เจ็บ ปวด ใบหน้า เหมือนไฟช็อต สัญญาณโรคปวดเส้นประสาทใบหน้า

โรคปวดเส้นประสาทใบหน้า เป็นโรคที่ใบหน้าไวต่อความรู้สึกมากกว่าปกติ ทำให้เกิดความเจ็บปวดเรื้อรัง แม้ว่าจะไม่เป็นอันตรายถึงชีวิต แต่จะทำให้คุณภาพชีวิตของผู้ป่วยแย่ลง เนื่องจากขณะที่โรคแสดงอาการ ผู้ป่วยจะรู้สึกเจ็บปวดอย่างมาก แม้ในตอนไม่มีอาการปวดก็อาจยังมีความวิตกกังวลว่าอาการจะกลับมาอีกอย่างคาดเดาเวลาไม่ได้

ปัจจุบันมีวิธีรักษาโรคปวดเส้นประสาทใบหน้าที่ให้ผลดี โดยเป็นการแก้ปัญหาอย่างตรงจุด และไม่ทำลายเส้นประสาท นั่นคือ การผ่าตัด บทความนี้จะพามาทำความรู้จักโรคปวดเส้นประสาทใบหน้าในทุกแง่มุม

โรคปวดเส้นประสาทใบหน้าคืออะไร

โรคปวดเส้นประสาทใบหน้า (Trigeminal Neuralgia) คือ โรคที่ผู้ป่วยมีความเจ็บปวดเรื้อรังบริเวณใบหน้าจนรบกวนการใช้ชีวิตประจำวัน โดยมีสาเหตุมาจากความผิดปกติของเส้นประสาทไตรเจมินัล (Trigeminal) ซึ่งเป็นเส้นประสาทที่ควบคุมความรู้สึกบริเวณศีรษะและใบหน้า

โรคปวดเส้นประสาทใบหน้า เป็นอันตรายถึงชีวิตหรือไม่?

โรคปวดเส้นประสาทใบหน้า ไม่ก่อให้เกิดอันตรายถึงชีวิต แต่ทำให้คุณภาพชีวิตของผู้ป่วยแย่ลงได้ในหลายๆ ด้าน เช่น ก่อให้เกิดความเครียด รบกวนการนอนหลับ และความเจ็บปวดที่เกิดขึ้นขณะกินหรือเคี้ยวอาหารยังทำให้ผู้ป่วยไม่กล้ากิน ส่งผลให้รับประทานอาหารน้อยลง น้ำหนักลด ไปจนถึงขาดสารอาหารได้

สาเหตุของโรคปวดเส้นประสาทใบหน้า

สาเหตุหลักของโรคปวดเส้นประสาทใบหน้า คือ มีเส้นเลือดไปกดทับเส้นประสาทไตรเจมินัล ซึ่งควบคุมความรู้สึกบริเวณศีรษะและใบหน้า เมื่อเวลาผ่านไปนานเข้า การเต้นของเส้นเลือดจะเสียดสีเส้นประสาทมากขึ้นๆ จนฉนวนของเส้นประสาทที่เรียกว่าไมอีลิน (Myelin) สึกหรอไป เส้นประสาทที่ไร้ตัวหุ้มจะไวต่อความรู้สึกขึ้นอย่างมาก จนแค่เคี้ยวอาหาร พูด ยิ้ม แปรงฟัน ล้างหน้า แต่งหน้า โกนหนวด เลียริมฝีปาก หรือเพียงโดนลมเย็นพัดผ่านหรือมีน้ำกระทบใบหน้า ก็อาจกระตุ้นให้เกิดความเจ็บปวด

บริเวณใบหน้าที่จะรู้สึกเจ็บปวด ขึ้นอยู่กับว่าเส้นประสาทไตรเจมินัลแขนงใดที่เสียหาย เช่น

