วิธีรักษาอาการคันมือ คันเท้า คันผิวหนัง

อาการคันเป็นอาการที่ก่อให้เกิดความรู้สึกไม่สบายตัวและอาจมีความสัมพันธ์กับโรคบางอย่าง หรือเป็นผลจากการอักเสบของผิวหนังที่เกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ อาการคันสามารถเกิดขึ้นบนส่วนใดของร่างกายก็ได้ มือ เท้า แขน ขา อก เอว ก้น น่อง ศีรษะ คันในร่มผ้า แบ่งอาการเป็นสองกลุ่มใหญ่ๆ

อาการคันทั่วร่าง ซึ่งอาจมีความสัมพันธ์กับโรคภายในที่กระตุ้นให้คันหลายจุดพร้อมกัน
อาการคันเฉพาะจุด ซึ่งจะะบอกสาเหตุได้จากการตรวจผื่น มักเกี่ยวกับโรคผิวหนัง

บางครั้งในอาการคันก็อาจมีผื่น จุด หรือตุ่มเกิดขึ้นที่ผิวหนังร่วมด้วย สำหรับอาการคันที่เกิดขึ้นบ่อยมักเป็นอาการคันแบบระยะสั้นและไม่รุนแรง แต่ปัญหานี้บางครั้งก็เป็นเรื้อรังไม่หายขาด อาจสร้างความรำคาญ และยังทำให้ดูเสียบุคลิกภาพด้วย เช่น คันมือ ทำให้ต้องเกามือ หรือ คันเท้า บางคนก็ก้มไปเกาฝ่าเท้าเป็นระยะ

สารบัญ

สาเหตุของอาการคัน
เมื่อไหร่ที่ควรไปพบแพทย์
การวินิจฉัยอาการ
การรักษาอาการคัน

สาเหตุของอาการคัน

อาการคันมักเกิดจากภาวะความผิดปกติบางอย่างบนผิวหนัง แต่ก็อาจเป็นสัญญาณของปัญหาสุขภาพที่ร้ายแรงกว่าได้ด้วย สาเหตุของอาการสามารถจำแนกออกได้ดังนี้

1. ภาวะทางผิวหนังที่ทำให้คันได้บ่อย

โรคผิวหนังอักเสบ ซึ่งทำให้ผิวหนังมีผื่นแดง ขุย และเกิดอาการคันได้
ลมพิษ (Urticaria) เป็นปฏิกิริยาของร่างกายที่ตอบสนองต่อตัวกระตุ้นบางอย่างซึ่งทำให้เกิดอาการแพ้และกลายเป็นผื่นแดง รวมทั้งรู้สึกคันบนร่างกาย
หนังศีรษะอักเสบ เป็นการหลุดลอกของผิวหนังบนหนังศีรษะจนก่อให้เกิดอาการคันขึ้น มีสาเหตุจากความชื้น การอักเสบ และการติดเชื้อราบนหนังศีรษะ

2. ภูมิแพ้และปฏิกิริยาบนผิวหนัง

อาการคันยังสามารถเกิดขึ้นได้จากปฏิกิริยาภูมิแพ้ที่เกิดขึ้นบนผิวหนังที่เกิดจากการสัมผัสจากภายนอก เช่น

แพ้เครื่องสำอาง เช่น น้ำหอม ยาย้อมผม สีแต่งเล็บ
แพ้โลหะบางชนิด เช่น นิกเกิล (Nickel) โคบอลท์
แพ้วัสดุประเภทยาง
เนื้อผ้า หรือเครื่องนุ่งห่มบางประเภท โดยเฉพาะผ้าที่มีสีย้อมและเรซิน (Resins) ประกอบอยู่
ต้นไม้บางชนิด เช่น ดอกทานตะวัน ดอกคำฝอย ดอกทิวลิป
ภูมิแพ้อาหาร หรือยาบางประเภท เช่น ยาแอสไพริน (Aspirin) และกลุ่มยาประเภทที่เรียกว่า “โอปิออยด์” (Opioids)

3. ปรสิตและแมลง

หิด (Scabies mite) เป็นสัตว์ปรสิตที่ที่ทำให้เกิดอาการคันได้มากโดยเฉพาะเวลากลางคืน มักมีผื่นตามง่ามนิ้วมือ หรือบริเวณที่เป็นซอกต่างๆ เช่น สะดือ รักแร้ เป็นต้น เรียกว่า “โรคหิด” (Scabies)
แมลงสัตว์กัดต่อย เช่น ยุง ทำให้เกิดปฏิกิริยาแพ้และคันผิวหนังในบริเวณที่โดนกัด

