ผ่าตัดซ่อมสร้างท่อไต รักษาภาวะท่อไตอุดตัน
รายละเอียด
รู้จักโรคนี้
รู้จัก ไต
ไต เป็นอวัยวะรูปร่างคล้ายเม็ดถั่วเหลือง ขนาดประมาณกำปั้น ในร่างกายมนุษย์ปกติมีไต 2 ข้าง หน้าที่ของไต ได้แก่
- กรองของเสียออกจากเลือด
- ควบคุมสมดุลน้ำและเกลือแร่
- ควบคุมความดันโลหิต
- ผลิตฮอร์โมนกระตุ้นการสร้างเม็ดเลือดแดง
ของเสียในรูปของเหลวจากไตจะไหลไปยังท่อไต จากนั้นต่อไปพักยังกระเพาะปัสสาวะ ก่อนจะถูกขับออกนอกร่างกายในรูปปัสสาวะในที่สุด
สัญญาณที่ต้องตรวจ
ทำไมถึงต้องผ่าตัดซ่อมสร้างท่อไต?
การผ่าตัดซ่อมสร้างท่อไต ทำเพื่อแก้ไขความผิดปกติของท่อไต ทำให้ของเหลวที่กรองแล้วจากไตสามารถไหลไปยังกระเพาะปัสสาวะและระบายออกจากร่างกายได้
ความผิดปกติของท่อไตที่ทำให้ต้องผ่าตัดซ่อมสร้างท่อไต เข่น
- ภาวะผิดปกติที่เป็นมาแต่กำเนิด เช่น มีท่อไตมากกว่า 1 ท่อเชื่อมออกจากไตข้างในข้างหนึ่งหรือทั้งสองข้าง
- เกิดภาวะอุดตันที่ท่อไตข้างใดข้างหนึ่งจนท่อไตส่วนหนึ่งใช้การไม่ได้
- ปัสสาวะไหลย้อนท่อไต
- ปัสสาวะระบายไหลจากไตไปยังอวัยวะอื่นนอกเหนือกระเพาะปัสสาวะ เช่นในคนไข้หญิงบางราย พบว่าปัสสาวะระบายออกไปยังช่องคลอด
- ท่อไตได้รับความเสียหายจากอุบัติเหตุ
ถ้าเป็นแล้วไม่รักษา อาจเกิดการติดเชื้อในระบบปัสสาวะซึ่งจะทำให้เกิดความเจ็บปวด ไตบวม หรือผลข้างเคียงอื่นๆ ในระบบทางเดินปัสสาวะ
สัญญาณที่ต้องผ่าตัด
ทำไมถึงต้องผ่าตัดซ่อมสร้างท่อไต?
การผ่าตัดซ่อมสร้างท่อไต ทำเพื่อแก้ไขความผิดปกติของท่อไต ทำให้ของเหลวที่กรองแล้วจากไตสามารถไหลไปยังกระเพาะปัสสาวะและระบายออกจากร่างกายได้
ความผิดปกติของท่อไตที่ทำให้ต้องผ่าตัดซ่อมสร้างท่อไต เข่น
- ภาวะผิดปกติที่เป็นมาแต่กำเนิด เช่น มีท่อไตมากกว่า 1 ท่อเชื่อมออกจากไตข้างในข้างหนึ่งหรือทั้งสองข้าง
- เกิดภาวะอุดตันที่ท่อไตข้างใดข้างหนึ่งจนท่อไตส่วนหนึ่งใช้การไม่ได้
- ปัสสาวะไหลย้อนท่อไต
- ปัสสาวะระบายไหลจากไตไปยังอวัยวะอื่นนอกเหนือกระเพาะปัสสาวะ เช่นในคนไข้หญิงบางราย พบว่าปัสสาวะระบายออกไปยังช่องคลอด
