ภาวะวิตกกังวลจากการใช้ยาคือ การมีอาการวิตกกังวลอย่างรุนแรงที่เกิดขึ้นจากการใช้ยา โดยอาการนี้จะรุนแรง และเป็นอยู่นานกว่าอาการวิตกกังวล หรือตกใจที่อาจเกิดขึ้นได้ในระหว่างการใช้ยา หรือในช่วงที่หยุดยา
สารบัญ
ภาวะวิตกกังวล อาจเป็นสิ่งที่รบกวนความสุขในชีวิตอย่างรุนแรง
คนส่วนมากใช้ยาเพื่อให้ตนเองรู้สึกผ่อนคลาย เพิ่มความมั่นใจ และลดการยับยั้งตัวเองลง แต่สารตัวเดียวกันนี้กลับเป็นสารที่มีโอกาสทำให้เกิดภาวะวิตกกังวลจากการใช้ยาได้มากที่สุด
ในบางครั้งจึงมีคนที่ไม่คิดว่า ภาวะวิตกกังวลที่เกิดขึ้นเกิดจากการใช้แอลกอฮอล์ สารเสพติด หรือยาต่างๆ เพราะพวกเขาคุ้นเคยแต่กับผลลัพธ์ในแง่บวกของสารเหล่านี้เท่านั้น
ก่อนที่แพทย์ จิตแพทย์จะวินิจฉัยว่า มีภาวะวิตกกังวลจากการใช้สารนั้น จะต้องผ่านการตรวจสอบก่อนว่า อาการนี้ไม่ได้เกิดขึ้นก่อนการใช้แอลกอฮอล์ ยา หรือสารเสพติดที่สงสัยว่า จะทำให้เกิดภาวะนี้ได้ เนื่องจากภาวะวิตกกังวลนี้มีหลายประเภท
ดังนั้นหากมีอาการก่อนการใช้สารดังกล่าวแสดงว่า ไม่น่าจะเกิดจากการใช้สารนั้น อย่างไรก็ตาม แม้ว่าจะไม่ได้เกิดจากการใช้สารเหล่านั้น แต่สารเหล่านั้นก็สามารถทำให้อาการวิตกกังวลรุนแรงขึ้นได้
ต้องใช้ยานานเท่าไหร่ถึงจะสามารถทำให้เกิดอาการวิตกกังวลได้?
ในบางครั้ง อาการวิตกกังวลอาจเกิดขึ้นได้ในทันที ถึงขนาดว่า มีการจัดกลุ่มอาการวิตกกังวลที่เกิดขึ้นขณะใช้ยาออกมาเป็น 1 กลุ่ม
นอกจากนั้นยังสามารถเกิดได้ในช่วงของการหยุดใช้ยา ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่พบได้บ่อย
อย่างไรก็ตาม หากเกิดอาการในช่วงดังกล่าว ความวิตกกังวลของผู้ป่วยมักจะลดลงภายหลังจากหยุดใช้ยาไม่กี่วัน ในขณะที่ภาวะวิตกกังวลที่เกิดจากการใช้ยานั้นสามารถเริ่มต้นขณะหยุดยา เป็นอยู่ต่อเนื่อง หรือแย่ลงเรื่อยๆ ขณะที่ผู้ป่วยเข้าสู่ช่วงกำจัดสารพิษ
การวินิจฉัยภาวะวิตกจากการใช้ยา
โดยทั่วไป การวินิจฉัยภาวะวิตกจากการใช้ยาจะไม่สามารถทำได้หากผู้ป่วยมีประวัติวิตกกังวลแม้ไม่ได้ใช้สาร หรือถ้าอาการซึมเศร้านี้คงอยู่นานกว่า 1 เดือนหลังจากการหยุดใช้สารดังกล่าว
การวินิจฉัยมักจะทำเมื่อมีการเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์ที่ส่งผลต่อการใช้ชีวิตของผู้ป่วยอย่างชัดเจน ไม่ว่าจะเป็นการทำให้เกิดความเครียด อารมณ์หงุดหงิดรุนแรง หรือทำให้ประสิทธิภาพของผู้ป่วยในด้านต่างๆ ลดลง เช่น ชีวิตส่วนตัว การทำงาน หรือด้านอื่นที่สำคัญต่อผู้ป่วย
สาร หรือยาประเภทใดที่ทำให้เกิดภาวะวิตกกังวลได้บ้าง?
