ยารักษาริดสีดวง มีแบบไหนบ้าง

ริดสีดวงทวาร คือภาวะที่หลอดเลือดดำในทวารหนักปูดพองออกมา บางครั้งอาจเกิดการปริแตกของผนังหลอดเลือดจนทำให้เลือดไหล ส่งผลให้มีเลือดออกมาขณะเบ่งอุจจาระ หรือถ้าท้องผูกอยู่ เลือดก็จะยิ่งออกมากกว่าเดิม 

เมื่อหัวริดสีดวงโตขึ้น ติ่งเนื้อจะเริ่มออกมาพ้นปากทวารหนัก เวลาเบ่งอุจจาระก็จะยิ่งเห็นชัดขึ้น และพอถ่ายเสร็จแล้วก็จะหดกลับคืน ในระยะท้าย ๆ จะเห็นหัวริดสีดวงจากภายนอกได้อย่างชัดเจน มีอาการบวมอักเสบ และอาการแทรกซ้อนรุนแรง 

ปัจจุบันมีวิธีการรักษาริดสีดวงอยู่หลายวิธี เช่น แช่น้ำอุ่น ประคบเย็น รับประทานอาหารและดื่มน้ำอย่างเหมาะสม หรือถ้าใช้ยา ก็มีทั้งยารับประทานแผนปัจจุบัน ยาสมุนไพร ยาทา ครีม และยาเหน็บ 

ยารักษาริดสีดวงแบบรับประทาน 

กลุ่มยารับประทาน (Oral dosage form) จะแบ่งออกเป็นสองแบบด้วยกัน ได้แก่ ยาแผนปัจจุบัน และยากลุ่มสมุนไพร มาเริ่มที่ยาแผนปัจจุบันกันก่อน 

ยาแผนปัจจุบัน

ไดออสมิน (Diosmin) และเฮสเพอริดิน (Hesperidin)

ส่วนประกอบ สารกลุ่มฟลาโวนอยด์ (Flavonoid) ขนาด 500 มิลลิกรัม ได้แก่ ไดออสมิน (Diosmin) และเฮสเพอริดิน (Hesperidin)

กลไกการออกฤทธิ์ ยังไม่มีข้อมูลที่ชัดเจน แต่คาดว่าสารฟลาโวนอยด์จะทำให้หลอดเลือดดำหดตัวมากขึ้น ช่วยกระตุ้นการระบายน้ำเหลือง และปกป้องหลอดเลือดฝอย 

ข้อบ่งใช้ รักษาอาการของโรคริดสีดวงทวาร

ขนาดการใช้ยา เป็นยาเม็ดรับประทาน ควรรับประทานพร้อมอาหารหรือหลังอาหาร ดังนี้ 

• 4 วันแรก รับประทานครั้งละ 2 เม็ด วันละ 3 ครั้ง
• 3 วันถัดมา รับประทานครั้งละ 2 เม็ด วันละ 2 ครั้ง
• วันถัด ๆ ไป รับประทานครั้งละ 1 เม็ด วันละ 2 ครั้ง จนกว่าอาการจะดีขึ้น

ข้อควรระวังในการใช้ 

• ห้ามใช้ยานี้ในผู้ป่วยที่แพ้สารในตำรับ 
• ไม่แนะนำให้ใช้ยานี้กับผู้มีครรภ์และผู้ที่ให้นมบุตร

เอสซิน (Aescin)

ส่วนประกอบ เอสซิน (Aescin) ขนาด 20 มิลลิกรัม ซึ่งเป็นสารกลุ่มซาโปนินที่สกัดจากต้นเกาลัดม้า (Horse chestnut) 

กลไกการออกฤทธิ์ เอสซินจะช่วยยับยั้งการบวม การอักเสบ และทำให้หลอดเลือดดำหดตัว 

ข้อบ่งใช้ รักษาอาการของโรคริดสีดวงทวาร

ขนาดการใช้ยา เป็นยาเม็ดรับประทาน ควรรับประทานพร้อมอาหารหรือหลังอาหาร ขนาดการใช้ยาสำหรับผู้ใหญ่มีดังนี้ 

