หากทุกครั้งที่เล่นกับน้องหมา น้องแมว หรือเดินผ่านสถานที่ที่มีฝุ่นฟุ้งกระจาย แล้วมีอาการจามติดๆ กัน น้ำมูกไหล คันหู คันตาตลอด นั่นอาจหมายถึงอาการของโรคภูมิแพ้อากาศ
สารบัญ
ภูมิแพ้อากาศ คืออะไร?
ภูมิแพ้อากาศ (Allergic Rhinitis) หลายคนอาจเรียกว่าโรคจมูกอักเสบจากภูมิแพ้ หรือไข้ละอองฟาง (Hay Fever) เป็นปฏิกริยาภูมิแพ้ที่ถูกกระตุ้นโดยสารก่อภูมิแพ้บางชนิด เช่น ละอองเกสร ขนสัตว์
ภูมิแพ้อากาศอาจเป็นเฉพาะตามฤดูกาลซึ่งมีเกสรของพืชบางชนิดมากกว่าปกติ หรืออาจเป็นได้ตลอดทั้งปีเช่นกัน ขึ้นอยู่กับแต่ละคน
ผู้ที่เป็นภูมิแพ้อากาศตลอดทั้งปี (Perennial) มักจะถูกกระตุ้นจากสารก่อภูมิแพ้ที่อยู่ในบ้าน เช่น ไรฝุ่น ขนสัตว์ สิ่งต่างๆ ดังกล่าวมักพบได้ตามหมอน เตียง ผ้าม่าน และจุดต่างๆ ที่เป็นสิ่งสะสมของสารก่อภูมิแพ้
สาเหตุของภูมิแพ้อากาศ
ภูมิแพ้อากาศเกิดจากระบบภูมิคุ้มกันที่มองว่าสารก่อภูมิแพ้ที่รับเข้าไปนั้นเป็นอันตรายกับร่างกาย ทั้งที่จริงๆ แล้วไม่ได้เป็นอันตราย
ระบบภูมิคุ้มกันจึงตอบสนองต่อสารก่อภูมิแพ้เหล่านั้นมากเกินไป โดยหลั่งสารฮีสตามีน (Histamine) และเม็ดเลือดขาว (leukotrienes) ออกมาตามกระแสเลือด จนทำให้เกิดอาการภูมิแพ้ต่างๆ เช่น น้ำมูลไหล เยื่อบุโพรงจมูกอักเสบ เพื่อพยายามป้องกันไม่ให้สารก่อภูมิแพ้เข้าสู่ร่างกายนั่นเอง
ภูมิแพ้อากาศมักจะได้รับการถ่ายทอดมาจากคนในครอบครัว นอกจากนี้ผู้ที่เป็นหอบหืด หรือภูมิแพ้ผิวหนัง ก็มีแนวโน้มที่จะพัฒนามาเป็นภูมิแพ้อากาศด้วยเช่นกัน
สารก่อภูมิแพ้อากาศ มีอะไรบ้าง?
ตัวอย่างสารก่อภูมิแพ้อากาศที่พบบ่อย อาจมีดังนี้
- ไรฝุ่น
- แมลงสาบ
- ขนสัตว์
- เกสรดอกได้
- เกสรละอองหญ้า
- เชื้อรา
อาการของภูมิแพ้อากาศ เป็นอย่างไร?