มีสารที่ออกฤทธิ์กระตุ้นประสาทหลายประเภทที่สามารถทำให้เกิดภาวะวิตกกังวลได้ เช่น
- แอลกอฮอล์ (Alcohol)
- คาเฟอีน (Caffeine)
- กัญชา (Cannabis)
- ยาบ้า (Amphetamine)
- โคเคน (Cocaine)
- ยาพีซีพี หรือยาเฟนไซคลิดีน (Phenylcysteine)
- ยาเสพติดประเภทหลอนประสาท เช่น เห็ดขี้ควาย แอลเอสดี (LSD)
- สารระเหยอื่นๆ เช่น ทินเนอร์ กาว ส่วนผสมในสีสเปรย์ หรือน้ำยาล้างเล็บ
นอกจากสารดังกล่าวแล้วยังมีรายงานว่า มียาบางประเภทที่สามารถกระตุ้นให้เกิดภาวะวิตกกังวลได้เช่นกัน เช่น
- ยาชา (Anesthetic)
- ยาแก้ปวด (Analgesic)
- ยาขยายหลอดลม (Bronchodilator)
- ยาในกลุ่ม Anticholinergic
- อินซูลิน (Insulin)
- ยาเม็ดคุมกำเนิด ชนิดฮอร์โมนรวม (Oral contraceptive)
- ยาต้านฮิสตามีน (Antihistamine)
- ยาต้านพาร์กินสัน (Antiparkinsonism Drugs)
- ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์ (Corticosteroid)
- ยาลดความดันโลหิต หัวใจ และหลอดเลือด
- ยากันชัก (Anticonvulsant)
- ลิเทียมคาร์บอเนต (Lithium carbonate)
- ยาต้านอาการทางจิต (Antipsychotic)
- ยารักษาอาการซึมเศร้า (Antidepressant)
นอกจากนี้ยังมีรายงานเพิ่มเติมอีกว่า โลหะหนัก หรือสารพิษ เช่น ยาฆ่าแมลงที่มีส่วนผสมของ Organophosphate แก๊สต่างๆ เช่น คาร์บอนมอนอกไซด์ (Carbon Monoxide) หรือคาร์บอนไดออกไซด์ (Carbon dioxide) รวมไปถึงสารระเหยต่างๆ เช่น น้ำมัน หรือสี ก็สามารถทำให้เกิดอาการวิตกกังวลได้เช่นกัน
ผลกระทบจากยาเสพติด ไม่เพียงแค่ทำให้เกิดภาวะวิตกกังวลจากการใช้ยาเท่านั้น ยังมีผลในการทำลายเซลล์สมองจนนำไปสู่โรคสมองพิการได้ ซึ่งเป็นอันตรายถึงขั้นเสียชีวิต การหลีกเลี่ยงยาเสพติดจึงเป็นสิ่งที่ดีที่สุด
ในส่วนของการใช้ยารักษาโรคต่างๆ แม้ว่า ตัวยาจะมีผลข้างเคียงอาจทำให้เกิดภาวะวิตกกังวล แต่การใช้ยาภายใต้การดูแลของแพทย์ และเภสัชกร ไม่ซื้อยามารับประทาน หรือหยุดด้วยตัวเอง จะช่วยลดความเสี่ยงจากการใช้ยา และทำให้การใช้ยามีความปลอดภัยมากขึ้น
ตรวจสอบความถูกต้องโดย พญ.วรรณวนัช เสถียรธรรมมณี
