การตรวจคัดกรองมะเร็งปากมดลูก ด้วยวิธี Pap Smear

“การตรวจแปปสเมียร์” เป็นหนึ่งในวิธีการตรวจคัดกรองโรคมะเร็งปากมดลูกที่ผู้หญิงทุกคนควรทำความรู้จักและทำความเข้าใจให้ดี เนื่องจากมะเร็งปากมดลูกเป็นมะเร็งที่พบมากในผู้หญิงทั่วโลกรวมทั้งผู้หญิงไทย

มะเร็งปากมดลูกจัดอยู่อันดับที่ 2 รองมาจากมะเร็งเต้านม อีกทั้งยังเป็นสาเหตุการเสียชีวิตที่สำคัญของผู้หญิงไทยด้วย สถิติจาก พ.ศ.2561 พบว่า โรคมะเร็งปากมดลูกคร่าชีวิตผู้หญิงไทยเฉลี่ยมากถึงวันละ 14 คน และทุกๆ ปีจะมีผู้ป่วยมะเร็งปากมดลูกรายใหม่มากถึงปีละ 8,600 ราย

แม้ตัวเลขนี้จะดูน่าตกใจ แต่ข่าวดีคือ มะเร็งชนิดนี้มีวิธีที่สามารถตรวจพบได้ตั้งแต่ระยะแรกๆ และมีวิธีที่สามารถป้องกันการเกิดโรคได้อย่างมีประสิทธิภาพมากถึง 80% โดยการฉีดวัคซีนป้องกันเชื้อไวรัส HPV

อย่างไรก็ตาม แม้จะป้องกันตนเองจากโรคนี้แล้ว แต่สิ่งที่สำคัญไม่ยิ่งหย่อนไปกว่ากันก็คือ การตรวจคัดกรองโรคมะเร็งปากมดลูกด้วยวิธีแปปสเมียร์นั่นเอง

สารบัญ

มะเร็งปากมดลูกคืออะไร
การตรวจ Pap Smear คืออะไร
ใครควรได้รับการตรวจ Pap smear
การเตรียมตัวก่อนเข้ารับการตรวจ Pap smear
จะเกิดอะไรขึ้นบ้างเมื่อตรวจ Pap smear

มะเร็งปากมดลูกคืออะไร

มะเร็งปากมดลูกเกือบทั้งหมดมีสาเหตุจากการติดเชื้อไวรัสชื่อ HPV (Human Papilloma Virus) ซึ่งมีหลากหลายสายพันธุ์ แต่สายพันธุ์ที่ทำให้เกิดการติดเชื้อบริเวณอวัยวะเพศของผู้ชายและผู้หญิงได้ คือ สายพันธุ์ 16 และ 18

มะเร็งปากมดลูกสามารถติดต่อได้จากการมีเพศสัมพันธ์กับชายที่มีเชื้อไวรัสนี้ที่อวัยวะเพศ และเป็นโรคที่พบบ่อยในผู้หญิงอายุ 18-28 ปี หรือผู้หญิงที่มีเพศสัมพันธ์แล้ว

ความน่ากลัวของโรคมะเร็งปากมดลูกคือ หลังจากติดเชื้อไวรัสแล้วจะยังไม่แสดงอาการใดๆ นานนับสิบปี นั่นจึงทำให้ตัวเลขอายุผู้ป่วยโรคมะเร็งปากมดลูกจึงไม่สูงมากเมื่อเทียบกับมะเร็งชนิดอื่นคือ มักอยู่ระหว่าง 35-50 ปี

ดังนั้นหากผู้หญิงสามารถตรวจคัดกรองโรคมะเร็งปากมดลูกได้เร็วเท่าไหร่ ก็จะยิ่งเพิ่มโอกาสและประสิทธิภาพในการรักษามากขึ้นเท่านั้น รวมถึงควรฉีดวัคซีนป้องกันเชื้อไวรัส HPV ให้ครบคอร์ส ซึ่งควรทำตั้งแต่ก่อนมีเพศสัมพันธ์ครั้งแรกจะดีที่สุด

ทั้งนี้ปัจจุบันมีการให้บริการคอร์สวัคซีนป้องกันการติดเชื้อไวรัสเอชพีวีอย่างแพร่หลายตามโรงพยาบาลชั้นนำ โดยมีทั้งป้องกันเชื้อไวรัสเอชพีวี 2 สายพันธ์ุ และ 4 สายพันธุ์

การตรวจ Pap Smear คืออะไร

การตรวจ Pap smear หรือ Pap test คือ การตรวจคัดกรองเซลล์เยื่อบุปากมดลูกแบบหนึ่งซึ่งจะช่วยให้สามารถตรวจสอบว่า มีสิ่งใดผิดปกติบริเวณปากมดลูกหรือไม่ หรือมีเซลล์ผิดปกติในมดลูกไหม

การตรวจ Pap smear เป็นวิธีตรวจที่มีความแม่นยำประมาณ 50% แต่นิยมใช้กันมานานเพราะราคาไม่สูงเมื่อเทียบกับการตรวจแบบตินแพร็พ (ThinPrep) และการตรวจหาเชื้อไวรัสเอชพีวี (HPV DNA Test)

