วัคซีนไวรัสตับอักเสบเอ ปลอดภัย ป้องกันตับ ป้องกันโรค

ประเทศไทยเรามีอากาศที่ร้อนเกือบทั้งปี ซึ่งเป็นสภาพอากาศที่เอื้อต่อการเติบโตของเชื้อโรคหลายชนิด รวมไปถึงไวรัสตับอักเสบเอด้วย ซึ่งการติดของเชื้อนี้ จะทำให้เป็นโรคไวรัสตับอักเสบเอ ที่อาจส่งผลทำให้เกิดการอักเสบของตับและเกิดอาการเจ็บป่วยขึ้น เช่น มีไข้ ปวดหัว เบื่ออาหาร อาเจียน และอาจมีอาการรุนแรง เกิดภาวะตับแข็ง ตับวาย จนเสียชีวิตได้ ซึ่งโรคนี้เกิดขึ้นได้ง่ายโดยที่ยังไม่ทันระวังตัว HDmall.co.th จึงได้รวบรวมความรู้มาฝากกัน เพื่อให้เข้าใจถึงความจำเป็นที่เราควรรับการฉีดวัคซีนไวรัสตับอักเสบเอ และการที่เราได้รับวัคซีนนั้น เป็นป้องกันการติดเชื้อที่ปลอดภัย และป้องกันโรคไวรัสตับอักเสบเอได้เป็นอย่างดี

วัคซีนไวรัสตับอักเสบเอคืออะไร

วัคซีนไวรัสตับอักเสบเอ (Hepatitis A Vaccine) เป็นวัคซีนที่มาจากเชื้อไวรัสตับอักเสบเอชนิดเชื้อตาย ในปัจจุบันวัคซีนที่ใช้อยู่มี 2 แบบ คือ HAVRIX และ VAQTA ซึ่งมีประสิทธิภาพในการป้องกันการติดเชื้อได้ เป็นวัคซีนที่ปลอดภัยและสามารถป้องกันไม่ให้เกิดโรคไวรัสตับอักเสบเอได้ ผู้ที่ได้รับการฉีดวัคซีนเข็มแรก จะทำให้เกิดภูมิต้านทานในการป้องกันโรคไวรัสตับอัเสบเอได้ประมาณ 94-100% หลังจากที่ได้รับวัคซีนไปแล้วประมาณ 2-4 สัปดาห์ และเมื่อได้รับการฉีดเข็มที่สอง จะสามารถป้องกันได้ถึง 100% โดยการรับวัคซีนฉีดจะต้องมีระยะห่างจากเข็มแรก 6-12 เดือน และเมื่อรับการฉีดวัคซีนไวรัสตับอักเสบเอครบทั้ง 2 เข็มแล้ว ร่างกายของผู้ที่ได้รับวัคซีนจะสามารถกระตุ้นภูมิในได้ยาวนานกว่า 30 ปี หรือตลอดชีวิต

โรคไวรัสตับอักเสบเอคืออะไร

โรคไวรัสตับอักเสบเอ (Hepatitis A) เป็นโรคที่เกิดการอักเสบของตับ จากการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบเอ (Hepatitis A Virus หรือเรียกย่อว่า HAV) ซึ่งเป็น RNA virus เชื้อไวรัสนี้อยู่ในตระกูล Picornaviridae ติดต่อด้วยการทานอาหารและน้ำดื่ม หรือสัมผัสสิ่งปนเปื้อนที่มีเชื้อไวรัสตับอักเสบเอ โดยเชื้อนี้จะผ่านเข้าสู่ร่างกายทางปาก กระจายไปตามกระแสเลือด และลงไปที่ตับ ซึ่งเชื้อไวรัสตับอักเสบเอมีการเจริญเติบโตได้ดีในตับ และเกิดการปนเปื้อนในน้ำดีที่หลั่งออกมาจากเซลล์ตับไปสู่ลำไส้ จะติดออกมาจากการขับถ่าย ออกมากับอุจจาระของผู้ที่ติดเชื้อ แต่ไม่มีการปนเปื้อนในน้ำลายหรือปัสสาวะ

