โรคอัลไซเมอร์ (Alzheimer’s disease) เป็นโรคทางสมองที่พบบ่อยราว 60–80% โดยเฉพาะในผู้สูงอายุ ส่งผลกระทบให้เกิดปัญหาด้านความทรงจำ ความสามารถในการคิด และปัญหาด้านพฤติกรรมร่วมด้วย
ปัจจุบันโรคอัลไซเมอร์ยังไม่มีวิธีรักษาให้หายขาด ทำได้เพียงชะลอไม่ให้สมองเสื่อมเพิ่มมากขึ้น คนใกล้ชิดควรใส่ใจในดูแลและคอยสังเกตอาการของพ่อแม่หรือผู้สูงอายุในบ้านอยู่เสมอ เพื่อช่วยให้คนที่คุณรักให้ห่างไกลจากโรคอัลไซเมอร์
สารบัญ
โรคอัลไซเมอร์ สาเหตุเกิดจากอะไร
โรคอัลไซเมอร์เกิดจากความเสื่อมถอยหรือความผิดปกติของโครงสร้างของเนื้อเยื่อของสมอง จากการสะสมของโปรตีนชนิดหนึ่ง เรียกว่า เบตา–อะไมลอยด์ (Beta-amyloid) และทาว (Tau) ทำให้เซลล์สมองส่วนต่าง ๆ เสื่อมลง และเกิดความเสียหาย
อาการมักเริ่มต้นด้วยอาการเล็ก ๆ ที่ดูเหมือนเป็นปัญหาความจำเล็กน้อย พอเวลาผ่านไป อาการจะค่อย ๆ รุนแรงขึ้น ส่งผลต่อการทำงานของสมองหลายส่วน ความจำ ความคิด การรับรู้ การใช้เหตุผล พฤติกรรม และอื่น ๆ
โรคอัลไซเมอร์เกิดได้กับคนทุกวัย แต่มักพบในคนอายุ 65 ปีขึ้นไป อายุที่มากขึ้นเลยยิ่งเพิ่มความเสี่ยงของโรคได้มาก และอาจมีบางปัจจัยเอื้อต่อการเกิดโรคด้วย เช่น เป็นโรคหัวใจและหลอดเลือด หรือกลุ่มอาการดาวน์ ได้รับบาดเจ็บที่ศีรษะอย่างรุนแรง และสูบบุหรี่
ปัจจุบันยังไม่มีวิธีรักษาโรคอัลไซเมอร์ให้หายขาด แต่พบว่าการดูแลตัวเองเป็นอย่างดี อาจช่วยป้องกันหรือลดความเสี่ยงของโรคนี้ได้
สัญญาณเตือนและอาการอัลไซเมอร์
การสังเกตอาการเตือนในระยะเริ่มแรกของโรคอัลไซเมอร์เป็นกุญแจสำคัญที่จะช่วยให้ได้รับการวินิจฉัยและการรักษาอย่างเหมาะสม ซึ่งจะช่วยชะลอการเสื่อมของสมอง และลดความรุนแรงของโรค
หากคุณพบว่าคนที่คุณรักมีสัญญาณต่อไปนี้ ควรพาพวกเขาเข้ารับการตรวจอย่างเหมาะสม
มีปัญหาความจำเล็กน้อย
สัญญาณเตือนแรก ๆ ของโรคอัลไซเมอร์ คือ เริ่มมีปัญหาความทรงจำ โดยเฉพาะความจำระยะสั้น ลืมเหตุการณ์หรือสิ่งที่เพิ่งเกิดขึ้น หรือสิ่งที่คุ้นเคย เช่น การนัดหมายหรือการวางแผนต่าง ๆ เรื่องราวในอดีตที่เคยจดจำได้
บางคนอาจมีปัญหาในการจดจำชื่อหรือข้อมูลใหม่ ๆ หรือแม้แต่การนึกคำที่จะพูด จนคนรอบข้างต้องอธิบาย หรือช่วยนึกคำเหล่านั้น บางคนอาจถึงขั้นหลงทางในสถานที่ที่คุ้นเคย
พฤติกรรมและอารมณ์เปลี่ยนแปลงไป
การเสื่อมของสมองในคนที่ป่วยเป็นอัลไซเมอร์ อาจทำให้อารมณ์แปรปรวน หรืออารมณ์เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว เช่น หงุดหงิด วิตกกังวล หรืออารมณ์เสียง่าย บางครั้งอาจมีท่าทีสับสน ระแวง หรือแม้แต่เห็นภาพหลอน
มีปัญหาในการสื่อสารและการใช้ชีวิตประจำวัน
