ผ้าอ้อมผู้ใหญ่ เลือกอย่างไร ใช้อย่างไร ให้ดีต่อสุขภาพ

เมื่อถึงวัยสูงอายุ ประสิทธิภาพในการควบคุมระบบขับถ่ายย่อมไม่สามารถทำงานได้ดีเหมือนสมัยหนุ่มสาว ผู้สูงอายุบางคนจึงหันมาใช้ตัวช่วยอย่างผ้าอ้อมผู้ใหญ่ เพื่อป้องกันการขับถ่ายที่ไม่สามารถควบคุมได้จนเกิดเป็นสิ่งสกปรกปนเปื้อนเสื้อผ้าและที่นอน ผ้าอ้อมผู้ใหญ่แตกต่างจากผ้าอ้อมสำเร็จรูปของเด็กอย่างไร จริงๆ แล้วหากไม่ใช่ผู้สูงอายุจะสามารถใช้ผ้าอ้อมผู้ใหญ่ได้หรือไม่

ผ้าอ้อมผู้ใหญ่คืออะไร?

ผ้าอ้อมผู้ใหญ่ (Adult Diaper) เป็นผลิตภัณฑ์ที่พัฒนามาจากผ้าอ้อมสำเร็จรูปของเด็ก มีวัตถุประสงค์เพื่อป้องกันการรั่วซึมจากการขับถ่ายที่ควบคุมไม่ได้

วัสดุที่นำมาใช้ทำผ้าอ้อมสำเร็จรูปผู้ใหญ่มีทั้งมาจากพลาสติก หรือจากวัสดุใยสังเคราะห์ที่มีพื้นผิวนุ่มสบาย ไม่ทำให้เกิดความระคายเคืองต่อผิวหนัง

ผ้าอ้อมผู้ใหญ่แบ่งออกได้เป็น 2 ประเภทหลักๆ ได้แก่

1. ผ้าอ้อมผู้ใหญ่แบบกางเกง คือ ผ้าอ้อมผู้ใหญ่สำเร็จรูปที่ออกแบบมาให้มีลักษณะเหมือนกางเกงชั้นใน
2. ผ้าอ้อมผู้ใหญ่แบบเทปกาว คือ ผ้าอ้อมผู้ใหญ่สำเร็จรูปที่มีลักษณะเป็นแผ่นซึมซับที่ด้านหลังจะเป็นเทปกาวให้แปะเข้ากับกางเกงชั้นในปกติของผู้สวมใส่

ปัจจุบันผ้าอ้อมผู้ใหญ่มีหลายยี่ห้อ และมีการออกแบบเพื่อตอบโจทย์ผู้สวมใส่หลากหลายกลุ่ม

ปัจจัยที่ควรคำนึงถึง ในการเลือกผ้าอ้อมผู้ใหญ่

สิ่งสำคัญที่ควรคำนึงถึงในการเลือกผ้าอ้อมผู้ใหญ่ให้เหมาะสม มีดังต่อไปนี้

1. ความสามารถในการควบคุมการขับถ่าย

เนื่องจากผ้าอ้อมผู้ใหญ่แต่ละแบบแต่ละยี่ห้อมีการออกแบบให้ซึมซับความเปียกชื้นได้หลายระดับ จึงควรเลือกให้เหมาะกับความสามารถในการควบคุมการขับถ่ายของผู้สวมใส่ เช่น หากไม่สามารถควบคุม หรือกลั้นปัสสาวะ อุจจาระได้เลย ก็ควรเลือกแบบที่ซึมซับได้มากที่สุด หรือแบบหนาพิเศษ