• ถ้าเสียหายที่เส้นประสาทแขนง Ophthalmic ผู้ป่วยจะรู้สึกเจ็บปวดบริเวณด้านบนของศีรษะ เปลือกตา มาถึงจมูก
• ถ้าเสียหายที่เส้นประสาทแขนง Maxillary ผู้ป่วยจะรู้สึกเจ็บปวดบริเวณขมับเรื่อยลงมาด้านหน้าแก้ม จนถึงริมฝีปากบน
• ถ้าเสียหายที่เส้นประสาทแขนง Mandibular ผู้ป่วยจะรู้สึกเจ็บปวดบริเวณด้านหน้าใบหู ลงไปตามแนวกราม

ทั้งนี้ประมาณ 15% ของโรคปวดเส้นประสาทใบหน้าทั้งหมด คือ มาจากโรคหรือภาวะใดๆ ที่ส่งผลกระทบหรือทำลายเส้นประสาทไตรเจมินัล เช่น โรคปลอกประสาทเสื่อมแข็ง (Multiple Sclerosis: MS) เนื้องอก หรือภาวะหลอดเลือดผิดปกติ ผู้ป่วยที่เป็นโรคปวดเส้นประสาทใบหน้าจากสาเหตุนี้มักอายุน้อยกว่า และมีอาการปวดทั้งสองข้างของใบหน้ามากกว่าผู้เป็นโรคปวดเส้นประสาทใบหน้าจากสาเหตุเส้นเลือดกดทับเส้นประสาท

ยังมีสาเหตอื่นๆ ที่ทำให้เกิดโรคนี้ และอาจมีผู้ป่วยบางรายเป็นโรคปวดเส้นประสาทใบหน้าซึ่งไม่ทราบสาเหตุแน่ชัด

โรคปวดเส้นประสาทใบหน้า อาการเป็นอย่างไร?

อาการหลักของโรคปวดเส้นประสาทใบหน้า คือ รู้สึกเจ็บปวดอย่างรุนแรงฉับพลันบริเวณแก้มหรือที่กราม คล้ายไฟชอร์ตหรือถูกทิ่มแทง มักเป็นที่ใบหน้าด้านใดด้านหนึ่ง ในบางกรณีซึ่งพบได้น้อย ผู้ป่วยอาจปวดใบหน้าทั้งสองข้าง แต่จะเป็นคนละเวลากัน

อาการปวดเส้นประสาทใบหน้าแบ่งออกได้เป็น 2 รูปแบบ คือ

1. ปวดเส้นประสาทใบหน้าแบบเป็นช่วง (Paroxysmal Trigeminal Neuralgia)

โรครูปแบบนี้ผู้ป่วยจะปวดเป็นระยะๆ แบบรุนแรง เฉียบพลัน อาการปวดเกิดขึ้นอย่างไม่แน่นอน ช่วงที่มีอาการผู้ป่วยอาจรู้สึกเจ็บหรือแสบร้อนบริเวณใบหน้าโดยกินเวลาตั้งแต่ไม่กี่วินาทีหรืออาจปวดยาวนานไปถึง 2 ชั่วโมง โดยมีช่วงที่ไม่ปวดแทรกอยู่บ้าง

2. ปวดเส้นประสาทใบหน้าแบบต่อเนื่อง (Trigeminal Neuralgia with Continuous Pain)

โรคปวดเส้นประสาทใบหน้ารูปแบบนี้ความเจ็บปวดจะไม่รุนแรงเท่าแบบแรก แต่จะเกิดบ่อยกว่า โดยผู้ป่วยอาจปวดใบหน้าอยู่ตลอดเวลา เป็นแบบปวดแปลบๆ หรือแสบๆ และมีอาการปวดเมื่อยเรื้อรังร่วมด้วย