เนื่องจากสมองเสียหาย อาจทำให้มีการใช้ภาษาผิดปกติไปจากเดิม การพูดหรือเขียนอาจเกิดข้อผิดพลาดบ่อยครั้ง ไม่ว่าจะเป็นการหยุดพูดกลางประโยค การใช้คำที่ไม่เกี่ยวข้อง หรือใช้คำผิดความหมาย
นอกจากนี้ ยังสูญเสียความสามารถหรือเกิดความยากลำบากในการใช้ชีวิตประจำวัน ไม่เข้าใจเรื่องเวลา ไม่สามารถทำสิ่งที่เคยทำได้อย่างเคย จนต้องพึ่งพาความช่วยเหลือจากคนอื่น เช่น การทำงานบ้าน การคำนวณเงินเพื่อซื้อของ หรือแม้แต่การดูแลตัวเอง อาบน้ำ หรือสวมเสื้อผ้า
การสังเกตเห็นสัญญาณเตือนเหล่านี้เป็นสิ่งที่สำคัญ ทำให้สามารถวางแผนการดูแลและป้องกันโรคอัลไซเมอร์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
วิธีป้องกันคนที่รักจากโรคอัลไซเมอร์
ปัจจุบันยังไม่มีวิธีป้องกันโรคอัลไซเมอร์ แต่การดูแลสุขภาพ ทั้งในด้านร่างกายและจิตใจของผู้สูงอายุที่บ้าน สามารถช่วยลดความเสี่ยง และชะลอการเสื่อมสมรรถภาพของสมองได้ เช่น
1. ออกกำลังกายสม่ำเสมอ
การออกกำลังกายเป็นกุญแจสำคัญที่ช่วยเพิ่มการไหลเวียนเลือดไปยังสมอง ทำให้เซลล์สมองได้รับออกซิเจนและสารอาหารอย่างเพียงพอ ช่วยลดความเสี่ยงการเกิดโรคอัลไซเมอร์ได้
แนะนำให้ผู้สูงอายุออกกำลังกาย อย่างน้อย 30 นาทีต่อวัน 3–4 ครั้งต่อสัปดาห์ สามารถออกกำลังกายได้ทั้งแบบแอโรบิกและแบบแรงต้าน เช่น เดิน วิ่ง ว่ายน้ำ หรือปั่นจักรยาน
2. รับประทานอาหารที่มีประโยชน์
อาหารเป็นอีกหนึ่งปัจจัยที่สำคัญในการป้องกันโรคอัลไซเมอร์ โดยควรให้พ่อแม่ หรือผู้สูงอายุในบ้านรับประทานอาหารที่หลากหลาย ครบ 5 หมู่ และมีสารอาหารบำรุงสมอง เช่น
- สารต้านอนุมูลอิสระ พบมากในผลไม้ตระกูลเบอร์รีและผักหลากสี ช่วยให้สมองทำงานได้ดีขึ้น
- ไขมันดีจากน้ำมันมะกอกและโอเมก้า 3 จากปลาน้ำลึก ช่วยป้องกันหรือชะลอการเกิดอัลไซเมอร์
- คาร์โบไฮเดรตเชิงซ้อน และอุดมด้วยวิตามินบี ช่วยให้ผ่อนคลายและบำรุงระบบประสาท
- โคลิน พบในอาหารประเภทเนื้อสัตว์ ผัก ผลไม้ และถั่ว ช่วยเพิ่มการทำงานของระบบประสาทและสมอง กำจัดไขมันและคอเลสเตอรอลออกจากตับ
นอกจากนี้ สามารถเลือกรับประทานอาหารแบบเมดิเตอร์เรเนียนที่เน้นการบริโภคผัก ผลไม้ ธัญพืชไม่ขัดสี รวมถึงปลาและน้ำมันมะกอก ซึ่งมีสารต้านอนุมูลอิสระและกรดไขมันโอเมก้า 3 จึงช่วยลดการอักเสบและเสริมสร้างสุขภาพสมอง
3. ฝึกสมอง ออกกำลังกายสมอง
การกระตุ้นการทำงานของสมองผ่านกิจกรรมต่าง ๆ จะช่วยให้สมองตื่นตัวและได้ทำงาน ซึ่งอาจลดความเสี่ยงในการเกิดโรคอัลไซเมอร์ได้ ไม่ว่าจะเป็นการเล่นเกมฝึกสมอง หรือต้องใช้ความคิด เช่น จิ๊กซอว์ เกมคำศัพท์ หรือหมากรุก
รวมถึงการเรียนรู้สิ่งใหม่ ๆ ไม่ว่าจะเป็นภาษาใหม่ การอ่านหนังสือ หรือการเข้าร่วมกิจกรรมที่ต้องใช้ความคิดสร้างสรรค์ก็มีส่วนช่วยในการป้องกันโรคอัลไซเมอร์ไม่ให้เกิดกับคนที่คุณรักได้
