ชบา จัดเป็นไม้ประดับดอกที่มีหลากหลายสี เช่น สีขาว แดง แสด เหลือง ม่วง และชมพู นิยมปลูกกันอย่างแพร่หลายทั่วทุกพื้นที่ โดยเฉพาะในแถบประเทศเขตร้อนของอเมริกาและแอฟริกา นอกจากนี้ยังมีการนำส่วนต่างๆ ของชบามาใช้ประโยชน์ด้านสมุนไพรและความงามอีกด้วย
สารบัญ
ทำความรู้จักดอกชบา
- ชบา มีชื่อสามัญว่า Shoe flower, Hibiscus, Chinese rose จัดอยู่ในวงศ์ชบา (MALVACEAE) มีชื่อท้องถิ่นอื่นๆ ได้แก่ ชบา (ภาคกลาง) ใหม่ หรือ ใหม่แดง (ภาคเหนือ) บา (ภาคใต้) และชุมเบา (จังหวัดปัตตานี)
- ต้นชบามีต้นกำเนิดจากประเทศจีน อินเดีย และหมู่เกาะฮาวาย เป็นดอกไม้ประจำชาติของประเทศมาเลเซีย จาไมก้า รวมไปถึงรัฐฮาวาย ซึ่งเป็นที่ได้รับความนิยมอย่างมากในการนำมาทัดหูหรือแซมผม
- ในต่างประเทศให้สมญานามดอกชบาว่าเป็น ราชินีแห่งไม้ดอกเมืองร้อน (Queen of Tropic Flower)
สรรพคุณและประโยชน์ของชบา
ชบาเป็นไม้ประดับประเภทดอกที่นิยมปลูกกันอย่างแพร่หลาย ดอกมีขนาดใหญ่ กลีบดอกสีสันสวยงาม สรรพคุณและประโยชน์ของชบา มีดังนี้
- ช่วยบำรุงผิวพรรณและบำรุงผมให้ดกดำเงางาม
- ช่วยฟอกโลหิตและบรรเทาอาการของโรคที่เกี่ยวกับไต
- ช่วยดับร้อนในร่างกาย แก้กระหาย และแก้ไข้
- ช่วยเรียกน้ำย่อย ทำให้อาหารมีรสชาติดีขึ้น และใช้เป็นสีผสมอาหารจากธรรมชาติ
- ช่วยแก้ประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอ หรือมีระดูขาว
- ช่วยแก้อาการฟกช้ำบวม รักษาแผลไฟไหม้น้ำร้อนลวก รักษาโรคผิวหนังที่เกิดจากเชื้อรา รวมทั้งรักษาฝี
- สามารถใช้ทอเสื้อผ้า ตาข่ายหรือทำกระดาษ จากเปลือกของชบา
- สามารถนำมาใช้เป็นตัวทดสอบความเป็นกรด-เบส (pH indicator)
ส่วนไหนของชบา ที่นำมาทำยาได้?
ทุกส่วนประกอบของชบาล้วนมีประโยชน์ สามารถนำมาดัดแปลงปรุงเป็นเป็นยารักษาโรคได้ต่างๆ บางสูตรยาใช้หลายส่วนของชบามาผสมกัน ดังนี้
- รากหรือดอกชบา หากต้มน้ำดื่ม ใช้เป็นยาขับปัสสาวะ ขับเสมหะ ลดไข้ และช่วยให้ประจำเดือนมาปกติ
- ชบาดอกสีขาว เมื่อนำมาคั้นน้ำ ใช้รักษาผู้ป่วยที่ได้รับความเจ็บปวดจากแผลร้อนใน อาการของโรคคล้ายกับการติดเชื้อราในช่องปาก รักษาโรคบิดสปรู (โรคระบาดที่มีอาการท้องร่วง และอาเจียนร่วมด้วย) และรักษาโรคคอตีบ
- ชบาดอกสีขาวและสีแดง ชาวกลันตันในรัฐกลันตันนำมาต้มน้ำ ใช้รักษาอาการพิษ ถอนพิษ ใช้รักษาโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ และโรคไข้หวัดใหญ่