อาการของภูมิแพ้อากาศมีหลายอาการ โดยสามารถเกิดขึ้นเพียงอาการเดียว หรือเกิดหลายอาการพร้อมกันได้ ดังนี้
- สัมผัสสารก่อภูมิแพ้แล้วมีอาการคันจมูก จามติดๆ กัน มีน้ำมูกใส และคัดจมูก
- คันที่ตา คอ หู หรือเพดานปาก
- ปวดศีรษะ เสียงเปลี่ยน และจมูกไม่ได้กลิ่น
- น้ำมูกไหลลงคอ ไอ เจ็บคอเรื้อรัง
- หูอื้อ หรือมีเสียงดังในหู
- อ่อนเพลียจากการอดนอน
- เปลือกตาบวม
การเตรียมตัวก่อนไปตรวจภูมิแพ้อากาศ
ก่อนไปปรึกษาแพทย์ หรือตรวจภูมิแพ้อากาศ ควรจดบันทึกเอาไว้ว่าโดยปกติแล้วอาการภูมิแพ้อากาศมักจะเป็นที่ไหน และเมื่อไร เพื่อช่วยให้แพทย์วินิจฉัยได้ดีขึ้น เช่น
- เกสรดอกไม้ ฤดูกาล มีผลหรือไม่
- อาการแพ้มักเกิดขึ้นขณะอยู่ในบ้านหรือข้างนอก
- มักเกิดอาการหลังเล่นกับสัตว์เลี้ยงหรือไม่
- เวลารู้สึกเหมือนภูมิแพ้ อาการเป็นนานแค่ไหน
อย่างไรก็ตาม หากรู้สึกมีอาการและหายไปภายในไม่กี่สัปดาห์ อาจเป็นเพียงแค่หวัดธรรมดาก็เป็นได้
การดูแลตัวเองหากเป็นภูมิแพ้อากาศ
ภูมิแพ้อากาศอาจไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ แต่ก็มีหลายวิธีที่ช่วยให้อาการบรรเทาลงจนใช้ชีวิตได้เหมือนปกติ ต่อไปนี้เป็นตัวอย่างวิธีดูแลตัวเองหากพบว่าคุณเป็นภูมิแพ้อากาศ
- การใช้ยา แพทย์อาจแนะนำให้ใช้ยาเพื่อช่วยควบคุมอาการ เช่น คอร์ติโคสเตียรอยด์ (Corticosteroid) ที่มักใช้ในระยะยาว ยาต้านฮีสตามีน (Antihistamines) เป็นต้น
- หลีกเลี่ยงสารก่อภูมิแพ้ หากคุณเป็นภูมิแพ้อากาศจากเกสรตามฤดูกาล อาจต้องพยายามอยู่ในบ้านให้มากที่สุด ปิดหน้าต่างให้มิดชิด สวมแว่นและหน้ากากอนามัยป้องกันสารก่อภูมิแพ้
- ใช้ปลอกหมอนป้องกันไรฝุ่น ปัจจุบันมีปลอกหมอน ผ้าปูที่นอน หรือผ้าม่านที่ไม่สะสมไรฝุ่นออกมาเป็นทางเลือกสำหรับผู้แพ้ฝุ่น
- ซักผ้าปูที่นอนบ่อยๆ รวมถึงหมอนและผ้าห่มด้วย อาจใช้น้ำร้อนในการซักเพื่อประสิทธิภาพที่ดีขึ้น
- ใช้เครื่องฟอกอากาศ หรืออุปกรณ์ที่ลดความชื้นอากาศในบ้าน ก็อาจช่วยบรรเทาอาการได้
- ล้างมือบ่อยๆ โดยเฉพาะหลังจากหยิบจับสิ่งสะสมของไรฝุ่นและสารก่อภูมิแพ้ เช่น สัตว์เลี้ยง
- หลีกเลี่ยงสัตว์เลี้ยง ในกรณีของผู้แพ้ขนสัตว์ควรหลีกเลี่ยงการเข้าใกล้สัตว์ดังกล่าว หากเลี้ยงสัตว์ไว้ในบ้าน ไม่ควรให้สัตว์เลี้ยงเข้ามาอยู่ในห้องนอนระหว่างนอนหลับ
- หลีกเลี่ยงการใช้พรม เพราะเป็นแหล่งสะสมฝุ่นในบ้านได้ อาจเลือกใช้พรมเนื้อแข็ง หรือเสื่อน้ำมันแทนได้
- ใช้น้ำเกลือล้างจมูก ช่วยชะล้างเอาสารก่อภูมิแพ้ออกจากจมูก
ภูมิกำเริบขนาดไหนถึงควรไปพบแพทย์?
โรคภูมิแพ้อากาศ เป็นหนึ่งในโรคภูมิแพ้ที่พบได้บ่อย แม้ว่าจะไม่เป็นอันตรายถึงชีวิต แต่เมื่อใดก็ตามที่อาการของโรคส่งผลต่อการใช้ชีวิตประจำวัน การเรียน การทำงาน หรือส่งผลต่อการนอนหลับ ก็ควรไปพบแพทย์เพื่อตรวจภูมิแพ้อากาศ และเข้ารับการรักษาเพื่อบรรเทาอาการให้ดีขึ้น