สิ่งที่สามารถตรวจพบได้จาก Pap smear ได้แก่ การอักเสบซึ่งอาจบอกได้ว่า มีสาเหตุเกิดจากเชื้อไวรัส เชื้อแบคทีเรีย เชื้อรา เชื้อพยาธิบางชนิดได้

ที่สำคัญสามารถบอกได้ว่า มีความผิดปกติจากการติดเชื้อเอชพีวี หรือมีเซลล์เปลี่ยนแปลงไปเป็นระยะก่อนเป็นมะเร็ง หรือเป็นมะเร็งปากมดลูก หรือไม่

หากพบความผิดปกติ แพทย์อาจต้องสั่งตรวจเพิ่มเติม เช่น การตัดเนื้อเยื่อออกมาตรวจเซลล์อีกครั้ง เพื่อให้ได้ผลตรวจประกอบการวินิจฉัยได้แม่นยำมากขึ้น จะได้วางแผนการดูแลรักษาผู้ป่วยอย่างเหมาะสมตามสิ่งที่ตรวจพบต่อไป

การตรวจพบความผิดปกติของเซลล์ตั้งแต่เนิ่นๆ จะช่วยรักษาและป้องกันไม่ให้เซลล์พัฒนากลายเป็นเนื้อร้ายได้ นอกจากนี้ยังอาจสามารถรักษาเซลล์มะเร็งที่เพิ่งเริ่มเป็นให้หายเป็นปกติได้

ใครควรได้รับการตรวจ Pap smear

American Cancer Society ได้จัดประชุมร่วมกับองค์กรต่าง ๆ ที่ดูแลด้านสุขภาพในประเทศสหรัฐอเมริกา เมื่อ ค.ศ. 2002 ได้ข้อสรุปดังนี้

ผู้หญิงอายุ 21 ปีขึ้นไป หรือหลังมีเพศสัมพันธ์ครั้งแรก 3 ปี (ขึ้นกับอย่างใดอย่างหนึ่งมาถึงก่อน) ควรได้รับการตรวจ Pap smear
ควรตรวจ Pap smear เป็นประจำทุกปี
หากผลตรวจเป็นปกติติดต่อกัน 3 ปี ไม่มีความเสี่ยงต่อการเกิดมะเร็งปากมดลูก และไม่มีความผิดปกติใดๆ อาจเว้นระยะการตรวจเป็นทุก 2-3 ปี
ผู้ป่วยที่มีภูมิคุ้มกันต่ำ เช่น ผู้ป่วยที่อยู่ระหว่างให้เคมีบำบัด ผู้ติดเชื้อไวรัส HIV ต้องได้รับการตรวจ Pap smear ปีละ 2 ครั้ง หลังจากนั้นตรวจปีละ 1 ครั้ง
ผู้ที่ได้รับการผ่าตัดมดลูกออกไปแล้วไม่จำเป็นต้องตรวจมะเร็งปากมดลูก ยกเว้นผู้ที่เคยได้รับการวินิจฉัยว่า เป็นมะเร็งปากมดลูกมาก่อน ซึ่งกรณีนี้ต้องได้รับการตรวจภายในอีกอย่างน้อย 10 ปี

นอกจากนี้ยังมีคำแนะนำอื่นๆ ต่อไปนี้

เด็กผู้หญิงไม่จำเป็นต้องได้รับการตรวจ Pap smear จนกว่าแพทย์จะวินิจฉัยว่า มีความผิดปกติและมีความจำเป็นต้องได้รับการตรวจ
ผู้หญิงอายุ 30 ปีขึ้นไป ควรได้รับการตรวจ Pap smear เป็นประจำทุกปี หากผลตรวจเป็นปกติติดต่อกัน 3 ปี สามารถเว้นระยะการตรวจให้เป็นตรวจทุกๆ 3 ปีได้
ผู้หญิงอายุ 70 ปีขึ้นไป หากผลตรวจเป็นปกติติดต่อกัน 3 ปี ไม่มีความเสี่ยงมะเร็งปากมดลูก และไม่มีความผิดปกติใดๆ ในช่วง 10 ปีที่ผ่านมา อาจไม่ต้องตรวจ Pap smear อีกต่อไป

การตรวจ Pap smear ไม่ทำให้คุณรู้สึกเจ็บปวดแต่อย่างใด แต่อาจรู้สึกอึดอัดและไม่สบายตัวเท่านั้น