เชื้อไวรัสตับอักเสบเอนี้ จะเข้าไปทำลายเซลล์ตับ และส่งผลให้ตับไม่สามารถทำหน้าที่ได้ตามปกติ ให้ตับได้รับความเสียหาย ผู้ที่ติดเชื้ออาจไม่มีอาการ หรือมีอาการน้อยมาก ไปจนถึงขั้นที่รุนแรงมาก ซึ่งพบได้กับทุกคน ตั้งแต่เด็กเล็กไปจนถึงผู้สูงอายุ และในคนที่มีร่างกายไม่แข็งแรง หรือมีภูมิคุ้มกันต้านทานโรคที่ผิดปกติ ผู้ที่เป็นโรคตับอักเสบเอนั้นจะเป็นพาหะของโรค สามารถแพร่เชื้อไปสู่บุคคลอื่นได้

อาการของโรคไวรัสตับอักเสบเอ

เมื่อเป็นโรคไวรัสตับอักเสบเอแล้ว อาการที่อาจเกิดขึ้นได้ มีดังนี้

• รู้สึกเหนื่อย อ่อนเพลีย และไม่สบาย มีไข้ต่ำๆ
• มีอาการปวดหัว ไอ และเจ็บคอ
• เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน
• แน่นท้อง ปวดท้อง ท้องร่วง ท้องผูก
• ปวดตามกล้ามเนื้อ และข้อต่อ
• เจ็บที่ชายโครงด้านขวา
• ตับอักเสบแบบเฉียบพลันจนเป็นดีซ่าน ทำให้ตาเหลือง ตัวเหลือง
• อุจจาระสีอ่อน ปัสสาวะมีสีเข้ม
• คันตามผิวหนัง หรือมีผื่นคล้ายลมพิษ
• มีอาการง่วงซึม เกิดอาการสับสน
• มีภาวะทางอารมณ์ฉุนเฉียว หงุดหงิดง่าย
• มีปัญหาเกี่ยวกับความจำ และไม่มีสมาธิ
• มีรอยช้ำเลือดเป็นจ้ำ และเลือดออกง่าย เช่น เลือดกำเดา เลือดออกตามไรฟัน

หากไม่ได้รักษาโรคนี้อย่างถูกวิธี อาจส่งผลให้เกิดภาวะตับแข็ง ตับวาย จนเสียชีวิตได้และเสี่ยงต่อการเป็นมะเร็งตับอีกด้วย

ใครควรฉีดวัคซีนไวรัสตับอักเสบเอ

• ผู้ที่จะเดินทางไปยังพื้นที่ ที่มีการระบาดของไวรัสตับอักเสบเอ
• ผู้ที่อยู่ในพื้นที่ที่กำลังมีการระบาดของไวรัสตับอักเสบเอ หรือสัมผัสใกล้ชิดกับผู้ที่ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบเอ
• ผู้ที่ทำงานในบ่อบำบัดน้ำเสีย ซึ่งมีความเสี่ยง
• ผู้ที่มีเพศสัมพันธ์ทางทวารหนักและทางปาก มีความเสี่ยงสูง
• ผู้ที่ใช้ยาเสพติด เป็นผู้ที่มีความเสี่ยง
• ผู้ที่เป็นโรคตับอักเสบเรื้อรัง
• ผู้ที่ทำงานในโรงพยาบาลหรือห้องปฏิบัติการ
• ผู้ที่ทำงานเป็นพ่อครัว แม่ครัว ที่ต้องเตรียมและทำอาหารอยู่เป็นประจำ
• ผู้ที่ทำงานศูนย์เด็กเล็ก และโรงเรียนอนุบาล รวมถึงเด็กที่ต้องไปโรงเรียน
• ผู้ที่ทำงานเกี่ยวข้องกับสิ่งปฏิกูล
• ผู้ที่กำลังรักษาโรคที่เกี่ยวกับความเข้มข้นในการแข็งตัวของเลือด
• ผู้ที่เป็นทหารในกองทัพ
• ผู้ที่อยู่ในกลุ่มที่มีภูมิคุ้มกันต่ำ เช่น ผู้ป่วย HIV ผู้ป่วยที่ได้รับการฟอกเลือด