• เริ่มต้นรับประทานครั้งละ 2 เม็ด วันละ 3 ครั้ง
• วันถัด ๆ ไป รับประทานครั้งละ 1 เม็ด วันละ 3 ครั้ง

ข้อควรระวังในการใช้

• ไม่ควรใช้ยานี้กับผู้ป่วยที่ใช้ยาต้านการแข็งตัวของเลือดอยู่ เพราะจะยิ่งเพิ่มความเสี่ยงให้เลือดออก 
• ไม่ควรใช้ยานี้กับผู้มีครรภ์ช่วงไตรมาสแรกของการตั้งครรภ์

ยาสมุนไพรสำหรับรักษาริดสีดวง 

เพชรสังฆาต คือยาสมุนไพรที่มีสรรพคุณในการลดอาการปวดและการอักเสบของเส้นเลือด จึงช่วยรักษาอาการของโรคริดสีดวงได้ 

วิธีใช้ แบ่งเป็นการรับประทานเถาสดกับรับประทานแบบแคปซูล 

• รับประทานส่วนเถาสด: แนะนำให้สอดใส่กล้วยสุกก่อนแล้วค่อยรับประทาน เพราะเถาเพชรสังฆาตสดมีผลึกแคลเซียมออกซาเลท (Calcium oxalate) อยู่มาก ถ้าสัมผัสกับปากและลำคอโดยตรงอาจทำให้ระคายเคืองได้
• รับประทานแบบแคปซูล:  ปัจจุบัน มีการนำเถาตากแห้งมาบรรจุเป็นแคปซูลรวมกับสมุนไพรชนิดอื่น เพื่อเสริมฤทธิ์ในการรักษาโรคริดสีดวงทวาร ซึ่งขนาดการใช้ยาก็จะแตกต่างกันไปตามปริมาณเพชรสังฆาตในแคปซูลแต่ละยี่ห้อ แนะนำให้ศึกษาขนาดรับประทานจากฉลากบนผลิตภัณฑ์ 

ยารักษาริดสีดวงทวารแบบเหน็บ

ไฮโดรคอร์ติโซน (Hydrocortisone) และ ซินโคเคน ไฮโดรคลอไรด์ (Cinchocaine HCl)

ส่วนประกอบ ยาในรูปแบบยาเหน็บทวาร 1 กรัม ประกอบด้วย ไฮโดรคอร์ติโซน (Hydrocortisone) 5 มิลลิกรัม และซินโคเคน ไฮโดรคลอไรด์ (Cinchocaine HCl) 5 มิลลิกรัม 

กลไกการออกฤทธิ์ ไฮโดรคอร์ติโซน เป็นสารกลุ่มคอร์ติโคสเตียรอยด์ มีฤทธิ์ลดการอักเสบ อาการปวด บวม ของริดสีดวงทวาร ส่วนซินโคเคน ไฮโดรคลอไรด์จะออกฤทธิ์เป็นยาชาเฉพาะที่ ลดอาการเจ็บและปวดบริเวณริดสีดวงทวาร 

ข้อบ่งใช้ ใช้เหน็บเพื่อรักษาริดสีดวงทวาร ทั้งริดสีดวงทวารภายในและริดสีดวงทวารภายนอก

ขนาดการใช้ยา

• เหน็บครั้งละ 1 แท่ง วันละ 2 ครั้ง เช้า เย็น และหลังขับถ่าย 
• ไม่ควรใช้ยานานเกิน 7 วัน ถ้าเหน็บยาแล้วอาการไม่ดีขึ้น แนะนำให้ปรึกษาแพทย์

ข้อควรระวังในการใช้ ตัวยาจัดอยู่ในกลุ่ม Pregnancy category C จึงควรระวังการใช้ยากับผู้มีครรภ์และผู้ที่ให้นมบุตร 

