เกลือ คือหนึ่งในส่วนประกอบที่จำเป็นของชีวิตประจำวันของผู้คนทั่วโลก เป็นทั้งเครื่องปรุงรสชาติในอาหาร การนำมาเป็นส่วนประกอบของเครื่องประทินผิว หรือนำไปประยุกต์ใช้ในอีกหลากหลายด้าน เกลือ ไม่ได้ถูกผลิตขึ้นโดยตรง แต่มีต้นกำเนิดมาจากธรรมชาติ นำเข้าสู่กระบวนการผลิตให้เกิดความเหมาะสมในการนำมาใช้อย่างปลอดภัย แถมการนำมาใช้ยังให้ประโยชน์ที่ดีต่อสุขภาพ และเป็นสารอาหารที่ร่างกายต้องการ
สารบัญ
ความหมายของ เกลือ
เมื่อนึกถึง “เกลือ” สำหรับเราแล้วก็ต้องนึกถึงรสชาติเค็มที่เป็นเอกลักษณ์ แต่หากความหมายในทางเคมี ตามธรรมชาติแล้ว เกลือ คือสารประกอบไอออนิกชนิดหนึ่ง โครงสร้างมาจากโซเดียมไอออนบวกเข้าสร้างพันธะเคมีกับคลอไรด์ไอออนลบ จนได้ออกมาเป็นผลึกสีขาวที่คุ้นตาอย่างที่เราเห็น
เกลือ นิยมนำมาใช้เป็นเครื่องปรุงรส ใช้เป็นส่วนประกอบของยา เป็นตัวช่วยถนอมอาหาร และเป็นแร่ธาตุที่สำคัญของร่างกายหากได้รับในปริมาณที่พอดี
ประเภทของ เกลือ ตามแหล่งกำเนิด
จุดกำเนิดของเกลือมาจากธรรมชาติ ไม่ใช่กระบวนการทางอุตสาหกรรม เราค้นหาเกลือที่มีอยู่ทั่วไปตามน้ำทะเลหรือนาเกลือที่มีน้ำทะเลไหลผ่านเข้ามา ในประเทศไทยเราพบแหล่งกำเนิดเกลือได้สองจุดด้วยกันคือ
- เกลือสมุทร หรือเรียกกันในอีกชื่อหนึ่งว่าเกลือทะเล ซึ่งได้จากการดูดเอาน้ำทะเลขึ้นมาพักไว้ แล้วปล่อยให้น้ำระเหยออกไปด้วยการตากกับแสงอาทิตย์ ส่วนที่เหลือจะเป็นเกลือที่ตกผลึก ก่อนจะนำเข้าสู่กระบวนการผลิตในขั้นตอนต่อไป
- เกลือสินเธาว์ เกลือที่มาจากชั้นหินและดิน ซึ่งจะเคลือบอยู่ที่ผิวดิน เราจะได้เกลือจากส่วนนี้ด้วยการนำเอาดินมาละลายน้ำ รวมถึงน้ำบาดาลและบ่อเกลือ ซึ่งจะไหลผ่านแร่เกลือหิน ละลายเอาแร่เหล่านั้นมากับน้ำด้วย จากนั้นก็ทำการสูบขึ้นมาเข้าสู่กระบวนการผลิต
กระบวนการผลิตเกลือ
ไม่ว่าจะเป็นเกลือชนิดไหน ก็จะเรียกกันว่าการทำนาเกลือ ซึ่งเป็นอาชีพที่สืบทอดกันมาตั้งแต่ในสมัยโบราณ ผ่านการลองผิดลองถูกและประสบการณ์ของบรรพบุรุษที่ส่งต่อมาให้เรา ทำให้ลูกหลานรุ่นใหม่ผลิตเกลือด้วยตัวเองได้ ไม่ว่าจะเป็นเกลือจากน้ำทะเลที่มีความเค็ม เกลือในชั้นหินที่มีน้ำบาดาลไหลผ่าน ไปจนถึงเกลือที่เคลือบอยู่บนผิวดิน
การทำนาเกลือที่ให้ปริมาณเกลือที่ดีจะต้องเป็นพื้นที่ราบลุ่ม พื้นดินเป็นดินเหนียว ซึ่งมีคุณสมบัติในการอุ้มน้ำได้ดี การทำนาเกลือจะไม่ทำกันตลอดทั้งปี แต่จะเป็นช่วงเวลาคือตั้งแต่ปลายเดือนตุลาคมเป็นต้นไปด้วยการเตรียมพื้นที่แปลงนาก่อนเป็นอันดับแรก ทำการปรับสภาพหน้าดินให้เรียบ พร้อมสำหรับปล่อยให้น้ำไหลผ่านเข้ามาด้านในได้สะดวกและไม่ไหลออกหรือซึมหายไป