2. จุดประสงค์ของการใช้

จุดประสงค์ของการใช้ผ้าอ้อมผู้ใหญ่ เป็นอีกปัจจัยที่ควรพิจารณา เช่น หากต้องการใช้สำหรับวันที่อยู่บ้าน ไม่ได้มีการเคลื่อนไหวมากนัก สามารถเปลี่ยนผ้าอ้อมได้บ่อยครั้ง อาจเลือกแบบซึมซับได้ครั้งเดียว ซึ่งมีหลายยี่ห้อ ผ้าอ้อมแบบนี้มีจุดเด่นคือ ควบคุมกลิ่นได้ดีและซึมซับได้ดีกว่า

แต่หากต้องการใช้เพื่อเดินทางระยะไกล ไม่สามารถเข้าห้องน้ำได้บ่อย อาจต้องเลือกผ้าอ้อมผู้ใหญ่แบบซึมซับได้หลายครั้ง ซึ่งมีให้เลือกทั้งแบบบางและหนา แต่ผ้าอ้อมแบบนี้มักจะมีราคาแพง

3. ขนาดตัว

นอกจากการดูดซึมที่ดีแล้ว ควรเลือกผ้าอ้อมผู้ใหญ่ที่มีขนาดพอดี ไม่คับ หรือหลวมเกินไปกับขนาดตัวผู้ใส่ มิฉะนั้นอาจทำให้อุจจาระ หรือปัสสาวะรั่วไหลออกมาด้านนอกได้

อีกทั้งขนาดผ้าอ้อมผู้ใหญ่ที่พอดีจะทำให้ผู้ใส่เคลื่อนไหวได้สะดวกกว่าด้วย ทางที่ดีก่อนซื้อผ้าอ้อมควรวัดเอวกับสะโพกของผู้สวมใส่ก่อน โดยเฉพาะหากเป็นการซื้อผ้าอ้อมผู้ใหญ่ให้ผู้อื่น

ผ้าอ้อมผู้ใหญ่ มีประโยชน์กับใครบ้าง?

ผู้ที่สามารถใช้ผ้าอ้อมผู้ใหญ่เพื่อป้องกันการไหลรั่วของอุจจาระและปัสสาวะ รวมถึงเพื่อสุขอนามัยที่สะอาดของร่างกาย ได้แก่

1. ผู้ป่วยติดเตียง (Bed ridden people) หรือผู้ป่วยที่เคลื่อนไหวลงจากเตียงลำบาก
2. ผู้ป่วยที่กระเพาะปัสสาวะทำงานไม่มีประสิทธิภาพ รวมถึงผู้ป่วยที่ไม่สามารถกลั้นปัสสาวะได้
3. ผู้ป่วยโรคท้องร่วง หรือท้องเสีย ผู้ป่วยที่มีอาการเจ็บป่วยจนต้องลุกเข้าห้องน้ำบ่อยๆ หรือขับถ่ายมากจนร่างกายอ่อนเพลียไม่สามารถเคลื่อนไหวได้สะดวก
4. ผู้ป่วยหญิงที่เป็นโรคติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ (Urinary Tract Infection: UTI) แล้วไม่สะดวกที่จะเข้าห้องน้ำสาธารณะ หรือสถานที่ที่มีสุขอนามัยไม่สะอาด ซึ่งหากกลั้นปัสสาวะไว้ก็จะทำให้อาการของโรคกำเริบได้ ดังนั้นหากใส่ผ้าอ้อมผู้ใหญ่ไว้เพื่อให้สามารถขับถ่ายได้สะดวกจะดีกว่า
5. ผู้ที่มีภาวะกลั้นปัสสาวะไม่ได้อย่างรุนแรง (Heavy Urinary Incontinence) หรือมีภาวะปัสสาวะเล็ด (Stress incontinence) ซึ่งเป็นอีกภาวะที่ปัสสาวะผู้ป่วยจะเล็ด หรือราดออกมาขณะจาม ไอ หัวเราะ ยกของ หรือทำกิจกรรมที่มีแรงดัน โดยไม่สามารถกลั้นเอาไว้ได้