- ท่อไตได้รับความเสียหายจากอุบัติเหตุ
ถ้าเป็นแล้วไม่รักษา อาจเกิดการติดเชื้อในระบบปัสสาวะซึ่งจะทำให้เกิดความเจ็บปวด ไตบวม หรือผลข้างเคียงอื่นๆ ในระบบทางเดินปัสสาวะ
รู้จักการผ่าตัดนี้
ขั้นตอนการผ่าตัดซ่อมสร้างท่อไตแบบส่องกล้อง
- แพทย์จะวางยาสลบหรือใช้วิธีฉีดยาชาเข้าไขสันหลัง (บล็อกหลัง) เพื่อระงับความรู้สึกให้คนไข้ จากนั้นจะให้ยาปฏิชีวนะเพื่อลดโอกาสติดเชื้อระหว่างผ่าตัด
- เมื่อยาสลบออกฤทธิ์ดีแล้ว แพทย์จะเจาะรูผิวหนังคนไข้ ขนาดประมาณ 2-3 มิลลิเมตร จำนวน 3 รู ที่หน้าท้องส่วนล่าง (1 ใน 3 รูนี้จะตรงกับบริเวณท่อไตที่ผิดปกติพอดี)
- จากนั้นสอดอุปกรณ์ผ่าตัดและกล้องกำลังขยายสูงเข้าไป กล้องจะฉายภาพมายังจอขนาดใหญ่ในห้องผ่าตัด ช่วยให้แพทย์เห็นบริเวณที่จะผ่าตัดชัดเจน ส่วนอุปกรณ์ผ่าตัดขนาดเล็กที่ใช้จะช่วยลดโอกาสกระทบกระเทือนอวัยวะอื่นๆ ในบริเวณใกล้เคียงกับไต ท่อไต ให้น้อยลง
การรักษาผ่าตัดซ่อมสร้างท่อไตจะทำได้ก็ต่อเมื่อ
- ท่อไตส่วนต้นและส่วนปลายมีเลือดมาเลี้ยงดี
- ส่วนที่มีความผิดปกติ ได้รับบาดเจ็บ หรือเป็นโรค มีความยาว 2-3 เซนติเมตร สามารถตัดส่วนนี้ออกไปได้หมด
- หลังจากตัดส่วนที่ผิดปกติออกไปแล้ว สามารถเชื่อมส่วนของท่อไตที่มีสุขภาพดีเข้าด้วยกันได้สนิทโดยไม่มีแรงดึง
บางกรณี การผ่าตัดซ่อมสร้างท่อไตอาจเป็นการเชื่อมท่อไตจากไตข้างหนึ่ง มารวมกับท่อไตจากไตอีกข้าง (ลักษณะเป็นรูปตัว y) เมื่อผ่าตัดเสร็จจะเหลือท่อไตที่เป็นทางเดินให้ของเหลวไปสู่กระเพาะปัสสาวะเพียงท่อเดียว
การผ่าตัดซ่อมสร้างท่อไตใช้เวลาทั้งสิ้นประมาณ 3 ชั่วโมง หลังผ่าตัดแพทย์จะยังคาสายระบายปัสสาวะไว้ที่ตัวคนไข้ เพื่อให้การฟื้นตัวเป็นไปอย่างเรียบร้อย
หลังผ่าตัด คนไข้มักต้องค้างในโรงพยาบาลก่อนเป็นเวลา 1-2 วัน เพื่อให้แพทย์สามารถสังเกตอาการอย่างใกล้ชิด ถ้าพบว่าการผ่าตัดเป็นไปด้วยดีค่อยให้กลับบ้านได้ แล้วจึงนัดติดตามผลอีกครั้ง
เปรียบเทียบการผ่าตัดวิธีต่างๆ
การผ่าตัดซ่อมสร้างท่อไต มีเทคนิคใดบ้าง?