- ดอกชบา เมื่อชงน้ำดื่ม ใช้รักษาโรคหลอดลมอักเสบ และขับเสมหะ แต่หลังจากทิ้งน้ำที่ชงจากดอกชบาไว้ชั่วข้ามคืนหนึ่ง เพื่อให้ได้สัมผัสกับหยาดน้ำค้าง สามารถรักษาโรคหนองในได้อีกด้วย
- ใบชบา ต้มกับน้ำ ใช้ประคบบริเวณศีรษะหรือแผลที่เกิดอาการฟกช้ำ เพื่อบรรเทาอาการปวด หรือชงน้ำดื่ม เพื่อใช้รักษาอาการปวดศีรษะ ชาวมลายูนำใบชบามาต้มน้ำทำโลชัน สำหรับทาเพื่อบรรเทาอาการไข้
- เปลือกชบา ใช้เป็นยาขับประจำเดือน
- รากชบา ใช้ทำยาหยอดตา รักษาอาการระคายเคืองหรือเจ็บตา นำมาต้มน้ำดื่ม ใช้รักษาอาการไอหรืออาการต่อมทอนซิลอักเสบ หากนำน้ำต้มนั้นมาอาบ ช่วยรักษาผดผื่นคัน และโรคผิวหนังจากเชื้อราชนิดต่างๆ
- รากชบาดอกสีขาว เมื่อต้มน้ำดื่ม ใช้รักษาโรคไข้หวัดใหญ่ โรคผิวหนัง แผลในปากที่เกิดจากอาการร้อนใน และโรคกามโรค
- เปลือกรากชบา ชาวโอรังอัสลีในรัฐเประใช้แช่ในน้ำ ทิ้งไว้ชั่วข้ามคืน ดื่มขณะท้องว่าง ใช้รักษาฝี
วิธีการใช้ดอกชบาเพื่อสุขภาพ
จากสรรพคุณและประโยชน์ต่างๆ ของชบา สามารถยกตัวอย่างวิธีการนำมาใช้เพื่อประโยชน์ทางสุขภาพได้ดังนี้
1. ชบา นำมาชงหรือต้มดื่ม
ใช้ใบหรือดอกชบาสดหรือตากแห้ง 3-5 ใบ ถ้าเป็นรากต้นชบาขาวประมาณ 1 กำมือ มาทุบพอแหลก แล้วนำมาต้มกับน้ำปริมาณ 1 ลิตร ให้เดือดประมาณ 20 นาที รอให้อุ่น แล้วนำมากรอง ดื่มครั้งละครึ่งแก้วชา วันละ 2 เวลา หลังอาหาร
2. ชบา นำมาผสมอาหาร
ใช้เฉพาะส่วนดอก 5-10 ดอก นำมาขยำ และคั้นแยกเอาเฉพาะน้ำที่เป็นสีมาใช้
3. ชบา นำมาทาหรือประคบ
ใช้ใบหรือดอกชบาประมาณ 3-5 ใบ มาขยำ และผสมน้ำเล็กน้อย ทาหรือประคบบริเวณที่มีอาการ
4. ชบา นำมาใช้สระหรือชโลมผม
ใบชบาขนาดพอประมาณ มาขยำในน้ำให้เข้ากันจนน้ำเป็นสีเขียวหรือน้ำเมือกเหนียวจากใบออกมา นำมากรอง แล้วนำมาใส่ผม หมักทิ้งไว้ประมาณ 15-20 นาที แล้วล้างออกด้วยน้ำสะอาด อย่างน้อยสัปดาห์ละ 1-2 ครั้ง
5. ชบา นำมาอาบ
นำใบหรือดอกอย่างละ 10-20 ใบ/ดอก มาต้มน้ำอาบ
ข้อควรระวังจากชบา
แม้ว่าชบาจะเป็นไม้ประดับที่มีสรรพคุณและประโยชน์มากมาย แต่หากใช้ไม่ถูกวิธีก็มีโทษได้เช่นกัน
คำแนะนำเพื่อการใช้ชบาเพื่อสุขภาพอย่างปลอดภัย เช่น ไม่ใช้ยาจากชบาในขณะตั้งครรภ์ เพราะอาจจะทำให้แท้งบุตรได้ หรือปรึกษาแพทย์ก่อนใช้