4. การติดเชื้อ

การติดเชื้อโรคบางอย่าง จะมีสัญญาณเตือนในรูปแบบของอาการคันได้ด้วย เช่นโรคและอาการดังต่อไปนี้

โรคน้ำกัดเท้า (Athlete’s foot) เป็นการติดเชื้อรา หรือเชื้อแบคทีเรียจากน้ำสกปรกที่ก่อให้เกิดอาการคันบริเวณนิ้วเท้า ง่ามเท้า คันเท้า
โรคกลาก (Ringworm) เป็นการติดเชื้อราที่ก่อให้เกิดผื่นรูปวงแหวนบนผิวหนัง หรืออาจก่อโรคที่หนังศีรษะ และก่อให้เกิดอาการคันหนังศีรษะ

5. ภาวะอื่นๆ

อาการคันอาจเป็นสัญญาณความผิดปกติของภาวะสุขภาพที่อาจส่งผลต่ออวัยวะภายในร่างกาย โดยอาจไม่มีอาการอื่นที่สังเกตได้อีก เช่น

การทำงานหนักมากเกินไปของต่อมไทรอยด์
ภาวะร่างกายขาดธาตุเหล็ก
เซลล์เม็ดเลือดแดงมีความเข้มข้นสูง
เป็นโรคเกี่ยวกับตับ

นอกจากนี้ อาการคันก็อาจมีสาเหตุมาจากโรคมะเร็งบางชนิดได้ เช่น มะเร็งตับ มะเร็งตับอ่อน มะเร็งเม็ดเลือดขาว มะเร็งต่อมน้ำเหลือง

ปัจจุบันโรคมะเร็งหลายชนิด เช่น มะเร็งต่อมไทรอยด์ มะเร็งปอด มะเร็งกระเพาะอาหาร มะเร็งลำไส้ใหญ่ มะเร็งปากมดลูก สามารถตรวจคัดกรองเบื้องต้นได้แล้ว

ดังนั้นหากสงสัยว่า ตนเองอาจมีความเสี่ยง หรือมีอาการผิดปกติเข้าข่ายโรคมะเร็ง การไปตรวจคัดกรองมะเร็งเบื้องต้นก็อาจเป็นทางเลือกที่ดี

6. การตั้งครรภ์และวัยหมดประจำเดือน

อาการคันสามารถเกิดขึ้นได้จากการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนระหว่างการตั้งครรภ์ หรือหลังหมดประจำเดือน โดยอาการคันเรื้อรังของหญิงมีครรภ์จะหายไปเองหลังจากคลอด

ส่วนในผู้หญิงวัยหมดประจำเดือน อาการคันเป็นอาการทั่วไปที่เกิดขึ้นได้ภายหลังช่วงหมดประจำเดือนแล้ว ซึ่งเป็นผลมาจากการเปลี่ยนแปลงทางฮอร์โมนตามธรรมชาติเมื่ออายุมากขึ้น

เมื่อไหร่ที่ควรไปพบแพทย์

อาการคันหลายกรณีจะดีขึ้นเองภายในเวลาไม่กี่วัน โดยเฉพาะ คันมือ คันเท้า ที่เกิดได้บ่อยจากการสัมผัสบางอย่าง แต่ควรไปพบแพทย์หากคุณมีอาการดังต่อไปนี้

รู้สึกคันรุนแรงขึ้น มีผื่นชัดเจน
มีอาการคันต่อเนื่องเป็นเวลานาน
รู้สึกคันทั่วร่างกายอย่างหาสาเหตุไม่ได้ เพราะอาจเป็นสัญญาณของภาวะสุขภาพได้

การวินิจฉัยอาการ

แพทย์จะสอบถามอาการ รวมถึงสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการคัน ตัวอย่างเช่น มีการสัมผัสสารบางอย่างที่ทำให้มีอาการคันหรือไม่ หรือมีอาการคันแบบเป็นๆ หายๆ

หรือในบางกรณี แพทย์อาจมีการขูดตรวจผิวหนังเพื่อไปทดสอบหาสาเหตุต่อไป และหากมีความสงสัยโรคภายในบางอย่าง อาจมีการตรวจเลือด เพิ่มเติมต่อไป

การรักษาอาการคัน

การรักษาอาการคันจะขึ้นอยู่กับสาเหตุที่ก่อให้เกิดอาการ แต่ก็ยังมีหลายวิธีที่จะสามารถช่วยบรรเทาอาการและเพื่อป้องกันความเสียหายที่อาจเกิดจากการเกาได้ ดังนี้