การเตรียมตัวก่อนเข้ารับการตรวจ Pap smear

ไม่ควรมาตรวจในช่วงมีประจำเดือน มีคำแนะนำว่า ช่วงเวลาที่เหมาะที่สุดในการตรวจคือ 10-20 วันหลังจากมีประจำเดือน นั่นหมายความว่าเมื่อนับจากวันแรกที่มีประจำเดือนเป็นวันที่ 1 และนับต่อไปอีกสิบวันจนวันที่ 11 ถึงวันที่ 20 ร่างกายจะสะอาด ผลตรวจจะมีค่าเบี่ยงเบนน้อย
งดมีเพศสัมพันธ์มาก่อนการตรวจอย่างน้อย 24 ชั่วโมง
ต้องไม่มีการตรวจภายในมาก่อนการตรวจอย่างน้อย 24 ชั่วโมง
ห้ามใช้ยาเหน็บช่องคลอดมาก่อนการตรวจ 48 ชั่วโมง
ห้ามใช้ยาฆ่าเชื้ออสุจิในช่องคลอดมาก่อนการตรวจ 48 ชั่วโมง
ห้ามล้าง หรือทำความสะอาดภายในช่องคลอดมาก่อนการตรวจ 24 ชั่วโมง
เตรียมจิตใจให้พร้อม อย่ากังวล อย่ากลัว และอย่าเกร็งในขณะตรวจ

หากมีข้อสงสัยเกี่ยวกับโรคมะเร็งปากมดลูก หรือต้องการคำแนะนำเกี่ยวกับการตรวจ ไม่ว่าจะวิธีการตรวจ สถานที่ตรวจ การเตรียมตัว อาจปรึกษาแพทย์ออนไลน์ ก่อน วิธีนี้สะดวกสบาย อยู่ที่ไหนก็สามารถปรึกษาแพทย์ได้

จะเกิดอะไรขึ้นบ้างเมื่อตรวจ Pap smear

แพทย์จะใช้เครื่องมือสำหรับตรวจคลอด (Speculum) เพื่อเปิดปากช่องคลอด เครื่องมือดังกล่าวมีลักษณะคล้ายปากเป็ดทำจากพลาสติก หรือโลหะ มีส่วนบานพับที่ปลายด้านหนึ่งซึ่งสามารถควบคุมให้เปิดหรือปิดได้ หากเครื่องมือเป็นโลหะ พยาบาลจะทำให้เครื่องมือดังกล่าวอุ่นขึ้นและจะแจ้งให้ผู้ตรวจทราบก่อนที่จะสอดเครื่องมือเข้าใปในช่องคลอด
เมื่อเครื่องมือสอดเข้าไป แพทย์จะค่อยๆ เปิดขยายเครื่องมือ ซึ่งจะไม่ทำให้คุณรู้สึกเจ็บปวดแต่อย่างใด ในขณะที่บางรายรู้สึกอึดอัดเมื่อเครื่องมือสอดเข้าไป เนื่องจากช่องคลอดล้อมรอบไปด้วยกล้ามเนื้อที่สามารถยืดหยุ่น หดรัดและคลายตัวได้ นั่นเอง ในขั้นตอนนี้หากไม่เกร็งช่องคลอด หายใจเข้า-ออกลึกๆ และเพ่งความสนใจไปที่การผ่อนคลายกล้ามเนื้อช่องคลอด ฮัมเพลงที่ชอบ หรือการพูดคุยกับแพทย์ หรือพยาบาลก็สามารถช่วยให้รู้สึกผ่อนคลายมากขึ้นได้
เมื่อ Speculum อยู่ในตำแหน่งที่เหมาะสมแล้ว แพทย์จะเปิดแสงไฟให้ส่องภายในช่องคลอดเพื่อตรวจดูปากมดลูก จากนั้นแพทย์จะค่อยๆ หมุนเครื่องมือเพื่อเก็บตัวอย่างเซลล์จากบริเวณปากมดลูกทุกจุดออกมา เพื่อส่งไปตรวจหาความผิดปกติ หรือเซลล์ที่มีการเปลี่ยนแปลงจนอาจทำให้เกิดมะเร็งได้
หลังจากแพทย์เก็บตัวอย่างได้แล้วและนำอุปกรณ์ Speculum ออกมาแล้ว ถือว่า การตรวจเสร็จสิ้น ผู้เข้ารับการตรวจสามารถกลับบ้านได้และรอผลการตรวจจากห้องปฏิบัติการต่อไป

อย่างไรก็ตาม หลังการตรวจบางคนพบว่า มีเลือด หรือของเหลวออกมาจากช่องคลอดเล็กน้อยหลังจากการตรวจ Pap smear ก็อาจต้องใช้แผ่นอนามัยเพื่อบรรเทาปัญหาที่เกิดขึ้น

อย่างไรก็ตาม เลือดที่ออกมาไม่ใช่เลือดประจำเดือนและไม่ได้เป็นอันตรายใดๆ เลือดนี้จะออกมาเพียงชั่วขณะหนึ่งเท่านั้นและหยุดได้เอง

แม้ว่าคุณผู้หญิงจะมีสุขภาพแข็งแรง มีสุขอนามัยที่ดี และไม่มีปัจจัยเสี่ยงมะเร็งปากมดลุก แต่หากเคยมีเพศสัมพันธ์แล้ว หรือมีอายุ 21 ปีขึ้นไป แนะนำให้เข้ารับการตรวจคัดกรองมะเร็งปากมดลูกเป็นประจำทุกปี หรือตามคำแนะนำของแพทย์ เพื่อความมั่นใจ

ตรวจสอบความถูกต้องโดย พญ. วรรณวนัช เสถียรธรรมมณี

บทความตรวจภายในและ Pap Smear