ใครไม่ควรฉีดวัคซีนไวรัสตับอักเสบเอ

• ผู้ที่เคยมีอาการแพ้วัคซีนโรคไวรัสตับอักเสบเออย่างรุนแรงในเข็มแรก หรือแพ้ส่วนผสมสารในวัคซีน
• ผู้ที่มีอาการเจ็บป่วย เป็นไข้ ไม่สบาย ให้รอจนกว่าจะหายก่อน
• ผู้ที่กำลังตั้งครรภ์ ควรปรึกษาแพทย์ผู้เชียวชาญ ก่อนที่จะรับการฉีดวัคซีน
• ผู้ที่มีอายุน้อยกว่า 1 ปี หรือมีเกร็ดเลือดต่ำ (Thrombocytopenia) เป็นภาวะที่เลือดมีจำนวนของเกล็ดเลือดน้อยกว่าปกติ ควรปรึกษาแพทย์ก่อน
• ผู้ที่เป็นโรคฮีโมฟีเลีย (Hemophilia) มีความผิดปกติของการแข็งตัวของเลือด ควรปรึกษาแพทย์ก่อน

วัคซีนไวรัสตับอักเสบเอฉีดตอนไหน

• เมื่อรู้สึกว่ามีความเสี่ยง เพื่อที่จะป้องกันการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบเอ จะต้องเป็นผู้ที่มีอายุตั้งแต่ 1 ปีขึ้นไป และไม่เคยมีภูมิต้านทานมาก่อน
• เมื่อต้องอยู่ในพื้นที่ที่กำลังมีการระบาดของเชื้อไวรัสตับอักเสบเอ และอาจกลายเป็นผู้ที่มีความเสี่ยงติดเชื้อได้
• เมื่อกำลังจะเดินทางไปยังพื้นที่ ที่มีการระบาดของเชื้อไวรัสตับอักเสบเอสูง ควรจะได้รับวัคซีนครบอย่างน้อย 1 เดือน ก่อนการเดินทาง
• เมื่อติดเชื้อไวรัสตับอักเสบเอ แต่ยังไม่ได้รับการฉีดวัคซีนไวรัสตับอักเสบเอ สามารถรับการฉีดวัคซีนภายใน 2 สัปดาห์แรก หลังจากที่ได้สัมผัสเชื้อแล้ว โดยการปรึกษาแพทย์ก่อน

การเตรียมตัวก่อนวัคซีนไวรัสตับอักเสบเอ

• นอนพักผ่อนอย่างเพียงพอ ทำจิตใจให้ผ่อนคลาย
• งดออกกำลังกายอย่างหนัก 2 วันก่อนฉีดวัคซีน
• งดเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ชา กาแฟ และ
• ดื่มน้ำอย่างน้อย 500-1,000 ซีซี
• ถ้ามีอาการแพ้อาหาร แพ้ยา หรือมีโรคประจำตัว ต้องแจ้งให้แพทย์ทราบก่อน
• ผู้ที่กำลังรับการรักษาโรคบางอย่างอยู่ ควรเลื่อนการรับวัคซีนไปก่อน
• ทุกครั้งที่มีการรับวัคซีน จะต้องมีการจดบันทึกทั้งหมด
• ตรวจหาภูมิต้านทานและเชื้อไวรัสตับอักเสบเอ หากไม่พบภูมิคุ้มกันและเชื้อไวรัสตับอักเสบเอ จึงค่อยรับวัคซีน ตามคำแนะนำของแพทย์