เมื่อเข้าสู่เดือนพฤศจิกายน คือช่วงที่หมดฝนแล้ว จะเริ่มทำการผันน้ำจากนาเกลือที่เป็น “นาขัง” ส่งน้ำเข้าไปตลอดเพื่อจะทำ “นาตาก” เป็นตัวช่วยเพิ่มความเค็มของน้ำให้สูงมากขึ้น ลดปริมาณสิ่งสกปรกและตะกอนให้ถูกกำจัดออกไป จากนั้นก็จะเข้าสู่ขั้นตอน “นาเชื้อ” คือแปลงนาที่ใช้พักน้ำ ให้สัมผัสกับแสงแดด
น้ำจะเหยออกไป ทำให้น้ำทะเลที่เหลือใกล้เข้าสู่จุดอิ่มตัวจนตกผลึก ก็จะระบายน้ำเข้าสู่ “นาปลง” เป็นขั้นตอนที่น้ำจะมีความเค็มมากที่สุด จนเห็นเกลือเป็นเม็ด รอเวลาการตกผลึก 9-10 วัน ก็จะตักเอาเกลือเหล่านั้นไปเตรียมเข้าสู่กระบวนการทำเกลือที่ใช้นำมาบริโภคกันและประโยชน์อื่นๆ กันต่อไป
ในกระบวนการผลิตเกลือจะถูกแบ่งออกเป็น 2 วิธีตามแหล่งกำเนิดข้างต้น ได้แก่
1. การผลิตเกลือสมุทรหรือเกลือทะเล
จะเป็นการผลิตที่บริเวณใกล้ทะเล เรียกว่าการทำนาเกลือ ซึ่งในประเทศไทยจะทำในช่วงเดือนที่ฝนตกไม่ชุก กระบวนการจะแยกเอาโซเดียมคลอไรด์ออกจากน้ำทะเล แล้วปล่อยให้เกิดการระเหยและตกผลึก น้ำทะเลที่ระเหยไปจนเหลือปริมาณน้ำน้อยลง จะได้เกลือที่มีความเข้มข้นจนเกิดการตกผลึกขึ้นมา
2. การผลิตเกลือสินเธาว์
เนื่องจากแหล่งเกลือชนิดนี้ได้จากแร่หินและบนชั้นดิน น้ำบาดาลที่ไหลผ่านแร่เกลือหิน น้ำเกลือที่ได้มาจะนำเอามาผ่านกระบวนการกรอง ทำให้ระเหย และตกผลึก ซึ่งขั้นตอนการทำ บางกลุ่มจะใช้วิธีละลายหน้าดินที่มีเกลือเคลือบอยู่แล้วปล่อยให้ตกผลึก แล้วแต่แหล่งกำเนิดที่ได้มา
เกลือกับประโยชน์ต่อสุขภาพ
- เกลือเป็นยาสมุนไพรโบราณที่มีฤทธิ์เย็น ช่วยถอนพิษ และทำให้เลือดเย็น
- ช่วยบรรเทาอาการอาเจียน และช่วยระบาย
- นำมาใช้เป็นส่วนประกอบของตำรับยาอย่างหลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นการรักษาอาการท้องผูก แก้เหงื่อออกมา ผสมเป็นเกลือแร่ตอนท้องเสีย
- นำมาใช้บรรเทาอาการคัดจมูกและอาการอักเสบ ด้วยการนำเอาน้ำเกลือมาผ่านการเจือจาง แล้วเทใส่ขวดน้ำเกลือเพื่อล้างจมูก จะช่วยให้จมูกโล่งและฆ่าเชื้อได้
- ลดอาการคอแห้งด้วยการดื่มน้ำผสมเกลือเล็กน้อย
- ช่วยขับพิษด้วยการเร่งให้อาเจียน ในกลุ่มคนที่รับประทานอาหารเป็นพิษ ด้วยการดื่มน้ำเกลือเข้มข้นเข้าไปแล้วกระตุ้นให้อาเจียนออกมา
- รักษาโรคกระเพาะอาหาร ด้วยการใช้เกลือ 1 ช้อนชาผสมน้ำเปล่า 1 แก้ว ดื่มหลังตื่นนอนทุกเช้า จะทำให้อาการค่อยๆ ดีขึ้น
นอกจากนี้ ประโยชน์ของเกลือยังถูกนำไปใช้เป็นเกลือขัดผิว เกลือพอกหน้า ส่วนประกอบในการเติมรสชาติอาหาร เป็นยาสมุนไพร หรือแม้กระทั่งใช้ทำความสะอาด จนเรียกได้ว่าเกลือเป็นแร่ธาตุอัศจรรย์ที่ล้วนมีติดบ้านไว้กันทุกคน
