นิยมทดสอบในเด็กทารกที่มีอายุน้อยกว่า 6 เดือน หรือผู้สูงอายุ เนื่องจากผิวหนังตอบสนองต่อสารก่อภูมิแพ้ได้ไม่ดี อาจให้ผลลบลวงได้

Skin Prick Test เป็นอีกหนึ่งทางเลือกสำหรับคนที่มีอาการผื่นคัน หรือตุ่มนูนเป็นประจำโดยไม่ทราบสาเหตุ เพราะอาจช่วยหาสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการ ทำให้สามารถป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำได้

นอกจากนี้ยังเป็นการทดสอบภูมิแพ้ที่ราคาไม่แพง ปลอดภัย สะดวก และรู้ผลได้ทันที

ตรวจสอบความถูกต้องโดย นพ. พิสุทธิ์ พงษ์ชัยกุล