ฟลูโอคอร์โทโลน ไพวาเลท (Fluocortolone pivalate) และลิโดเคน ไฮโดรคลอไรด์ (Lidocaine HCl)

ส่วนประกอบ ยาในรูปแบบยาเหน็บทวาร 1 แท่ง ประกอบด้วย ฟลูโอคอร์โทโลน ไพวาเลท (Fluocortolone pivalate) 1 มิลลิกรัม และลิโดเคน ไฮโดรคลอไรด์ (Lidocaine HCl) 40 มิลลิกรัม

กลไกการออกฤทธิ์ ฟลูโอคอร์โทโลน ไพวาเลทเป็นสารกลุ่มคอร์ติโคสเตียรอยด์ มีฤทธิ์ลดการอักเสบ อาการปวด และบวม ของริดสีดวงทวาร ส่วนลิโดเคน ไฮโดรคลอไรด์จะออกฤทธิ์เป็นยาชาเฉพาะที่ ลดอาการเจ็บและปวดบริเวณริดสีดวงทวาร

ข้อบ่งใช้ ใช้เหน็บเพื่อรักษาริดสีดวงทวาร ทั้งริดสีดวงทวารภายในและริดสีดวงทวารภายนอก

ขนาดการใช้ยา

• เหน็บครั้งละ 1 แท่ง วันละ 2 ครั้ง เช้า เย็น และหลังขับถ่าย 
• ไม่ควรใช้ยานานเกิน 7 วัน เพราะฤทธิ์ของสเตียรอยด์จะทำให้ผนังของทวารหนักบางขึ้น ถ้าเหน็บยาแล้วอาการไม่ดีขึ้น แนะนำให้ปรึกษาแพทย์

ข้อควรระวังในการใช้ ตัวยาจัดอยู่ในกลุ่ม Pregnancy category C จึงควรระวังการใช้ยากับผู้มีครรภ์และผู้ที่ให้นมบุตร 

ยารักษาริดสีดวงทวารแบบทา 

ข้อบ่งใช้ ใช้ทาเพื่อรักษาริดสีดวงทวาร 

ขนาดการใช้ยา

• ยาในรูปแบบยาครีมและยาขี้ผึ้ง ทาวันละ 2 ครั้ง เช้า เย็น และหลังขับถ่าย
• ไม่ควรใช้ยานานเรับประทาน 7 วัน เพราะฤทธิ์ของสเตียรอยด์จะทำให้ผนังของทวารหนักบางขึ้น ถ้าทาแล้วอาการไม่ดีขึ้น แนะนำให้ปรึกษาแพทย์
• เหมาะสำหรับผู้ที่ไม่สะดวกใช้ยาเหน็บ

* หมายเหตุ ข้อมูลส่วนอื่นของยาครีมและยาขี้ผึ้งเหมือนกันกับยาเหน็บทวาร

แม้จะมียารักษาริดสีดวงทวารทั้งแบบใช้ภายนอกและภายใน แต่ถ้าไม่แน่ใจควรปรึกษาเภสัชกรก่อนใช้ยาเสมอ หรือถ้าไปพบแพทย์เพื่อรับการตรวจวินิจฉัยและรักษาจะดีที่สุด โดยเฉพาะผู้สูงอายุ ผู้มีโรคประจำตัว หรือผู้มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง เพื่อผลลัพธ์ที่ดีและปลอดภัยในการรักษา

อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันมีวิธีการรักษาริดสีดวงทวารแบบใหม่ ๆ หลายวิธี ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของโรค สภาพร่างกายผู้ป่วย ดุลยพินิจของแพทย์ และงบประมาณในการรักษา ซึ่งอาจได้ผลดีและเร็วกว่าการรับประทานยา

ตรวจสอบความถูกต้องโดย นพ. ธนู โกมลไสย