ในปัจจุบัน การผ่าตัดซ่อมสร้างท่อไตมีอยู่ 3 เทคนิค ได้แก่
- ผ่าตัดซ่อมสร้างท่อไตแบบเปิด โดยแพทย์จะกรีดแผลความยาวประมาณ 2 เซนติเมตร บริเวณหน้าท้องส่วนล่าง วิธีนี้มักทำให้เด็กแรกเกิด
- ผ่าตัดส่องกล้องเพื่อซ่อมสร้างท่อไต จะใช้วิธีเจาะรูขนาดเล็กบนผิวหนังหลายๆ รู แทนการผ่าตัดเปิดขนาดใหญ่ แล้วใส่กล้องรวมถึงอุปกรณ์ผ่าตัดเข้าไปทำการผ่าตัด
- ผ่าตัดซ่อมสร้างท่อไตด้วยแขนหุ่นยนต์ เป็นการผ่าตัดแบบส่องกล้องแต่ควบคุมอุปกรณ์ผ่าตัดด้วยแขนหุ่นยนต์ เพื่อเพิ่มความแม่นยำ
การดูแลหลังผ่าตัด
หลังจากผ่าตัด คนไข้ควรปฏิบัติตัวตามที่แพทย์แนะนำอย่างเคร่งครัด และผู้ดูแลควรสังเกตอาการคนไข้อย่างละเอียด เพื่อให้แน่ใจว่าไม่มีอาการแทรกซ้อนใดๆ หลังผ่าตัดใหม่ๆ เป็นปกติที่คนไข้จะยังเจ็บแผล แต่อาการควรค่อยๆ ดีขึ้นภายในไม่กี่สัปดาห์ ในระยะที่ยังคาสายสวนปัสสาวะอยู่ คนไข้อาจสังเกตพบมีเลือดปนออกมากับปัสสาวะ
เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นได้ ไม่ใช่ความผิดปกติ อย่างไรก็ตาม ในช่วงนี้ควรเว้นการออกกำลังกายหรือเล่นกีฬา โดยเฉพาะที่อาจกระทบกระเทือนสายสวนปัสสาวะ
ถ้ามีอาการบ่งชี้ว่าแผลอาจติดเชื้อหรือผลการผ่าตัดไม่เป็นตามที่าวางแผนไว้เหล่านี้ ควรติดต่อแพทย์ทันที
- มีไข้
- อาเจียน
- ปัสสาวะแล้วพบลิ่มเลือดออกมาด้วย
- ปวดท้องด้านข้างลำตัว หรือหลัง โดยถึงรับประทานยาแก้ปวดที่แพทย์ให้มาแล้วก็ยังไม่ดีขึ้น
การตรวจติดตามหลังผ่าตัดซ่อมสร้างท่อไต
โดยทั่วไป หลังจากให้คนไข้กลับบ้านได้ประมาณ 2-3 วัน แพทย์จะนัดเพื่อนำสายสวนปัสสาวะออก กรณีเป็นเด็กเล็กอาจเอาออกหลังผ่าตัดประมาณ 4-6 สัปดาห์ พร้อมกับตรวจติดตามผลการผ่าตัด
หลังนำสายสวนปัสสาวะออกไปประมาณ 2 เดือนจะเป็นการนัดครั้งที่ 2 โดยครั้งนี้อาจมีการตรวจอัลตราซาวนด์เพื่อดูภาพไตและท่อไต
ผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้น
การผ่าตัดซ่อมสร้างท่อไตอาจความเสี่ยง ไม่ต่างจากการผ่าตัดอื่นๆ เช่น
- การติดเชื้อ
- แผลบวม เลือดออก
- การผ่าตัดไม่ได้ผล
ส่วนความเสี่ยงโดยเฉพาะจากการผ่าตัดซ่อมสร้างท่อไต ได้แก่ ปัสสาวะรั่วซึมระหว่างการผ่าตัด ทำให้เกิดความระคายเคือง
ในบางกรณี จุดเชื่อมท่อไตหลังจากตัดส่วนที่ผิดปกติออกแล้วอาจเกิดพังผืดแผลเป็น ซึ่งทำให้ท่อไตอุดตันได้ แต่โอกาสเกิดน้อยมาก อย่างไรก็ตามถ้ามีภาวะนี้เกิดขึ้น จำเป็นจะต้องรักษาเพิ่มเติม โดยอาจทำด้วยวิธีฉายแสงหรือผ่าตัดซ้ำ