โรคอุจจาระร่วงเฉียบพลัน ท้องเสียเฉียบพลัน หรือท้องร่วงเฉียบพลัน คือ อาการที่ถ่ายอุจจาระเหลวหรือเป็นน้ำ อย่างน้อย 3 ครั้งขึ้นไปภายใน 24 ชั่วโมง หรือถ่ายเป็นมูกเลือดอย่างน้อย 1 ครั้งขึ้นไปภายใน 24 ชั่วโมง โดยเวลาที่เกิดอาการไม่เกิน 2 สัปดาห์
โรคอุจจาระร่วงเฉียบพลัน (Acute diarrhoea) หรืออาการท้องเสียเฉียบพลันพบได้อยู่บ่อย ๆ ยิ่งเกิดในเด็กเล็ก ๆ ที่ร่างกายเปราะบาง อาจเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อนที่อาจเป็นอันตราย มาดูกันว่ามีวิธีสังเกตอาการอย่างไร ควรรับมือหรือป้องกันอย่างไรดี
สารบัญ
สังเกตอาการท้องเสียเฉียบพลันในเด็กอย่างไร อาการไหนน่าห่วง?
อาการท้องเสียในเด็กจะต่างกันตามสาเหตุ แต่อาการหลัก ๆ ที่พบได้ คือ ถ่ายอุจจาระเป็นน้ำหรือเหลวมากกว่า 3 ครั้งต่อวัน หรือถ่ายเป็นมูก มูกปนเลือด มากกว่า 1 ครั้งต่อวัน (ไม่นับรวมเด็กทารกที่ดื่มนมแม่)
นอกจากนี้ มักเกิดอาการอื่นร่วมด้วย เช่น อาเจียน เป็นไข้ ปวดท้องหรือท้องอืด รู้สึกอ่อนเพลียหรือไม่สบายตัว หากท้องเสียรุนแรง อาจทำให้เด็กขาดน้ำและเกลือแร่ในช่วงแรก และขาดสารอาหารในช่วงหลัง
ท้องเสีย ท้องเสียเฉียบพลันในเด็ก เมื่อไรควรไปพบแพทย์
หากพบอาการต่อไปนี้ ควรรีบไปพบแพทย์ทันที
- มีไข้สูงเกิน 38 องศาเซลเซียส
- ปวดท้องอย่างรุนแรง
- ถ่ายมีเลือดปนในอุจจาระ หรือถ่ายเป็นน้ำปริมาณมาก สีคล้ายน้ำซาวข้าว
- ไม่สามารถดื่มน้ำได้ หรืออาเจียนมาก
- มีสัญญาณภาวะขาดน้ำ เช่น ปากแห้ง ไม่มีน้ำตา อ่อนเพลีย ซึม กระสับกระส่าย ปัสสาวะน้อยหรือไม่ปัสสาวะ หากปล่อยไว้อาจความดันโลหิตต่ำลง และเกิดภาวะช็อกได้
ท้องเสีย ท้องเสียเฉียบพลันในเด็ก เกิดจากอะไร?
ท้องเสียเฉียบพลันในเด็กเกิดได้จากหลายสาเหตุ สาเหตุหลักเกิดจากการติดเชื้อในระบบทางเดินอาหาร โดยเฉพาะเชื้อไวรัสและเชื้อแบคทีเรีย
หากเป็นเชื้อไวรัสจะทำให้การดูดซึมน้ำและเกลือแร่ของลำไส้เล็กลดลง อุจจาระจึงมีลักษณะเหลวคล้ายน้ำซาวข้าวปริมาณมาก ไวรัสที่พบบ่อยคือ โรต้าไวรัส (Rotavirus) โนโรไวรัส (Norovirus) หรือไวรัสอะดีโน (Adenovirus)
ส่วนเชื้อแบคทีเรียจะมีกลไกก่อให้เกิดอาการท้องเสียต่างกันไป อาจทำลายเยื่อบุผิวลำไส้ จนหลุดลอกเป็นมูกขาว หรือสร้างสารพิษไปกระตุ้นให้ลำไส้ขับน้ำและเกลือแร่ออกจากร่างกาย ทำให้ถ่ายเหลวปริมาณมากคล้ายการติดเชื้อไวรัสได้
เชื้อแบคทีเรียที่พบบ่อย เช่น เชื้ออีโคไล (E. coli) เชื้อซาลโมเนลลา (Salmonella) และเชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ (Campylobacter)
ส่วนสาเหตุอื่น ๆ ที่ก่อให้เกิดอาการท้องเสียเฉียบพลันได้อีก เช่น
- การได้รับยาหรือสารพิษ
- โรคในระบบทางเดินอาหาร