การดูแลหลังฉีดวัคซีนไวรัสตับอักเสบเอ

• หลังฉีดวัคซีน ควรนั่งพักเพื่อสังเกตอาการข้างเคียง หรืออาการแพ้ประมาณ 30 นาที
• ควรกลับไปสังเกตอาการต่อที่บ้าน 48-72 ชั่วโมง หากมีอาการข้างเคียงรุนแรง เช่น มีไข้สูง เกิดอาการแพ้อย่างรุนแรง ลมพิษ ซีดขาว หายใจไม่สะดวก หายใจมีเสียงดังหวีด หรือหัวใจเต้นเร็ว ให้รีบไปพบแพทย์ทันที
• หากมีไข้ ปวดศีรษะ ปวดกล้ามเนื้อ สามารถกินยาพาราเซตามอลขนาด 500 มิลลิกรัม
• ถ้ามีอาการปวด บวม แดง ร้อนบริเวณที่ฉีดวัคซีน อาจทานยาแก้ปวดและใช้ผ้าชุบน้ำประคบเย็นได้
• อาจเกิดตุ่มหนองหลังฉีดวัคซีน ให้ใช้สำลีสะอาดชุบน้ำต้มสุกเช็ดห้ามบ่งหนอง และไปพบแพทย์
• หลังจากฉีดวัคซีนเข็มแรกแล้ว จะได้รับการนัดในการฉีดวัคซีนเข็มที่ 2 และควรมาให้ตรงวันตามนัดหมาย

วัคซีนไวรัสตับอักเสบเอฉีดกี่เข็ม

การฉีดวัคซีนไวรัสตับอักเสบเอ ควรฉีดให้ครบ 2 เข็ม เพราะจะทำให้วัคซีนที่ฉีดเข้าไป สามารถสร้างภูมิต้านทาน และป้องกันได้ถึง 100%

วัคซีนไวรัสตับอักเสบเอป้องกันได้กี่ปี

เมื่อได้รับการฉีดวัคซีนไวรัสตับอักเสบเอแล้ว จะมีประสิทธิภาพในการสร้างภูมิต้านทาน ไม่ทำให้กลับมาติดเชื้อไวรัสตับอักเสบเอได้อีก สามารถป้องกันได้นานมากกว่า 30 ปีขึ้นไป หรือตลอดชีวิต

ผลข้างเคียงวัคซีนไวรัสตับอักเสบเอ

หลังจากที่ได้รับวัคซีนแล้ว ผู้รับบริการอาจมีอาการข้างเคียงเกิดขึ้นได้ เนื่องจากร่างกายได้มีการต่อต้านวัคซีนที่ฉีดเข้าไป วัคซีนไวรัสตับอักเสบเอที่ฉีดเข้าไปกำลังกระตุ้นร่างกาย ให้เกิดภูมิต้านทานการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบเออยู่ โดยทั่วไปมักมีอาการน้อยมาก แต่ถ้ามี ก็มีอาการไม่มาก และสามารถหายเองได้ โดยมีอาการที่สามารถพบได้ดังนี้

• มีอาการเจ็บ ปวด บวม แดง และร้อนที่บริเวณที่ฉีดวัคซีน เนื่องจากวัคซีนไวรัสตับอักเสบเอกำลังกระตุ้นร่างกายให้เกิดภูมิคุ้มกันอยู่
• เกิดตุ่มหนองหลังฉีดวัคซีนได้ แต่โอกาสที่จะเกิดแทบจะไม่มี หรือถ้ามีก็น้อยมาก และควรไปพบแพทย์
• อาจมีอาการปวดศีรษะ เวียนศีรษะ ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ
• มีอาการครั่นเนื้อตัว มีไข้ต่ำ ๆ เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อ่อนเพลีย มีอาการคล้ายหวัด ซึ่งอาการเหล่านี้จะหายภายใน 1-2 วัน
• อาจทำให้มีไข้สูง เกิดอาการแพ้อย่างรุนแรง ลมพิษ แน่นหน้าอก หายใจไม่ออก หายใจมีเสียงดังหวีด หรือหัวใจเต้นเร็วผิดปกติ โอกาสที่จะเกิดอาการเหล่านี้มีน้อยมาก แต่ถ้าเป็นควรจะไปพบแพทย์ทันที

จะเห็นได้ว่า การฉีดวัคซีนไวรัสตับอักเสบเอนั้น สำหรับประเทศไทย ยังมีความจำเป็นและมีความคุ้มค่ามาก โดยฉีดให้ครบ 2 เข็ม เพียงแค่ครั้งเดียว ก็จะสามารถสร้างภูมิต้านทานได้นานมากกว่า 30ปีขึ้นไป หรือตลอดชีวิต