ภาวะซึมเศร้าหลังคลอด คืออะไร มีวิธีรับมืออย่างไร

“ภาวะซึมเศร้าหลังคลอด (Baby Blues)” เป็นหนึ่งในอาการของโรคซึมเศร้าที่สามารถเกิดขึ้นได้กับคุณพ่อและคุณแม่มือใหม่ทุกคน และส่วนใหญ่ไม่รู้ตัวว่า ตนเองกำลังตกอยู่ในภาวะนั้น จึงจำเป็นต้องอาศัยคนรอบข้างสังเกตอาการ

อย่าละเลย เมื่อคุณมีอาการภาวะซึมเศร้าหลังคลอด ควรดูแลรักษาให้ดี เพราะอาจนำไปสู่โรคซึมเศร้าที่เกิดหลังจากการคลอดบุตร (Postpartum depression) ที่มีอาการรุนแรงกว่าได้

หากพบว่า ตนเองมีอารมณ์แปลกไป หรือเปลี่ยนไปหลังคลอดลูก เช่น อารมณ์แปรปรวน เบื่อหน่าย อาจเข้าข่ายลักษณะอาการของภาวะซึมเศร้าหลังคลอด ซึ่งมีระดับความรุนแรงแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล

คุณพ่อและคุณแม่มือใหม่จึงจำเป็นต้องรู้วิธีรับมือกับภาวะนี้

สาเหตุของภาวะซึมเศร้าหลังคลอด

ปัจจุบันยังไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัด สันนิษฐานว่า อาจเกิดจากสาเหตุต่อไปนี้

• การเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนเพศในร่างกาย เช่น เอสโตรเจน (estrogen) โปรเจสเตอโรน (Progesterone)
• ความเครียดและวิตกกังวลกับภาระที่เพิ่มขึ้น เช่น การเลี้ยงดูบุตร ค่าใช้จ่าย การเปลี่ยนแปลงของวิถีชีวิต จนส่งผลต่อสภาวะทางอารมณ์และร่างกาย

ลักษณะอาการภาวะซึมเศร้าหลังคลอด

อาการภาวะซึมเศร้าหลังคลอดจะแสดงภายใน 1 ปีแรกหลังคลอด เนื่องจากเป็นช่วงที่ระดับฮอร์โมนเปลี่ยนแปลงกลับสู่ปกติ และความเครียดระหว่างการปรับวิถีชีวิตให้เข้ากับการเลี้ยงลูกที่ไม่แน่นอน

ปกติแล้วอาการมักจะหายไปเองภายใน 1-2 สัปดาห์ แต่หากมากกว่านั้น ควรไปปรึกษาจิตแพทย์ทันที โดยมีลักษณะอาการ ดังนี้

• อาการอ่อนเพลีย
• วิตกกังวล
• อารมณ์ขึ้นๆ ลงๆ เปลี่ยนแปลงง่าย
• หงุดหงิดง่าย
• ร้องไห้ง่าย
• รู้สึกเศร้า หรือเซื่องซึม

วิธีรับมือเมื่อเกิดอาการภาวะซึมเศร้าหลังคลอด

• เมื่อรู้สึกว่า ตนเองมีอาการภาวะซึมเศร้าหลังคลอด ควรระบายปัญหากับคนใกล้ชิด
• ขอความช่วยเหลือจากคนรอบข้าง เพื่อลดภาระในการเลี้ยงลูก
• หากิจกรรม หรือออกกำลังกาย เพื่อบำบัดอาการเศร้า
• หากความรู้สึกเศร้ายาวนานมากกว่า 1 สัปดาห์ขึ้นไป ควรปรึกษาจิตแพทย์

หากรู้สึกเครียด เศร้าซึม หดหู่ แนะนำให้โทรศัพท์ปรึกษาสายด่วนสุขภาพจิต โทร.1323 หรือปรึกษาผ่านช่องทางออนไลน์ ซึ่งให้บริการโดยกรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข

นอกจากนี้ยังมีผู้ให้บริการเอกชนที่เปิดให้บริการปรึกษาแพทย์แบบออนไลน์ (วีดีโอคอล) หรือจะเลือกโทรศัพท์ปรึกษาแพทย์แบบไม่เปิดกล้องก็ได้ เรียกว่า สะดวกสบายมากๆ อยู่ที่บ้าน หรืออยู่ที่ไหนก็สามารถปรึกษาแพทย์ได้ตลอดเวลา

มีลูกแฝด เสี่ยงเป็นโรคซึมเศร้าหลังคลอดมากกว่า

การดูแลทารก โดยเฉพาะจำนวนสองคนขึ้นไปเป็นงานยาก ความกดดันจากการที่ต้องดูแลทารกมากกว่าหนึ่งคน สามารถทำให้คุณพ่อและคุณแม่มือใหม่ มีโอกาสเป็นโรคซึมเศร้าหลังคลอดได้มากกว่า ดังนั้น จึงต้องสังเกตอาการของตนเองมากเป็นพิเศษ เพื่อเตรียมรับมือได้ทันท่วงที

สาเหตุพื้นฐานที่ทำให้ผู้ปกครองที่มีลูกหลายคนเป็นโรคซึมเศร้า

• การดูแลทารกหลายคนเป็นงานยาก เพราะคุณจำเป็นต้องแบ่งเวลา และความสนใจให้พวกเขาอย่างสม่ำเสมอ
• การต้องดูแลเด็กทารกที่ตื่นบ่อยๆ ทำให้คุณพ่อคุณแม่นอนไม่พอ ยิ่งมีลูกแฝดก็ยิ่งต้องดูแลเด็กๆ พร้อมกันเพิ่มขึ้นอีก
• ฝาแฝดมีแนวโน้มที่จะต้องอยู่ในแผนกบำบัดพิเศษทารกแรกเกิด ส่งผลให้คุณพ่อคุณแม่เกิดอาการเครียดได้
• การตั้งครรภ์แฝดมีแนวโน้มที่จะทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนมากขึ้น และการคลอดก็จะเป็นไปได้ยากกว่าคุณแม่ทั่วไป
• ความรู้สึกอื่นๆ ที่อาจเกิดขึ้น
  • อิจฉาคุณแม่ที่ไม่ได้มีลูกแฝด
  • รู้สึกโดดเดี่ยวเพราะเป็นเรื่องยากสำหรับผู้ที่จะออกไปนอกบ้าน
  • รู้สึกว่าไม่มีคนคอยช่วยเหลือ

สัญญาณของโรคซึมเศร้าหลังคลอด

การตระหนักถึงสัญญาณของโรคซึมเศร้าหลังคลอดเป็นเรื่องที่สำคัญ เพราะยิ่งคุณได้รับการวินิจฉัยโรคเร็วมากเท่าใด การรักษาก็จะเป็นไปได้ง่ายมากขึ้นเท่านั้น สัญญาณของโรคซึมเศร้าหลังคลอดมีดังต่อไปนี้

• ร้องไห้มาก
• นอนหลับยาก
• คิดว่า ตนเองเป็นพ่อแม่ที่ไม่ดี
• ไม่สามารถรับมือกับเรื่องต่างๆ ได้ และคิดโทษตัวเอง
• วิตกกังวล ตื่นตระหนก และรู้สึกผิด
• รู้สึกว่า งานที่เคยทำได้ง่าย กลายเป็นเรื่องหนักหนา
• เครียดและหงุดหงิด
• ไม่มีสมาธิ และตัดสินใจเรื่องต่างๆ ลำบาก

ภาวะซึมเศร้าหลังคลอดไม่ใช่เรื่องน่ากลัว เพียงแค่คุณพ่อ คุณแม่ และคนรอบตัว ช่วยกันสังเกตอาการ หากพบความผิดปกติ ไม่ละเลยกับโรคที่เกิดขึ้น รีบไปพบแพทย์ หรือปรึกษาผู้เชี่ยวชาญก็จะสามารถผ่านภาวะนี้ไปได้โดยง่าย

ตรวจสอบความถูกต้องโดย นพ. ธนู โกมลไสย