เตตระไซคลิน (Tetracycline) ผลิตจากแบคทีเรียในกลุ่ม streptomyces จัดเป็นยากลุ่มยาปฏิชีวนะที่ใช้ในการรักษาการติดเชื้อ ได้แก่ เชื้อสิว บรูเซลลา กาฬโรค โรคหนองใน มาลาเรีย และซิฟิลิส
สารบัญ
- สรรพคุณของยา Tetracycline
- กลไกการออกฤทธิ์ของยา Tetracycline
- ข้อบ่งใช้ของยา Tetracycline
- ข้อปฏิบัติเมื่อลืมรับประทานยา Tetracycline
- ข้อควรระวังของการใช้ยา Tetracycline
- ผลข้างเคียงอันไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา Tetracycline
- ข้อมูลการใช้ยา Tetracycline ในสตรีมีครรภ์และสตรีให้นมบุตร
- ประเภทของยาตามองค์การอาหารและยา ประเทศไทย
- ข้อมูลการเก็บรักษายา Tetracycline
- สิ่งที่ควรแจ้งแพทย์ เภสัชกร และพยาบาล
- ปฏิกิริยาระหว่างยา Tetracycline และอาหาร
- ปฏิกิริยาของยา Tetracycline กับยาตัวอื่น
สรรพคุณของยา Tetracycline
ยา Tetracycline ใช้ในการรักษาการติดเชื้อที่เกิดจากแบคทีเรียหลายชนิด ได้แก่ ติดเชื้อ รักษาสิว รักษาซิฟิลิส รักษาการติดเชื้อบรูเซลา รักษาการติดเชื้อโกนอเรีย (หนองใน)
- การติดเชื้อทางเดินหายใจ เช่น หลอดลมอักเสบ ปอดอักเสบ
- การติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ
- การติดเชื้อทางเดินอาหาร เช่น โรคท้องเสียจากเชื้อแบคทีเรีย
- การติดเชื้อผิวหนัง เช่น สิว
- การติดเชื้อจากสัตว์กัด เช่น โรค Lyme
- โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ เช่น ซิฟิลิส หนองใน
- การติดเชื้อที่เกิดจากเชื้อ Mycoplasma
- โรคติดเชื้อจากเชื้อ Rickettsia
กลไกการออกฤทธิ์ของยา Tetracycline
ยา Tetracycline เป็นยายับยั้งแบคทีเรียในกลุ่มเตตระไซคลิน ออกฤทธิ์ควบคุมการเจริญของแบคทีเรียโดยเข้าจับกับไรโบโซม ชนิดย่อย 30S แบบผันกลับได้ เป็นผลให้เกิดการยับยั้งการสังเคราะห์โปรตีนและหยุดการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย
ยา Tetracycline มีฤทธิ์ยับยั้งเชื้อกว้าง ประกอบด้วยเชื้อกลุ่ม Chlamydiaceae Mycoplasma spp Rickettsia spp spirochetes แบคทีเรียทั้งกลุ่มที่ใช้และไม่ใช้ออกซิเจน ทั้งกลุ่มแกรมบวกและแกรมลบ รวมไปถึงฤทธิ์ในการยับยั้งเชื้อโปรโตซัวบางชนิด
ข้อบ่งใช้ของยา Tetracycline
ข้อบ่งใช้สำหรับอาการติดเชื้อ ยาในรูปแบบยารับประทาน
- ขนาดการใช้ยาในผู้ใหญ่ ขนาด 250 ถึง 500 มิลลิกรัม ทุก 6 ชั่วโมง ขนาดยาสูงสุด 4 กรัม ต่อวัน
- ขนาดการใช้ยาในเด็กอายุมากกว่า 12 ปี ขนาดยาสูงสุด 2 กรัมต่อวัน
ข้อบ่งใช้สำหรับรักษาสิว