ข้อดีของผ้าอ้อมผู้ใหญ่

ผ้าอ้อมผู้ใหญ่นั้นทำขึ้นเพื่อให้การดำเนินชีวิตของใครหลายคนสะดวกสบายขึ้น โดยมีข้อดีเด่นๆ ต่อไปนี้

• ป้องกันการรั่วไหลของปัสสาวะและอุจจาระ ทำให้ผู้ใส่มั่นใจในการออกไปพบปะผู้คนนอกบ้าน หรือขณะเคลื่อนไหวมากขึ้น
• รู้สึกสะดวกสบายขณะขับถ่าย ไม่ทำให้รู้สึกวิตกกังวลเมื่อไม่สามารถควบคุมการขับถ่ายได้
• ไม่ต้องลุกเข้าห้องน้ำบ่อยๆ โดยเฉพาะผู้ป่วยติดเตียง หรือผู้ที่ขยับตัวเข้าห้องน้ำลำบาก
• หมดกังวลเรื่องกลิ่นไม่พึงประสงค์จากปัญหาการขับถ่ายเล็ด หรือราด

ข้อเสียของการใส่ผ้าอ้อมผู้ใหญ่

ข้อเสียจากการใส่ผ้าอ้อมผู้ใหญ่มักเกี่ยวกับความระคายเคืองต่อระบบผิวหนัง เช่น

• อาจทำให้เกิดความระคายเคืองผิวหนัง เนื่องจากเพราะผิวขาดความชุ่มชื้นแล้วไปเสียดสีกับผ้าอ้อม หรือหากเป็นมากๆ อาจทำให้เกิดแผลถลอก
• หากไม่ค่อยเปลี่ยนผ้าอ้อมอาจทำให้ผิวหนังอักเสบจากสารแอมโมเนียในปัสสาวะ หรือเอนไซม์ในอุจจาระ
• ในบางรายอาจเกิดอาการแพ้สีย้อมของผ้าอ้อม น้ำหอมดับกลิ่น หรือวัสดุจากผ้าอ้อม จนทำให้เกิดผื่นขึ้น
• อาจเป็นสาเหตุของการติดเชื้อรา โดยเฉพาะจากเชื้อปรสิตที่อาศัยอยู่ในผิวหนังอย่างสแตปฟิโลคอคคัส ออเรียส (Streptococcus aureus) หรือเชื้อยีสต์ (Yeast)
• อาจทำให้เป็นโรคผิวหนังเรื้อรัง เช่น โรคสะเก็ดเงิน (Psoriasis) โรคผิวหนังอักเสบ (Eczema)
• อาจทำให้ระบบสุขอนามัยผู้หญิงทำงานผิดปกติ

การลุกลามของผื่นที่เกิดจากผ้าอ้อมผู้ใหญ่

อย่างที่กล่าวไปข้างต้นว่า ผ้าอ้อมผู้ใหญ่สามารถทำให้เกิดการระคายเคือง ผิวหนังอักเสบ ติดเชื้อรา จนทำให้ผิวหนังเกิดแผล หรือเป็นผื่นได้ โดยบริเวณที่เกิดผื่นสามารถเกิดได้ตั้งแต่สะโพก ขาหนีบ ต้นขา และก้น

