Sulfamethoxazole (ซัลฟาเมทอกซาโซล) และ Trimethoprim (ไตรเมโทพริม) เป็นยาปฏิชีวนะที่มักใช้ร่วมกันในรูปแบบยาเดียว เรียกว่า Co-trimoxazole หรือ SMX-TMP ยาทั้ง 2 ตัวนี้มักใช้ร่วมกันเป็นยาผสมเพื่อรักษาการติดเชื้อที่หู, ระบบทางเดินปัสสาวะ, หลอดลมอักเสบ, ท้องเสีย, การติดเชื้อ shigella และโรคปอดบวมจากเชื้อ Pneumocystis jiroveci
สารบัญ
สรรพคุณและข้อบ่งใช้ของยา SMZ-TMP DS
- ใช้ในการรักษาและป้องกันการติดเชื้อแบคทีเรียในทางเดินปัสสาวะ
- ใช้ในการรักษาการติดเชื้อแบคทีเรียที่เกิดในทางเดินหายใจ เช่น หลอดลมอักเสบ (bronchitis) และปอดบวม (pneumonia)
- ใช้ในการรักษาการติดเชื้อแบคทีเรียในทางเดินอาหาร เช่น โรคบิด (shigellosis) และโรคไทฟอยด์ (typhoid fever)
- ใช้ในการรักษาการติดเชื้อแบคทีเรียที่ผิวหนังและเนื้อเยื่ออ่อน เช่น ฝี (abscesses) และแผลติดเชื้อ
- ใช้ในการป้องกันและรักษาการติดเชื้อในผู้ป่วยที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง เช่น ผู้ป่วยที่ติดเชื้อ HIV/AIDS
กลไกการออกฤทธิ์
Sulfamethoxazole และ Trimethoprim ทำงานร่วมกันโดยการยับยั้งการสร้างกรดโฟลิก (folic acid) ซึ่งจำเป็นต่อการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย Sulfamethoxazole ยับยั้งการสร้าง dihydropteroate synthase และ Trimethoprim ยับยั้งการสร้าง dihydrofolate reductase ทำให้กระบวนการสังเคราะห์กรดโฟลิกลดลง ส่งผลให้แบคทีเรียไม่สามารถเจริญเติบโตและแพร่พันธุ์ได้
ผลข้างเคียงของการใช้ยา SMZ-TMP DS
หากคุณมีอาการแพ้ยารุนแรง เช่น ลมพิษ หายใจลำบาก หน้า, ริมฝีปาก, ลิ้น หรือคอบวม ควรรีบไปพบแพทย์ทันที และหากคุณมีอาการเหล่านี้ ควรรีบไปพบแพทย์เช่นกัน
- ท้องเสียเป็นน้ำหรือปนเลือด
- ผิวหนังสีซีด, รู้สึกเวียนหัวหรือหายใจตื้น หัวใจเต้นเร็ว ไม่มีสมาธิ
- รู้สึกอ่อนแรงหรือไม่สบาย, มีไข้ หนาวสั่น เจ็บคอ ไอหนักขึ้น
- มีอาการคล้ายไข้หวัด, เหงือกบวม เจ็บแผลในปาก เจ็บเวลากลืน เจ็บตามผิวหนัง
- ระดับโซเดียมในร่างกายต่ำ ซึ่งอาจทำให้มีอาการปวดหัว สับสน พูดช้า อ่อนแรงอย่างรุนแรง อาเจียน ร่างกายแต่ละส่วนทำงานไม่ประสานกันหรือรู้สึกเดินเซ
- มีปัญหาเกี่ยวกับตับ เช่น ปวดท้องส่วนบน รู้สึกอ่อนเพลีย ปัสสาวะสีเข้ม, อุจจาระสีซีด ตัวเหลืองตาเหลือง
- มีปฏิกิริยาทางผิวหนัง เช่น มีไข้ เจ็บคอ ใบหน้าหรือลิ้นบวม เจ็บตา เจ็บตามผิวหนังก่อนที่จะเกิดผื่นสีแดงหรือม่วงและเป็นมากขึ้นเรื่อย ๆ (โดยเฉพาะที่ใบหน้าหรือร่างกายส่วนบน) และทำให้เกิดตุ่มน้ำและผิวหนังลอก
ผลข้างเคียงที่พบได้ทั่วไปของยานี้ประกอบด้วย
- คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร
- คันหรือมีผื่นเล็กน้อย
ปฏิกิริยาระหว่างยา SMZ-TMP DS กับยาอื่น ๆ
ยาปฏิชีวนะทำให้ท้องเสียได้ ซึ่งอาจเป็นอาการที่แสดงว่ามีการติดเชื้อเกิดขึ้นใหม่ หากคุณมีอาการท้องเสียถ่ายเหลวเป็นน้ำหรือเลือด ให้หยุดรับประทานยาและไปพบแพทย์ อย่ารับประทานยาหยุดถ่ายโดยที่แพทย์ไม่ได้สั่ง
ระหว่างที่รับประทานยานี้ควรหลีกเลี่ยงการโดนแสงแดดหรือการอาบแดด เนื่องจากยาจะทำให้ผิวของคุณไหม้ได้ง่ายขึ้น ควรใส่เสื้อผ้าและใช้ครีมกันแดด (SPF30 ขึ้นไป) ทุกครั้งก่อนออกจากบ้าน คุณจะต้องแจ้งยาทุกตัวที่กำลังรับประทานอยู่ให้แพทย์ทราบโดยเฉพาะยา leucovarin หรือ methotrexate