- ขนาดการใช้ยาในผู้ใหญ่ ขนาด 250 ถึง 500 มิลลิกรัมต่อวัน ให้แบบวันละครั้ง หรือแบ่งให้ยา เป็นเวลาอย่างน้อยสามเดือน
ข้อบ่งใช้สำหรับรักษาซิฟิลิส
- ขนาดการใช้ยาในผู้ใหญ่ ขนาด 500 มิลลิกรัม วันละสี่ครั้ง เป็นเวลา 15 วัน
ข้อบ่งใช้สำหรับรักษาการติดเชื้อบรูเซลา
- ขนาดการใช้ยาในผู้ใหญ่ ขนาด 500 มิลลิกรัม วันละสี่ครั้ง เป็นเวลาสามสัปดาห์ โดยให้ยาร่วมกับยา streptomycin
ข้อบ่งใช้สำหรับรักษาการติดเชื้อโกนอเรีย หรือหนองใน
- ขนาดการใช้ยาในผู้ใหญ่ ขนาด 500 มิลลิกรัม วันละสี่ครั้งเป็นเวลา 7 วัน
ข้อปฏิบัติเมื่อลืมรับประทานยา Tetracycline
- หากลืมรับประทานยาตามเวลาปกติที่รับประทาน ถ้าปกติรับประทาน 1 เม็ด ให้รับประทานยาทันทีที่นึกได้จำนวน 1 เม็ด โดยไม่ต้องเพิ่มขนาดยาเป็น 2 เม็ดแทนเม็ดที่ลืมรับประทาน
- กรณีลืมรับประทานยาใกล้กับเวลารับประทานถัดไปให้รับประทานยาในมื้อถัดไปในขนาด 1 เม็ด โดยข้ามยาในมื้อที่ลืมไปและไม่ต้องเพิ่มขนาดยาเป็น 2 เม็ด
ข้อควรระวังของการใช้ยา Tetracycline
- ห้ามใช้ยานี้ในผู้ป่วยที่แพ้ยา Tetracycline หรือยากลุ่ม Tetracycline อื่น
- ห้ามใช้ยานี้ในผู้ป่วยโรคไตระยะรุนแรง
- ห้ามใช้ยานี้ในผู้ป่วยที่มีการใช้ยาเมธอกซีฟลูเรน (methoxyflurane) วิตามินเอ (vitamin A) เรตินอยด์ (retinoid)
- ห้ามใช้ยานี้ในสตรีให้นมบุตร
- ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยโรคเอส แอล อี (SLE)
- ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยโรค Myasthenia Gravis (MG) หรือโรคกล้ามเนื้ออ่อนแรง
- ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยโรคตับ และโรคไตระดับความรุนแรงเล็กน้อยถึงปานกลาง
- ระวังการใช้ยานี้ในสตรีมีครรภ์
ผลข้างเคียงอันไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา Tetracycline
ยานี้อาจก่อให้เกิดอาการอันไม่พึงประสงค์ ได้แก่ รบกวนระบบทางเดินอาหาร เช่น คลื่นไส้ อาเจียน ถ่ายท้อง เกิดแผลที่หลอดอาหาร ฟันเปลี่ยนสีถาวร ชั้นเคลือบฟันบางลง เกิดผื่นผิวหนังอักเสบจากการลอกของผิว เล็บเปลี่ยนสี ไวต่อแสง ค่าเอนไซม์ตับเพิ่มขึ้น เยื่อหุ้มหัวใจอักเสบ เป็นไข้ ปวดข้อ โลหิตจางเนื่องจากเม็ดเลือดแดงแตก เกร็ดเลือดต่ำ เม็ดเลือดขาวต่ำ เกิดจุดน้ำตาลดำเมื่อตรวจสอบต่อมไทรอยด์ด้วยกล้องจุลทรรศน์
อาการอันไม่พึงประสงค์ที่รุนแรง ได้แก่ การแพ้ยาแบบ Anaphylaxis อาการท้องเสียจากการติดเชื้อ Clostridium difficile เกิดภาวะพิษต่อตับ และไขมันพอกตับ
ข้อมูลการใช้ยา Tetracycline ในสตรีมีครรภ์และสตรีให้นมบุตร