1. การอาบน้ำ

ให้อาบน้ำอุ่น หรือเย็น แทนการอาบน้ำร้อน
ใช้เวลาอาบน้ำน้อยกว่า 20 นาที
พยายามลดจำนวนครั้งในการอาบน้ำให้น้อยที่สุดเท่าที่จะทำได้ เพราะการอาบน้ำบ่อยเกินไปจะทำให้ผิวหนังแห้ง และระคายเคืองได้
หลีกเลี่ยงการใช้สบู่หอม เจลอาบน้ำ หรือน้ำหอมดับกลิ่นกาย แต่ให้เปลี่ยนไปใช้ผลิตภัณฑ์ที่ไม่มีความหอมซึ่งหาซื้อได้ตามร้านขายยาทั่วไป หรือจะลองใช้เป็นสบู่สูตรอ่อนโยนต่อผิวก็ได้
ใช้โลชั่นเพื่อความชุ่มชื้นของผิวหนังหลังจากอาบน้ำ เพื่อป้องกันไม่ให้ผิวแห้ง และควรหลีกเลี่ยงโลชั่นสูตรที่มีการใส่น้ำหอมลงไปด้วย

2. เครื่องนุ่งห่ม

หลีกเลี่ยงการสวมใส่เสื้อผ้าที่ทำให้ผิวหนังระคายเคือง เช่น เสื้อขนแกะ หรือเสื้อที่ทำจากเส้นใยสังเคราะห์ และเปลี่ยนเป็นสวมใส่เสื้อผ้าที่ทำจากเส้นใยธรรมชาติ เช่น ผ้าฝ้าย ผ้าไหม
หลีกเลี่ยงการใส่เสื้อผ้าที่พอดีตัวจนเกินไป
ใช้น้ำยาปรับผ้านุ่มชนิดอ่อน เพื่อป้องกันการระคายเคืองต่อผิวหนัง
สวมเสื้อนอนที่เย็นสบาย เบา และหลวม

3. การใช้ยา

ใช้ผลิตภัณฑ์บำรุงเพิ่มความชุ่มชื้นแก่ผิวหนัง เมื่อมีภาวะผิวแห้งและแตก เช่น เจลเพิ่มความชุ่มชื้น โลชั่น
ใช้ครีมทาผิวที่มีส่วนผสมของเมนทอล (Menthol) หรือส่วนประกอบช่วยต้านอาการคันอย่างโครทามิตัน (Crotamiton)
ใช้ครีมสเตียรอยด์ชนิดอ่อนกับบริเวณผิวหนังอักเสบ แต่ควรอยู่ในความควบคุมของแพทย์
ยาเม็ดต้านฮิสทามีน (Antihistamine) สามารถช่วยควบคุมอาการคันที่เกิดจากปฏิกิริยาแพ้ได้ แต่ควรต้องตรวจสอบกับแพทย์ หรือเภสัชกรก่อนใช้ยาตัวนี้ว่า เหมาะสมกับเราหรือไม่
ยาต้านฮิสทามีนบางประเภทอาจมีผลข้างเคียงทำให้ง่วงนอน ต้องระมัดระวังในการใช้ยาชนิดนี้หากต้องขับรถ หรือใช้งานเครื่องจักรหนักใดๆ เพื่อป้องกันอันตรายที่อาจเกิดขึ้น หรือเปลี่ยนไปใช้ยาชนิดที่ไม่ค่อยง่วงแทน
หากคุณมีอาการคันบริเวณที่มีขนปกคลุม เช่น หนังศีรษะ ควรใช้โลชั่น หรือน้ำมันที่ออกแบบมาเพื่อบรรเทาอาการคันกับบริเวณดังกล่าวโดยเฉพาะ

อาการคันเกิดได้จากหลายสาเหตุ แต่หากเกิดขึ้นก็สามารถบรรเทาอาการเบื้องต้นได้ด้วยตนเอง หากอาการยังไม่ดีขึ้น หรือมีแนวโน้มรุนแรงยิ่งขึ้นแนะนำให้ไปพบแพทย์เพื่อรับการตรวจวินิจฉัย

หรือหากสงสัยว่า อาการค้นเกิดจากอาการภูมิแพ้ ลองหลีกเลี่ยงปัจจัยกระตุ้นนั้นๆ ดูก่อน หากยังไม่พบ หรือไม่แน่ใจ ปัจจุบันโรงพยาบาลหลายแห่งก็มีบริการตรวจภูมิแพ้และภาวะแพ้แล้วเช่นกัน

ตรวจสอบความถูกต้องโดย พญ. นันทิดา สาลักษณ

ที่มาของข้อมูล