กลุ่มเสี่ยงโรคปวดเส้นประสาทใบหน้า

โรคปวดเส้นประสาทใบหน้าพบได้บ่อยในผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย และพบในผู้ที่อายุ 50 ปีขึ้นไปมากกว่าวัยอื่นๆ นอกจากนี้ ผู้ที่เป็นโรคความดันโลหิตสูงหรือปลอกประสาทเสื่อมแข็ง ก็จัดว่ามีความเสี่ยงเป็นโรคปวดเส้นประสาทใบหน้าสูงกว่าคนเช่นกัน

ผู้ที่มีคนในครอบครัวเป็นโรคปวดเส้นประสาทใบหน้า ก็เป็นอีกกลุ่มที่มีความเสี่ยงเป็นโรคนี้

โรคปวดเส้นประสาทใบหน้า ตรวจวินิจฉัยอย่างไร?

เนื่องจากมีอีกหลายโรคที่ก่อให้เกิดความเจ็บปวดบริเวณใบหน้าได้ เช่น ปวดศีระไมเกรน ไซนัสอักเสบ หลอดเลือดบริเวณขมับอักเสบ ปัญหาทางทันตกรรม ข้อต่อขากรรไกรผิดปกติ ปวดเส้นประสาทจากโรคงูสวัด ฯลฯ

เบื้องต้นแพทย์จึงต้องซักประวัติผู้ป่วยอย่างละเอียดที่สุดเพื่อแยกโรคปวดเส้นประสาทใบหน้าออกจากโรคอื่นๆ เหล่านั้น

ตัวอย่างคำถามเพื่อวินิจฉัยโรค ได้แก่ ลักษณะความเจ็บปวดเป็นอย่างไร เจ็บปวดบริเวณไหน มีอะไรบ้างที่ทำแล้วกระตุ้นให้เกิดการเจ็บปวดขึ้น

หลังซักประวัติ แพทย์อาจสั่งตรวจ MRI สมองเพื่อดูเส้นประสาทไตรเจมินัล ซึ่งเป็นต้นเหตุของโรคปวดเส้นประสาทใบหน้า ว่ามีเส้นเลือดเข้าไปเสียดสี หรือมีเนื้องอกเกิดขึ้นบริเวณนั้นหรือไม่

แนวทางการรักษาโรคปวดเส้นประสาทใบหน้า

โรคปวดเส้นประสาทใบหน้า รักษาได้ แนวทางการรักษาได้แก่

1. รักษาโรคปวดเส้นประสาทใบหน้าด้วยยา

ผู้ป่วยที่เป็นโรคปวดเส้นประสาทใบหน้าที่อาการไม่รุนแรงมาก อาจบรรเทาอาการได้ด้วยการใช้ยาแก้ปวดเส้นประสาท วิธีนี้ให้ผลลดความเจ็บปวดได้ดี แต่ไม่ได้เป็นการแก้ที่ต้นเหตุ ดังนั้นเมื่อเลิกกินยาอาจเกิดอาการปวดซ้ำขึ้นได้อีก

นอกจากนี้เมื่อใช้ยาไประยะหนึ่งแล้วเคยได้ผลดี เมื่อเวลาผ่านไปอาจไม่ได้ผลก็ได้

2. รักษาโรคปวดเส้นประสาทใบหน้าด้วยการทำลายเส้นประสาท

เมื่อผู้ป่วยไม่สามารถบรรเทาอาการโรคปวดเส้นประสาทใบหน้าได้ด้วยการใช้ยาอีกต่อไป แพทย์อาจแนะนำแนวทางการรักษาด้วยวิธีทำลายเส้นประสาทใบหน้าคู่ที่มีปัญหาก่อให้เกิดความเจ็บปวด วิธีทำ ได้แก่ ทำลายเส้นประสาทด้วยความร้อน กับ ทำลายเส้นประสาทด้วยรังสี ใช้บอลลูนกดทำลายเส้นประสาท