ระยะของผื่นที่เกิดขึ้นสามารถลุกลามทำให้เกิดอาการข้างเคียงอื่นๆ ได้ มีดังต่อไปนี้

1. ระยะเริ่มต้น จะมีผื่นเป็นจุดสีชมพู โดยเฉพาะในจุดที่ผิวแห้ง รู้สึกคัน รวมถึงมีตุ่มบวมแดงขนาดเล็ก
2. ระยะปานกลาง เกิดผื่นสีชมพูขนาดใหญ่ขึ้น มีตุ่มบวมขนาดใหญ่ ทั้งยังเริ่มแพร่กระจายออกไป อีกทั้งในพื้นที่ที่เกิดตุ่มบวมยังอาจมีพื้นผิวเป็นผื่นแดงหย่อมๆ ซึ่งสามารถกระจายตัวจนมาเชื่อมหากันทีหลังได้อีกด้วย รวมถึงทำให้เกิดอาการคันผิวหนัง
3. ระยะร้ายแรง เกิดผื่นสีแดงสดกว่าเดิม ผิวหนังไหม้ มีตุ่มแดงใหญ่ขึ้นและมีของเหลวอยู่ข้างในซึ่งอาจแตกจนไหลออกมาได้ อีกทั้งรู้สึกคัน เจ็บ ระคายเคืองผิวหนังอย่างรุนแรงจนไม่สามารถนั่งได้ หากเกิดอาการผื่นบริเวณที่ใส่ผ้าอ้อมในระยะนี้ ควรรีบไปพบแพทย์โดยด่วน

นอกจากอาการผื่นที่เกิดจากการใส่ผ้าอ้อมผู้ใหญ่ยังอาจนำไปสู่อาการไข้ขึ้น อ่อนเพลีย ปวดเมื่อยตามตัว มีหนองขึ้นไปทั่วร่างกายได้อีก

หากใช้ผ้าอ้อมผู้ใหญ่แล้วรู้สึกระคายเคือง ควรรีบเปลี่ยนยี่ห้อผ้าอ้อม หรือไปพบแพทย์เพื่อขอคำปรึกษาในการใช้ ปัจจุบันหากไม่สะดวกไปพบแพทย์ หลายแห่งก็มีบริการปรึกษาแพทย์ผิวหนังออนไลน์ซึ่งสามารถเลือกได้ว่า จะโทรศัพท์คุยแบบไม่เห้นหน้า หรือเปิดวิดีโอคอลก็ได้

หากมีอาการแพ้ที่เผิวหนังเกิดขึ้นบ่อยครั้ง เปลี่ยนผ้าอ้อมหลายยี่ห้อแล้วก็ยังไม่หายสักที อาจพิจารณาไปตรวจภูมิแพ้และภาวะแพ้ดู เพื่อให้รู้ว่า มีอาการแพ้สารใดบ้าง จะได้ประกอบการพิจาณาเลือกผ้าอ้อมในครั้งหน้า

วิธีการใช้ผ้าอ้อมผู้ใหญ่อย่างเหมาะสม

วิธีใช้ผ้าอ้อมผู้ใหญ่อย่างปลอดภัย ถูกสุขอนามัย ไม่เสี่ยงทำให้เกิดผื่น หรือติดเชื้อนั้นไม่ยาก เพียงปฏิบัติตามคำแนะนำต่อไปนี้

• เปลี่ยนผ้าอ้อมให้บ่อยที่สุดเท่าที่จะทำได้ ถึงแม้ผ้าอ้อมที่ใช้อยู่จะสามารถซึมซับได้หลายครั้งก็ตาม
• ทำความสะอาดอวัยวะเพศ ก้น รวมถึงบริเวณใกล้เคียงด้วยสบู่ที่อ่อนโยนทุกครั้งที่เปลี่ยนผ้าอ้อมใหม่
• ทามอยซ์เจอไรเซอร์ หรือครีมเพิ่มความชุ่มชื้นทุกครั้งก่อนใส่ผ้าอ้อม เพื่อป้องกันไม่ให้ผิวแห้งจนเกิดการระคายเคืองในภายหลัง

แม้ว่าการใส่ผ้าอ้อมจะเป็นตัวช่วยที่ง่ายต่อการดำเนินชีวิตในผู้สูงอายุรวมถึงผู้ป่วยหลายกลุ่ม แต่ขณะเดียวกันก็ต้องเลือกใช้อย่างเหมาะสม เพื่อป้องกันการเกิดอาการข้างเคียงที่ไม่พึงประสงค์ซึ่งอาจเกิดขึ้นในภายหลัง

ตรวจสอบความถูกต้องโดย พญ. วรรณวนัช เสถียรธรรมมณ