นอกจากนี้ สามารถออกกำลังกายสมอง โดยปรับกิจกรรมในชีวิตประจำวันเดิม ๆ โดยเน้นการใช้ประสาทสัมผัสทั้ง 5 ได้แก่ การได้กลิ่น การลิ้มรส การได้ยิน การมองเห็น และการสัมผัส ให้ทำงานเชื่อมโยงกับอารมณ์ ตัวอย่างเช่น
- กิจกรรมที่ต้องใช้ร่างกายซีกซ้ายและขวาทำงานเข้าด้วยกัน อย่างการพรวนดิน หรือการเย็บผ้า
- ขณะฟังเพลงลองหลับตาให้มีสมาธิจดจ่อกับเพลง
- ปั้นดินน้ำมันหรือดอกไม้จากแป้งโดว์
- ขับรถในเส้นทางใหม่ ๆ ทำให้มองเห็นวิวทิวทัศน์ กลิ่น และเสียงของเส้นทางใหม่
4. ดูแลอารมณ์และสุขภาพจิตให้แจ่มใส
นอกจากด้านร่างกายแล้ว จิตใจและอารมณ์ของพ่อแม่และคนที่คุณรักที่บ้าน ก็เป็นส่วนหนึ่งที่ควรดูแลไปควบคู่กับ ควรให้ความใกล้ชิด ชวนพูดคุยอยู่เสมอ ๆ ถ้าไม่มีเวลา สามารถส่งรูปหรือแชตทักทายในไลน์ครอบครัว เพื่อช่วยให้ฝึกสมองตอบโต้ จดจำวันเวลาได้
กรณีที่พ่อแม่หรือผู้สูงอายุมีเพื่อน สามารถสนับสนุนให้เข้าสังคม พบปะเพื่อนฝูง หรือเข้าร่วมกิจกรรมสังคมเป็นประจำ จะช่วยลดความเครียดและส่งเสริมสุขภาพจิตให้ดีขึ้น
5. นอนหลับให้เพียงพอและมีคุณภาพ
การนอนหลับให้เพียงพอจะส่งผลดีต่อสมอง ช่วยให้สมองได้ฟื้นฟูตัวเอง โดยขณะหลับสนิท ร่างกายจะมีกระบวนการกำจัดอะไมลอยด์ ซึ่งเป็นสารทำลายเซลล์สมอง ต้นเหตุก่อโรคอัลไซเมอร์
สิ่งสำคัญคือ ต้องเป็นการนอนที่มีคุณภาพ นอนได้ปริมาณเหมาะสมตามช่วงวัย และใส่ใจดูแลสิ่งแวดล้อมภายในห้องนอนให้เหมาะกับการนอนหลับที่ดี
6. ช่วยดูแลโรคประจำตัว
ผู้สูงวัยที่มีโรคประจำตัว หรือปัจจัยเสี่ยงต่อโรค อย่างโรคหัวใจและหลอดเลือด ลูกหลานควรดูแลการรับประทานยาตามที่แพทย์สั่งอย่างเหมาะสม ใส่ใจพาไปพบแพทย์ตามนัด และพาไปตรวจสุขภาพประจำปี เพื่อให้โรคอยู่ในเกณฑ์ควบคุมได้
7. พาไปตรวจประเมินความเสี่ยงโรคอัลไซเมอร์
การตรวจประเมินความเสี่ยงโรคอัลไซเมอร์เป็นวิธีเฝ้าระวังก่อนเกิดโรค ซึ่งจะต้องมีการซักประวัติและอาการ ตรวจร่างกาย ตรวจเลือด ไปจนถึงการสแกนสมอง เพื่อตรวจหาร่องรอยของโรคอัลไซเมอร์ หรือโรคสมองอื่น ๆ
แม้ว่าโรคอัลไซเมอร์จะตรวจไม่ได้ชัดเจนในระยะแรก แต่การรู้ประวัติสุขภาพ มีการตรวจทางการแพทย์อย่างสม่ำเสมอ จะช่วยให้ผู้สูงอายุปรับเปลี่ยนการใช้ชีวิต และดูแลสุขภาพสมองตามความเสี่ยงของตัวเองได้เหมาะสม บางคนอาจตรวจเจอสัญญาณเริ่มแรกของโรคแล้ว ก็ยังวางแผนชะลอให้โรคเกิดช้าลงได้
การป้องกันโรคอัลไซเมอร์นั้นเป็นสิ่งที่สามารถทำได้ก่อน ทุกคนล้วนมีส่วนสำคัญในการซัปพอร์ต ช่วยกันดูแลสมาชิกสูงวัยภายในบ้านให้ห่างไกลจากโรคอัลไซเมอร์ และปัญหาสุขภาพอื่น ๆ
ดูแลคนที่คุณรักให้ห่างไกลจากอัลไซเมอร์ เช็กโปรตรวจสุขภาพสมองและระบบประสาท จากคลินิกและรพ.ชั้นนำในราคาคุ้มค่าที่ HDmall.co.th หรือดูแพ็กเกจสุขภาพอื่น ๆ คลิกเลย