สำหรับการใช้ยาในสตรีมีครรภ์ ตัวยาจัดอยู่ในกลุ่ม category D คือไม่แนะในการใช้ยาในสตรีมีครรภ์ เว้นแต่ในกรณีช่วยชีวิต หรือรักษาอาการรุนแรงทซึ่งยาชนิดที่ปลอดภัยกว่ารักษาไม่ได้ผล
ประเภทของยาตามองค์การอาหารและยา ประเทศไทย
ยา Tetracyclineจัดอยู่ในกลุ่มยาอันตราย จำหน่ายเฉพาะในร้านขายยาแผนปัจจุบันที่มีเภสัชกรชั้นหนึ่งเป็นผู้จ่ายยาเท่านั้น
ข้อมูลการเก็บรักษายา Tetracycline
เก็บที่อุณหภูมิระหว่าง 20 ถึง 25 องศาเซลเซียส
สิ่งที่ควรแจ้งแพทย์ เภสัชกร และพยาบาล
แพทย์และเภสัชกรสามารถให้ข้อมูลการใช้ยาอย่างปลอดภัย ผู้ป่วยควรแจ้งข้อมูลเหล่านี้แก่แพทย์ หรือเภสัชกร เพื่อประโยชน์ต่อผู้ป่วยและลดความเสี่ยงในการเกิดอันตรายจากการใช้ยา Tetracycline
- แจ้งข้อมูลการใช้ยารักษาโรคประจำตัว ยาที่เพิ่งรับประทานก่อนหน้านี้ ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่รับประทาน (รวมถึงวิตามิน และสมุนไพร) ในกรณีมียาประจำตัวจำนวนมาก ให้พกยาเพื่อให้แพทย์ หรือเภสัชกรช่วยตรวจสอบก่อนสั่งจ่ายยาใหม่ ไม่ให้เกิดอันตรกิริยาระหว่างยาที่จะได้รับใหม่และยาเดิมที่ผู้ป่วยใช้อยู่
- แจ้งประวัติการแพ้ยา หรืออาการแพ้ที่เกิดขึ้นเมื่อใช้ยา ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร หรือแพ้อาหารชนิดใดอยู่ (เนื่องจากยาบางชนิดมีส่วนประกอบของไข่ขาว นม ยีสต์) อาการที่เกิดขึ้น เช่น อาการบวม เกิดผื่น หายใจลำบาก หรือให้นำบัตรแพ้ยา พกติดตัวและแสดงบัตรนี้แก่แพทย์และเภสัชกรก่อนเข้าใช้บริการสุขภาพทุกครั้ง
- แจ้งข้อมูลในกรณีที่มีการตั้งครรภ์ หรือมีแผนที่จะตั้งครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เนื่องจากยาบางชนิดส่งผลอันตรายต่อเด็กในครรภ์ หรือสามารถขับออกทางน้ำนมได้
- แจ้งข้อมูลที่จะส่งผลต่อการรับประทานยา เช่น มีปัญหาการกลืนลำบาก มีปัญหาด้านการมองเห็น หรืออ่านฉลากยา วิธีการรับประทานยา เพื่อแพทย์ หรือเภสัชกรจะได้ช่วยแก้ไขปัญหาได้อย่างถูกต้อง
ปฏิกิริยาระหว่างยา Tetracycline และอาหาร
หลีกเลี่ยงการรับประทานยา Tetracycline ร่วมกับนม เพราะจะลดการดูดซึมตัวยา
ปฏิกิริยาของยา Tetracycline กับยาตัวอื่น
- การรับประทานยา Tetracycline ร่วมกับยาลดกรด จะลดการดูดซึมตัวยา
- ยา Tetracycline มีผลต่อยาต้านการแข็งตัวของเลือด
- ยา Tetracycline ลดประสิทธิภาพยาคุมกำเนิด
- ยา Tetracycline มีพิษต่อไต
- ยา Tetracycline เพิ่มความเสียงในการเกิดภาวะน้ำตาลต่ำในผู้ป่วยเบาหวานที่ฉีดอินซูลินและใช้ยากลุ่ม sulfonylureas
- ยา Tetracyclineเพิ่มความพิษต่อยา ergot alkaloids และ methotrexate