นอกจากนี้ ยังมียาตัวอื่นที่สามารถทำปฏิกิริยากับยา sulfamethoxazole และ trimethoprim ได้ ทั้งยาที่แพทย์สั่ง ยาที่คุณซื้อรับประทานเอง อาหารเสริม วิตามิน และยาสมุนไพร ดังนั้น จึงควรแจ้งแพทย์ก่อนเริ่มยาตัวใหม่ทุกครั้ง
ขนาดของยา SMZ-TMP DS ที่ใช้รักษา
คุณควรรับประทานยาตามที่แพทย์สั่ง อย่ารับประทานมากหรือน้อยหรือนานเกินกว่านั้น หากคุณรับประทานยาน้ำ ให้เขย่าขวดให้ดีก่อนตวงปริมาณยาด้วยช้อนตวง คุณสามารถสอบถามเรื่องช้อนตวงยานี้ได้จากเภสัชกรทั่วไป และคุณต้องรับประทานยาให้ครบตามที่แพทย์สั่งแม้ว่าคุณอาจจะมีอาการดีขึ้นก่อนหน้านั้นก็ตาม เพื่อกำจัดเชื้อออกให้ทั้งหมด และการลืมกินยายังจะเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดการติดเชื้อที่ดื้อยาในครั้งต่อไปอีกด้วย ยา sulfamethoxazole และ trimethoprim นั้นไม่สามารถใช้รักษาการติดเชื้อไวรัส เช่น ไข้หวัดหรือไข้หวัดใหญ่ได้ ระหว่างที่รับประทานยานี้ คุณควรดื่มน้ำเยอะ ๆ เพื่อป้องกันการเกิดนิ่วที่ไต
นอกจากนั้น ยานี้ยังอาจทำให้ผลการตรวจเลือดบางอย่างผิดปกติได้ ดังนั้น คุณจึงต้องแจ้งแพทย์ที่รักษาทุกครั้งว่าคุณกำลังรับประทานยาตัวนี้อยู่ ยานี้จะต้องเก็บไว้ที่อุณหภูมิห้อง ในสถานที่ที่ปราศจากความชื้น ความร้อน และแสง หากคุณลืมรับประทานยา ให้รับประทานทันทีที่นึกได้ แต่หากกำลังจะถึงเวลาที่ต้องรับประทานยาในครั้งถัดไป ให้ข้ามมื้อยาที่ลืมนั้นไป อย่ารับประทานยาเกินกว่าที่แพทย์สั่งเพื่อทดแทนกับยาที่ลืมกินเด็ดขาด
ข้อควรระวังของการใช้ยา SMZ-TMP DS
นอกจากนั้น ยานี้ยังอาจใช้ในจุดประสงค์อื่นที่ไม่ได้ระบุในคู่มือการใช้ยาได้ด้วย คุณไม่ควรใช้ยานี้หากเป็นโรคตับหรือไตระดับรุนแรง, มีภาวะซีดที่เกิดจากการขาดกรด folic, มีประวัติว่ามีเกล็ดเลือดต่ำจากการรับประทานยา trimethoprim หรือยาในกลุ่มซัลฟาตัวอื่น หรือมีประวัติแพ้ยา sulfamethoxazole หรือ trimethoprim และเพื่อให้คุณสามารถใช้ยานี้ได้อย่างปลอดภัย
คุณจะต้องแจ้งแพทย์หากคุณมีโรคประจำตัว ต่อไปนี้
- เป็นโรคตับหรือโรคไต
- ขาดกรด folic
- เป็นโรคหอบหืดหรือมีอาการแพ้อย่างรุนแรง
- ต่อมไทรอยด์ทำงานผิดปกติ
- ติดเชื้อ HIV หรือเป็นโรค AIDS
- เป็นโรค porphyria (เป็นความผิดปกติของพันธุกรรมที่สร้างเอนไซม์ทำให้ส่งผลต่อระบบผิวหนังหรือระบบประสาท)
- เป็นโรคพร่องเอนไซม์ glucose-6-phosphate dehydrogenase (GPPD deficiency)
- มีภาวะทุภโภชนาการ
ยานี้เป็นยาในกลุ่ม D สำหรับหญิงตั้งครรภ์ ดังนั้น จึงไม่ควรใช้ทั้งยา sulfamethoxazole และ trimethoprim ในระหว่างที่คุณกำลังตั้งครรภ์ เพราะอาจทำให้เกิดอันตรายต่อทารกในครรภ์ได้ ควรคุมกำเนิดระหว่างที่รับประทานยาและหากคุณเกิดตั้งครรภ์ระหว่างที่รับประทานยาต้องรีบแจ้งแพทย์ทันที
นอกจากนั้น ยานี้ยังผ่านเข้าสู่น้ำนมได้อีกด้วย และอาจเป็นอันตรายต่อทารกที่ดื่มน้ำนมจากมารดาที่รับประทานอยู่ ดังนั้น หากคุณกำลังให้นมบุตร คุณจะต้องแจ้งแพทย์เสมอ อย่าให้เด็กอายุน้อยกว่า 2 เดือนรับประทานยานี้ ในผู้สูงอายุอาจมีอาการที่เป็นผลข้างเคียงจากยาได้มากกว่าโดยเฉพาะผู้ที่รับประทานยาอื่น ๆ เช่น digoxin หรือยาขับปัสสาวะบางชนิด