- การติดเชื้อนอกระบบทางเดินอาหาร อย่างเชื้อเลปโตสไปโรสิส (Leptospirosis) หรือเชื้อมาลาเรีย
- อาการไวต่ออาหารหรือภูมิแพ้อาหารแฝง
การรักษาอาการท้องเสีย ท้องเสียเฉียบพลันในเด็ก
การรักษาอาการท้องเสียเฉียบพลันในเด็กขึ้นอยู่กับสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการท้องเสีย ความรุนแรงของอาการ อายุของเด็ก สุขภาพโดยรวมของเด็ก โดยจะเน้นการบรรเทาอาการ และป้องกันการเกิดภาวะแทรกซ้อน
ก่อนอื่นแพทย์จะประเมินภาวะขาดน้ำ ถ้าเกลือแร่ในเลือดผิดปกติจะให้สารน้ำและเกลือแร่ เพื่อปรับสมดุลเกลือแร่ โดยให้ดื่มน้ำเกลือแร่ ORS หากเด็กอาเจียนมาก หรือไม่สามารถรับประทานอะไรได้ อาจต้องให้สารน้ำทางหลอดเลือดดำแทน
นอกจากนี้ จะรักษาตามอาการ หรือให้ยารักษาตามอาการร่วมด้วย เช่น
- ถ้าอาเจียน ให้ยาแก้อาเจียน
- ถ้ามีไข้ ให้ยาลดไข้ อย่างยาพาราเซตามอล (Paracetamol) ควบคู่กับการเช็ดตัว
- ถ้ามีอาการปวดท้อง ปวดบิด ปวดบีบ ให้ยาลดการบีบตัวของลำไส้
- ถ้าถ่ายเหลวมาก ๆ จนอาจเสี่ยงต่อภาวะขาดน้ำ อาจให้ยาหยุดถ่าย โดยต้องดูเป็นราย ๆ ไป เพราะหากติดเชื้อแบคทีเรียร่วมด้วย จะไม่สามารถขับเชื้อออกจากร่างกายได้หมด ส่งผลให้อาการรุนแรงขึ้น
- ถ้าติดเชื้อบางชนิด จะให้ยาตามชนิดของเชื้อนั้น โดยต้องพิจารณาเป็นราย ๆ ไป หากติดเชื้อแบคทีเรียจะให้ยาปฏิชีวนะ (Antibiotics) หากเจอพยาธิ ให้ยาฆ่าพยาธิ
ระหว่างรักษาตัวที่บ้าน คุณพ่อคุณแม่ควรให้เด็กพักผ่อนให้เพียงพอ เพื่อฟื้นฟูร่างกายจากอาการท้องเสีย ควรให้เด็กรับประทานอาหารอ่อน ย่อยง่าย อย่างโจ๊ก ข้าวต้ม ในปริมาณ 60–70 % ของอาหารที่เคยรับประทานปกติ
หากเด็กรู้สึกหิวหลังจากนั้น ค่อย ๆ ให้รับประทานอาหารเพิ่มขึ้นได้ ในช่วง 3–4 วันแรก อย่าเพิ่งให้รับประทานผักและผลไม้ อาหารร้อนหรือเย็นจัด อาหารที่มันมาก ๆ เช่น ก๋วยเตี๋ยวผัด ข้าวขาหมู ข้าวผัด รวมถึงงดดื่มนม หรือเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ อย่างน้อย 5–7 วัน
การป้องกันอาการท้องเสียเฉียบพลันในเด็ก
อาการท้องเสียเฉียบพลันป้องกันได้โดยฝึกให้ลูกรักษาสุขอนามัยที่ดี ล้างมือให้สะอาดหลังการเข้าห้องน้ำ หรือก่อนรับประทานอาหาร อาหารที่ให้ลูกรับประทาน ควรเป็นอาหารปรุงสุก สดใหม่ เลี่ยงการให้รับประทานอาหารที่ค้างคืน
นอกจากนี้ สามารถปรึกษาแพทย์ถึงการรับวัคซีนป้องกันโรคที่ก่อให้เกิดอาการท้องร่วง อย่างวัคซีนโรต้าไวรัส เพื่อป้องกันท้องเสียจากการติดเชื้อไวรัสโรต้า หรือลดความรุนแรงของอาการ สร้างภูมิคุ้มกันท้องเสียเฉียบพลันจากโรต้าไวรัสให้กับลูกตั้งแต่วันที่ยังไม่ป่วย เช็กแพ็กเกจวัคซีนโรต้าไวรัส จากโรงพยาบาลใกล้บ้าน ราคาพิเศษ ได้ที่ HDmall.co.th