ข้อดีของการรักษาโรคปวดเส้นประสาทใบหน้าด้วยการทำลายเส้นประสาทคือ ช่วยให้ผู้ป่วยหายจากอาการปวด และเป็นวิธีที่ไม่ต้องผ่าตัด ไม่ต้องวางยาสลบ ดังนั้นจึงลดความเสี่ยงที่จะเกิดผลข้างเคียงจากยาสลบได้

อย่างไรก็ตาม เนื่องจากเส้นประสาทใบหน้าของผู้ป่วยจะถูกทำลายไปบางส่วนในการรักษา ดังนั้นจะทำให้รู้สึกชาใบหน้าเหมือนฉีดยาชา หลังรักษาไปแล้ว

3. รักษาโรคปวดเส้นประสาทใบหน้าด้วยการผ่าตัดรักษาที่ต้นเหตุ

ตามที่กล่าวไปแล้วว่า โรคปวดเส้นประสาทใบหน้าเกิดจากมีเส้นเลือดสมองไปกดเบียดเส้นประสาทใบหน้า ปัจจุบันมีวิธีผ่าตัดรักษาที่ต้นเหตุของโรค คือ ผ่าตัดเข้าไปแก้ไขเปลี่ยนตำแหน่งเส้นเลือด ให้ไม่เบียดเส้นประสาทอีกต่อไป

ข้อดีของการรักษาด้วยวิธีนี้คือเส้นประสาทยังคงอยู่ ผู้ป่วยจึงหายจากความเจ็บปวดโดยไม่มีอาการชาใบหน้า

โรคปวดเส้นประสาทใบหน้า ป้องกันได้ไหม?

ปัจจุบันยังไม่มีวิธีป้องกันการเกิดโรคปวดเส้นประสาทใบหน้า มีเพียงแนวทางช่วยให้ผู้ป่วยที่เป็นโรคปวดเส้นประสาทใบหน้าอยู่กับโรคที่เป็นได้โดยคุณภาพชีวิตไม่แย่เกินไปนัก เช่น ให้หลีกเลี่ยงสิ่งกระตุ้นให้เกิดความเจ็บปวด หรือรับประทานยาลดปวด

แต่ตามที่กล่าวไปในหัวข้อแนวทางการรักษาโรคปวดเส้นประสาทใบหน้าว่า ผลลัพธ์ของการรักษาด้วยยาอาจน้อยลงเมื่อใช้ไประยะหนึ่ง

โรคปวดเส้นประสาทใบหน้าเป็นโรคที่ป้องกันไม่ได้ ก่อให้เกิดความเจ็บปวดที่ใบหน้าอย่างเรื้อรังและคาดเดาไม่ได้ ถ้าอาการของโรครุนแรงขึ้นจนรบกวนการใช้ชีวิตมาก ควรปรึกษาแพทย์ถึงวิธีการรักษา โดยควรสอบถามรายละเอียดเกี่ยวกับโอกาสที่จะรักษาได้สำเร็จของแต่ละแนวทาง ผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นได้ รวมถึงอาจสอบถามถึงประสบการณ์ของแพทย์ผู้จะทำการรักษา เพื่อให้ได้รับการรักษาที่ดีที่สุด

ปวดบริเวณกรามเรื้อรังแต่ไม่ได้มีปัญหาทางทันตกรรม เจ็บๆ ใบหน้าเวลาโดนลมเย็น ปวดศีรษะแต่เคยตรวจแล้วไม่ได้เป็นไมเกรน จะเป็นโรคปวดเส้นประสาทใบหน้าหรือเปล่า? ปรึกษาทีม HDcare ได้เลย เราพร้อมเป็นผู้ช่วยส่วนตัวดูแลสุขภาพคุณ สอบถามข้อมูลเบื้องต้นกับคุณหมอเฉพาะทาง ทำนัดปรึกษาคุณหมอได้รวดเร็ว หรือค้นหาแพ็กเกจตรวจคัดกรองโรค จาก รพ. หรือคลินิกใกล้คุณได้ทันที คลิกที่นี่